Латын әліпбиінің шығу тарихы

Латын әліпбиінің шығу тарихы.

Латын фонетикасы

Қабылдаған: Нәбиева Гүлназ Серікқызы

Орындаған: Макарам Аружан

Латын алфавиті (латын) - біздің дәуірімізге дейінгі 1 мыңжылдықтың ортасында латын тілінде пайда болған грек алфавитіне оралатын әріптік жазу жүйесі. Кейіннен бүкіл әлемге таралды.

Көптеген роман, герман және көптеген басқа тілдердің жазуына негіз болған қазіргі латын алфавиті өзінің негізгі нұсқасында 26 әріптен тұрады. Әр түрлі тілдердегі әріптер әр түрлі аталады.

Латын жазуларының ең алғашқы табылуы б. з. д. VII ғасырға жатады. BC Архаикалық жазулардағы жазу бағыты солдан оңға да, оңнан солға да байланысты болуы мүмкін. Бустрофедонмен жазулар да куәландырылған.

Латын әліпбиінің шығу тегі туралы екі болжам бар. Бір гипотезаға сәйкес латын тілі алфавиттік жазуды тікелей грек тілінен алды, екіншісіне сәйкес, этруск алфавиті бұған делдал болып шықты. Екі жағдайда да латын алфавитінің негізі - грек алфавитінің батыс грек (оңтүстік итальяндық) нұсқасы. Латын әліпбиі біздің эрамызға дейінгі 7 ғасырда оқшауланған. e. бастапқыда тек 21 әріп бар: A, B, C, D, E, F, Z, H, I, K, L, M, N, O, P, Q, R, S, T, V және X.

Классикалық латын әліпбиі

Архикалық латын әліпбиінде [к] және [г] дыбыстарын белгілеу үшін С (археикалық қиғаш грек шкаласынан шыққан Γ), К (грекше каппадан Κ) және Q (кейінірек шығарылған Коппа Ϙ грек алфавитінен) әріптері қолданылған; ал K белгісі А-дан бұрын орналастырылған; Q әрпі (кейде) V және O алдында орналастырылған; және С барлық жерге қойылды.

Θ, Φ және Ψ әріптері сөздерді жазу үшін қолданылмады, бірақ 100, 1000 және 50 сандарының белгілері ретінде қолданылды. Кейіннен бұл функциялар сәйкесінше C, M және L әріптеріне көшті (римдік сандарды қараңыз) .

Z әрпі (грекше Zeta Ζ-ге ұқсас) әліпбиден б. з. д. 312 ж. e. (кейінірек қалпына келтірілді) . Біздің дәуірімізге дейінгі 234 ж. e. алынып тасталған Z-нің орнына С-ге көлденең жолақты қосу арқылы жеке G әрпі құрылды. Біздің дәуірімізге дейінгі 1 ғасырда. Біздің дәуірімізге дейін, Грецияны Рим жаулап алғаннан кейін, грек тілінен алынған сөздерді жазу үшін Y және Z әріптері қосылды. Y әрпінің атауы бұл әріпті I-ден ажырату үшін енгізілген, өйткені латын фонетикасында упсилонға сәйкес келетін грек дыбысы болмаған.

Нәтижесінде классикалық латын алфавиті 23 әріптен тұрады:

A B C D E F G H I K L M N O P Q R S T V X Y Z

Латын алфавитінің өзі біздің заманымыздың басынан тек кішкене өзгерістерді бастан кешті. Жоғарыда айтылғандай, б. з. д. І ғасырдан Y және Z әріптері грек сөздерін жазу үшін қолданылды.

ХІ ғасырда W әрпі, ал ХVІ ғасырда - J әрпі, және U әрпі пайда болды. Жазудың кейінгі жүйелерінде (латын жазуының негізінде қалыптасқан) латын алфавитін ұлттық айту ерекшеліктеріне бейімдеу негізінен диакритикалық белгілер арқылы жүзеге асырылды.

Бұл 26 әріптен тұратын стандартты алфавитті Халықаралық стандарттау ұйымы (ISO) «негізгі латын алфавиті» ретінде тіркеген. Бұл алфавит қазіргі ағылшын алфавитімен бірдей.

Алайда, олар латын тілінің, сондай-ақ роман тілдерінің алфавиті туралы сөйлескенде, W көбінесе әріптер құрамына кірмейді (онда латын алфавиті 25 әріптен тұрады) .

