Психикалық даму және оқыту

Презентация қосу

Психикалық даму
және оқыту
ПСИХИКАЛЫҚ ДАМУ - БҰЛ ПСИХИКАЛЫҚ ҚҰБЫЛЫСТАРДЫҢ УАҚЫТ
Б О Й Ы Н Ш А Т А Б И Ғ И Ө З Г Е Р У І , О Л А РД Ы Ң С АН Д Ы Қ , С А П А Л Ы Қ ЖӘ Н Е
Қ Ұ РЫ Л Ы М Д Ы Қ Т Ү РЛ Е Н У Л Е РІ Н Д Е К Ө РІ Н Е Д І ( А . В . П Е Т Р О В С К И Й ).
Психикалық даму
Психикалық даму бір мезгілде жүзеге асады:
- танымдық сала (интеллектінің қалыптасуы, танымдық
механизмдердің дамуы);
- іс -әрекеттің психологиялық құрылымы мен мазмұны
(мақсаттардың, мотивтердің қалыптасуы және олардың өзара
байланысының дамуы, әрекет әдістері мен құралдарының
дамуы);
-жеке тұлға (бағдар, құндылық бағдарлары, өзін-өзі тану, өзін-өзі
бағалау, әлеуметтік ортамен қарым-қатынас және т.б.).
Рубинштейн атап өткендей, «бала дамиды, тәрбиеленеді және
үйренеді, ал дамымайды, тәрбиеленбейді және үйренеді. Бұл тәрбие
мен білім беру баланың даму процесіне кіреді және оның үстіне ғана
салынбайды дегенді білдіреді ... ».
Ересектер ұйымдастыратын және бала өмір сүретін білім
беру ортасы, бір жағынан, бала иеленетін білім, Дағдылар,
ережелер, іс – әрекеттер және т.б.; екінші жағынан, оның
осы білімге, дағдыларға, ережелерге, іс-әрекеттерге және
т. б. қарым-қатынасынан; үшіншіден, баланың өзіне,
айналасындағы құрдастары мен ересектерге деген қарым-
қатынасынан, оның осы уәде етілген ортадағы орнын
түсінуінен, ондағы эмоционалды өзін-өзі сезінуінен
тұрады.
Білім берудің тиімділігі, демек, ақыл-ой дамуы жас және жеке дамудың
психологиялық заңдылықтарын ескере отырып, оқыту мен тәрбиелеудің
құралдары, мазмұны, әдістері қаншалықты дамитынына байланысты және
балалардың бұрыннан бар мүмкіндіктеріне, қабілеттеріне, дағдыларына
ғана емес, сонымен бірге олардың одан әрі дамуына перспективаны
белгілейді. әр түрлі жастағы балалармен жұмыс жасайтын ересектер
олардың қоршаған өмірге деген қызығушылығын, оқуға деген
қызығушылығы мен қабілеттерін, білім алуға деген, олар іске қосылатын
қызметке белсенді қарым-қатынас қажеттіліктері.
Л. С. Выготский оқыту мен
дамудың арақатынасына 3
көзқарасты бөлді:
1. Оқыту-даму бар (У. Джеймс, Э. Торндайк, Дж. Уотсон, К.
Коффка). Бала қалай үйренсе, солай дамиды, сондықтан даму-
бұл оқыту, ал оқыту-бұл Даму. Оқытудың әр қадамы-оқушының
даму қадамы. Кез-келген оқыту дамып келеді. Э. Торндик
адамды оқыту мен жануарды оқытудың арасындағы
айырмашылықты көрмеді, оқытудағы сананың рөлін жоққа
шығарды. Бұл тәсілді жақтаушылар-бұл жұмыста негізінен
практикалық тәжірибеге негізделген әдіскерлер мен мұғалімдер.
Л. С. Выготский оқыту мен
дамудың арақатынасына 3
көзқарасты бөлді:
2. Оқыту-бұл дамудың сыртқы шарты. Яғни, даму оқудан алда
(в.Штерн, ж. Пиагет). Бұл Дж. Пиагеттің айтуы бойынша, баланың
ойлау қабілеті ол оқыған немесе оқымағанына қарамастан
белгілі кезеңдерден өтеді. Бұл процестердің Тәуелсіздігінің
салыстырмалылығы оқытудың мүмкін болуы үшін Даму тиісті
негіз дайындауы керек. "Даму мүмкіндіктер туғызады — оқыту
оларды жүзеге асырады", - деп жазды В.Штерн. Бұл жағдайда
оқыту" дамудың құйрығында жүреді", жетілу үстінде
орналасқан.
Л. С. Выготский оқыту мен
дамудың арақатынасына 3
көзқарасты бөлді:
3. Оқу мен дамудың арасында тығыз байланыс бар (К.Коффка). Даму-Қос
процесс: жетілу және оқу. Демек, жетілу мен оқу бір-біріне өзара әсер
етеді. Оқыту жаңа құрылымдардың пайда болуы және ескілерін жетілдіру
процесі деп түсініледі. Сондықтан жаттығу тек дамудан кейін ғана емес,
сонымен қатар оның алдында да пайда болуы мүмкін. Бұл теорияда
алғашқы екі теорияның экстремалды жақтарын қарапайым біріктіру
арқылы жеңуге әрекет жасалды. Бұл теория тұрғысынан даму әрқашан
оқытуға қарағанда кең процесс болып табылады. Сонымен, оқуда бір қадам
жасай отырып, бала дамуда екі қадам алға жылжиды. Оқыту мен даму
бірдей емес және ешқашан бір-біріне параллель жүрмейді.
Дж. Пиаженің айтуынша, баланы заттармен таныстыру өздігінен жүреді, ал
