Бұдан басқа септеудің аралас

Презентация қосу

“Астана Медицина Универсиететі” ҚеАҚ

Тақырыбы:Латын тіліндегі III-
септеу

Орындаған:Қыдырбаев Әлжан
Топ:116
Қабылдаған:Айткужина Айжан
Жангелдыевна

Нұр- Сұлтан 2021
III- септеу

ІІІ септеуге барлық родтағы (тегіндегі) яғни женский, мужской және средний родтағы
(тектегі) зат есімдер жатады. Бірақ бұл зат есімдердің түбірі g, c, d, t, b, p, r, l, n, m,
s дауыссыздарына және қысқа ĭ дауыстысына аяқталады. ІІІ септеуге жататын зат
есімдердің Nom.sing.-сы яғни жекеше түрдегі атау септігі –s арқылы жасалып
сигматикалық номинатив (грек тілінің σ – «сигма» әрпінің атауы) деп аталса, еш
жалғаулықсыз жасалған сөзді асигматикалық номинатив дейміз. Сондықтан ІІІ септеуге
жататын зат есімдердің Nom.sing.-сы әртүрлі: miles, victor, custos, tempus, ratio,
verĭtas, anser, nomen, urbs, orbis, mare, anĭmal, longitūdo, homo, lex және т.т.
ІІІ септеуге жататын зат есімдердің жекеше түрдегі ілік септігінің жалғауы –
is, ІІІ септеуге жататын зат есімді Nom.sing арқылы анықтауға болмайтындықтан,
міндетті түрде екі формасын есте сақтау қажет – nominatīvus және genetīvus singulāris.
Жоғарыда айтылғандай genetīvus singulārisтан –is жалғауын алып тастау арқылы зат
есімнің практикалық түбірін анықтайды.
ІІІ септеуге жататын зат есімдер әр түрлі
үш топқа бөлінеді: түбірі дауыссызға
аяқталатын есімдер
септеудің дауыссыздар түрі (согласный
тип) деп аталса, түбірі қысқа ĭ – ға
аяқталатын есімдер
септеудің дауыстылар түрі (гласный
тип). Бұдан басқа септеудің аралас
ІІІ септеудің дауыссыздар түрі
түрі кездеседі.
(согласный тип)
Бұл ІІІ дауыссыздар септеуіне атау септігі мен
ілік септігіндегі буын саны сәйкес келмейтін
(неравносложные), түбірі бір дауыссызға
аяқталатын үш тектің де (родтың) зат есімдері
жатады:
victor, ōris, m vox, vocis, f nomen, mĭnĭs, n
жеңіңпаз дауыс есім
III септеудің дауыстылар түрі
(гласное склонение)
Түбірі қысқа ĭ – ға аяқталатын есімдер ІІІ
септеудің дауыстылар түрі (гласный тип) деп
аталатыны жоғарыда айтылған. Негізінен септеудің
бұл түріне Nominativus singularis-ы -ĕ, -al, -ar –ға
аяқталатын (mare, maris n теңіз; anĭmal,
animālis n мал; exemplar, āris n үлгі) средний
родтағы зат есімдер жатады. Олардың:
Ablatīvus-ы -ī – ға
Nominatīvus пен Accusatīvus-ы -iă – ға
Genetīvus-ы –ium – ға аяқталады
Көрсетілген ерекшеліктер бойынша берілген зат
есімдердің барлығының түбірі қысқа ĭ, сондықтан
септеудің осы түрі – дауыстылар түрі (гласный
тип) деп аталады.
Ескерту. (N.B.) ІІІ
септеудің дауыстылар түрінеатау
септігі мен ілік септігінде буын
сандары бірдей ( равносложные)
женский родта тұрған бірнеше зат
есімдер де жатады: turris, is f
мұнара ; febris, is f безгек ; tussis,
is f жұтел; securis, is f балта; sitis,
is f шөл; puppis, is f кеменің
алдыңғы бөлігі (корма).
III септеудің аралас түрі (смешанное
склонение)

ІІІ аралас септеуге жататын зат есімдер екі топқа бөлінеді:
1. Бірінші топқа атау септігі мен ілік септігінде буын сандары бірдей емес
(неравносложные), негізі екі немесе оданда көп дауыссыздан тұратын, Nominativus
singularis-ы –s –қа яқталатын зат есімдер жатады. Мысалы: pars, part-is f бөлік
(часть) ; urbs, urb- is f қала ; nox, noct-is f түн.
2. Екінші топқа атау септігі мен ілік септігінде буын сандары бірдей
(равносложные), Nominativus singularis-ы –is –қа немесе –es-ке аяқталатын зат
есімдер жатады. Мысалы: avis, avis f құс; nubes, nubis f бұлт.
Бұл зат есімдердің Genetivus pluralis-ы –ium-ға аяқталады, яғни септеудің
дауыстылар түріне сәйкес келеді, барлық қалған ептеулерде септеудің дауыссыздар
түрінің септік жалғаулары қолданылады, сондықтан бұл септеуді септеудің аралас
түрі дейміз. Аралас септеуге көбінесе женский родтағы зат есімдер жатады.
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

Атау септік кім

Бес септік

Көпжылдық бұршақ – астық тұқымдастардың шөп қоспалары

Газ тарату жүйелерінің техника- экономикалық көрсеткіштері

ХИМИЯЛЫҚ ЭЛЕМЕНТТЕР АТАУЛАРЫ

Көліктегі сутегі

Ұрықтың және нәрестенің гемодинамикасы

Түр және оның белгілері

Қарсылықты салалас Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас

Ұйқы безі бездері

Пәндер