VOCALES- Дaуысты дыбыстар -а, e, i, o, u, y.

-і дауысты дыбысы a, e, o, u әріптерінің алдында келсе, қысқа«й-ге» айналады да, өзінен кейін келген әріппен сіңісіп (я, е, ё, ю) оқылады:

1. ianua [йа(я) нуа] - есік.

2. testamentaria [тэстамэнт’арйа(я) ] - өсиет.

3. Iam [йа(я) м] - қазірдің өзінде.

-j (йот) сөздің басында келсе өзінен кейін келген дауыстымен сіңісіп оқылады (я, ё, ю) :

1. Juvenis [юбэнис] - жас.

2. Jus [юс] - дұрыс.

3. Janitor [янитор] - қақпашы.

сөздің ортасында келсе “й” болып оқылады:

1. major [майор] - үлкенірек.

-au - [ав, ау] : 1. trauma[травма] -травма,

2. aura[авра] - ауа

-еu - [эв, эу] : 1. Europa [Европа] - Еуропа.

-аe - [э] : 1. gangraena[гангрэна] - омертвение,

2. praeparatum [прэпаратум] - препарат,

3. Anaemia [анэмиа] - анемия,

4. costae[костэ] - қабырға.

-оe - [э, ё] : 1. foetor[фётор] -жағымсыз иіс,

2. coelia[цэлиа] -Челия,

3. Amoeba [амэба] амеба.

Тіркесіп келген дауыстылар

Ae, oe - дифтонг

Au, eu- диграф

CONSONАNTES -Дауыссыз дыбыстар

-с дауыссызы е, i, y және ae, oe, eu, аu дифтонг, диграфтарының алдында келсе [ц] болып оқылады: 1. Cedrus [цэдрус] - балқарағай,

2. cella[цэлла] -ұяшық.

3. Celsus[цэлсус] -биік.

Ал қалған кездері [к] болып оқылады:

1. cadus[кадус] - бочка

2. casu[казу] - іс

3. catadupa[катадупа] - сарқырама

- l [ль] әрібі жіңішке оқылады: 1. gloria[гльориа] -даңқ,

2. facilis[фацилис] - оңай.

-q әрібі u дауысты дыбысымен тіркесіп келеді: 1. quaeso[куаэсо] - өтінемін, 2. quadro[куадро] -шаршы,

3. quam[куам] -және.

- s дауыссызы екі дауыстының ортасында немесе m және n дауыссыздарымен қатар келгенде ғана [з] болып оқылады:

1. aesareus[эзареус] - также,

2. agesis[аджэзис] - жақсы

3. ambrosia[амброзя] -амброзия

ал қалған кездері [с] болып оқылады:

1. sacer[сацэр] - қасиетті,

2. sagax[сагакс] - байлау.

-z дауыссызы [з] болып оқылады: 1. zoilus[зойлус] - зоил, 2. zona[зона] -аумақ,

Тек Zincum [цинкум] - цинк сөзінде ғана өзгереді.

Дауыссыз бен дауысты дыбыстардың тіркесуі

Дауыссыз дыбыстардың тіркесуі

- ngu дыбыстары тіркесіп келгенде соңынан дауысты жалғанса - [нгв] болып оқылады:

1. lingua [лингва] - тіл,

2. pinguis[пингвис] - май

ал қалған кездері [нгу] болып оқылады:

Ұқсас жұмыстар

Латын әлипбиі негізіндегі қазақ жазуы

ЛАТЫН ӘЛІПБИІ

ТІЛ ЖӘНЕ ҰЛТ

ЛАТЫН ӘЛІПБИІНЕ КӨШУДІҢ ЫҚТИМАЛ САЛДАРЛАРЫ

Әліпбиімізді латынға көшіру керек дейді, өйткені біздің әліпби біздікі емес - арабтікі

Қазақ тілі тарихындағы 1072 - 1940 жылдар аралығындағы алфавиттердің ауысуы

Кітаптың шығу тарихы

Ахмет Байтұрсынұлы - Қазақ лингвистикасының негізін қалаған ғалым

Кирллицадан қазақшаны латинцага аударатын программа құру

Әріптер - латын тілінің әріптері, сонымен қатар астын сызу белгісі

Пәндер

Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.

Ақпарат

Қосымша

Email: info@stud.kz