оқыту өздігінен және өздігінен болатын дамуға бейімделеді. Психикалық
дамудағы әлеуметтік әсердің рөлін мойындай отырып, Дж.Пиаже олардың
маңыздылығын атап өтеді. Интеллектуалды даму факторларын бөліп
көрсете отырып, ол олардың қатарына оқытуды қамтымайды. Оқыту
мазмұнын немесе Даму тізбегін өзгерте алмайды. Ол оны баяулатуы
немесе тездетуі мүмкін.Баланың оқуы мен дамуы арасындағы байланыс
жоққа шығарылады (З.Фрейд, Л. Гезелл). Оқытудың дамуға немесе дамуға
әсері талданбады. З. Фрейдтің пікірінше, дамуды нәрестеліктен қарттыққа
дейін жылжытатын негізгі мотив-жыныстық қатынас. Бұл тәсіл қол
жетімділіктің дидактикалық принципіне сәйкес келеді: балаға танымдық
қабілеттері не үшін пісіп жетілгенін түсінуге болатын нәрсені ғана үйрету
керек. Бұл тәсіл дамушы оқытуды танымайды.
Л. С. Выготскийден кейін отандық ғалымдар оқуға өте маңызды мән береді
және оларды пайдалану әдістері ересектердің қатысуынсыз бала аша
алмайтындығын баса айтады. Л. с. Выготскийдің айтуынша, оқыту дамудан
алда, ондағы ісіктерді тудырады. Оқу, дамудан бұрын, оны ынталандырады
және сонымен бірге нақты дамуға сүйенеді.Алайда жаттығу баланың
дамуынан үзілмеуі керек. Баланың мүмкіндіктерін ескермей, айтарлықтай
серпіліс, жасанды түрде алға ұмтылу тартуға әкеледі, даму әсерін бермейді.
Сонымен, оқыту баланың белгілі бір даму деңгейіндегі мүмкіндіктеріне
сәйкес келуі керек. Оқу барысында осы мүмкіндіктерді іске асыру жоғары
деңгейдегі жаңа мүмкіндіктерді тудырады.
Оқыту мен дамудың арақатынасы туралы
айта отырып, Л. С. Выготский балалардың
дамуының екі деңгейін анықтады:
- өзекті даму деңгейі (баланың бүгінгі күні қалыптасқан
психикалық функцияларының ерекшеліктерін сипаттайды және
бала өз бетінше орындай алатын тапсырмалардың күрделілік
деңгейімен анықталады)
- жақын даму аймағы (баланың ертеңгі мүмкіндіктерін іске
асыруға бағдарлауды талап етеді және баланың ересек адамның
қатысуымен орындай алатын тапсырмаларының күрделілік
деңгейімен анықталады).
Даму деңгейі бірдей балаларда әртүрлі әлеуетті мүмкіндіктер
болуы мүмкін. Бір бала көмекті оңай қабылдайды, содан кейін
ұқсас тапсырмаларды өз бетінше шешеді. Басқа балаға
тапсырманы ересек адамның көмегімен орындау қиынға
соғады. Сондықтан, белгілі бір баланың дамуын бағалай отырып,
оның қазіргі деңгейін (тестілеу нәтижелері) ғана емес, сонымен
бірге "ертеңгі күн" — проксимальды даму аймағын да ескеру
қажет.
Мұғалімнің кез-келген мектеп пәнін оқытудың баланың
дамуымен байланысын білуі баланың қазіргі мүмкіндіктерінің
деңгейінен озып, онымен күрделі мәселелерді шешуге және
шешуге мүмкіндік береді.
Л. С. Выготскийге дейін мұғалімдердің көпшілігі оқыту баланың қазіргі даму деңгейіне
бейімделуі керек деп санайды (қол жетімділіктің дидактикалық принципі). Мектепте оқытуға
қатысты бұл идея мұғаліммен бірге арнайы әзірленген әдістеме бойынша оқу әрекеттерін
орындау түрінде жүзеге асырылады. Онда танымдық оқу қақтығыстары қарастырылған, олар
жемісті пікірталастарға алып келеді, оған мұғалім қатысады, оқушыларды жетекші
сұрақтарға бағыттайды ("бәрі келіседі ме?", "Неліктен оның дұрыс емес екенін оқисың?»).
Мұғалім оқушылардың оқу әрекеттерін ұйымдастырады және олардың ақыл-ой жұмысын
басқарады, ал оқушылар нәтижені өздері аладыСонымен, балаларды саналы түрде
ұйымдастырылған және арнайы дамытуға бағытталған оқыту мен тәрбиелеу адамның ақыл-
ой қабілеттері мен адамгершілік қасиеттерін қалыптастыруда жоғары көрсеткіштерді
қамтамасыз етеді.

Ұқсас жұмыстар

ОҚЫТУҒА ҚАБІЛЕТСІЗ БАЛАЛАРДЫ АНЫҚТАУ

Жоғары мектеп психологиясының пәні, міндеттері және құрылымы

ЖОҒАРЫ МЕКТЕП ПСИХОЛОГИЯСЫ

Арнайы психологияның дамуы

Бала дамуының жақын аймағы

Балалар психологиясына кіріспе

Дефектология ғылымының, саласы

Выготскийдің әлеуметтік - мәдени теориясы

Әлемдік психология ғылымындағы негізгі бағыттар

Балалар психологиясының даму тарихы, теориялары туралы негізгі түсініктер

Пәндер