Ферменттер атаулары

Тақырыбы:Ферменттер

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

Е. А. Бөкетов атындағы Қарағанды униерситеті

Орындаған : Жандар Т. А.

Тобы: ТФП-414

Қабылдаған: Төлепбек И. С.

Қарағанды, 2021

Жоспары:

1. Кіріспе

Фермент туралы жалпы түсінік

2. Негізгі бөлім

Ферменттердің химиялық құрамы және құрылымы

Ферменттер атаулары мен классификациясы

Ферменттік реакциялардың кинетикасы

Ферменттер қасиеттері

Иммобилденген ферменттер

3. Қорытынды

Ферменттердің практикалық маңызы

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Ферменттер (лат. fermentum -

ашу; грек тілінде - enzym, еn-

ішкі, zyme - ашытқы) тірі

ағзада түрлі биохимиялық

реакцияларды белсендіруші,

биологиялық катализатор.

Ферменттің құрылысы

Апофермент - ақуыз денесі (белоктық бөлігі)

Каталитикалық орталық

Субстраттық орталық

Ақуыздың активті бөлігі

Аллостериялық (реттегіш) орталық

Ферменттің активті орталығы

Фермент молекуласының субстратпен тікелей тиісіп жанасатын бөлігін ферменттің активті орталығы деп аталады;

Активті орталық бүйір радикалында функционалды тобы бар амин қышқылдарының қалдықтарынан түзіледі.

Күрделі ферменттерде активті орталыққа металл иондары мен коферменттер де кіреді.

Реакцияласуға қабілетті топтары бар амин қышқылдары:

цистеин, құрамында сульфгидрлік тобы -SH бар;

серин, гидроксильдік -OH тобы бар;

гистидин, имидазол сақинасы бар;

аспарагин мен глутамин қышқылдары құрамында екінші карбоксильдік -COOH топ бар;

триптофан, құрамында индол сақинасы;

гидрофобты амин қышқылдары, құрамында субстраттың полярсыз учаскесіне жақын гидрофобты (полярсыз) бүйір топтар болады.

Активті орталық кеңістік пішінді, ол ферменттің полипептидтік тізбегінде бірінен-бірі қашық орналасқан жеке амин қышқылдарының өзара жақындасуынан пайда болады.

Аллостериялық орталық

Екі немесе одан да көп суббөліктен тұратын бірқатар ферменттерде, өзінің катализдік орталығынан тыс, молекула бетінде қосымша байланыстырушы учаске болады, ол учаске аллостериялық орталық деп аталады. Мұндай ферменттер аллостериялық ферменттер деп аталады.

“Аллостериялық” (грек. Allo - басқа, stereos - орын) деген термин “басқа жермен байланысты” не “басқа орталықпен байланысты” деген мағынаны береді.

Ферменттердің аллостериялық эффекторлары: субстраттар немесе реакция өнімдері, нуклеотидтер (АМФ, АТФ), амин қышқылдары, металл иондары, сутегі иондары.

Ферменттер атаулары

Жүйелік атау: әр ферменттің номері (шифры) болады, ол төрт саннан тұрады.

бірінші сан ферменттің класын білдіреді,

екінші сан класс тармағын,

үшінші сан - класс тармағы бөлігін,

төртінші сан өз тармағындағы номерін көрсетеді. Мысалы, 2. 7. 1. 2. АТФ: глюкоза-6-фосфотрансфераза.

Тривиалдық атаулар екі жолмен пайда болады:

1) Фермент әсер ететін субстрат атауына -аза жұрнағы қосылады. Мысалы, мальтозаны екі молекула глюкозаға гидролиздейтін фермент мальтаза.

2) Фермент катализдейтін реакция атауына -аза жұрнағы қосылады (оксидаредуктаза) .

Кейбір ферменттердің тарихи қалыптасқан атаулары бар. Мысалы, пепсин, трипсин, папаин, эластаза, т. б.

Ферменттер жіктемесі:

Ферменттер әсерінің теориясы

Ферменттік реакциялар кинетикасы

Ферменттік реакциялар кинетикасы деп реакция жүру жылдамдығын айтады.

Реакция жылдамдығын белгілі бір уақыт өлшемінде фермент әсерімен түзілген өнім бойынша (немесе субстраттың жойылу мөлшері бойынша) есептейді.

Л. Михаэлис пен М. Ментен бойынша: фермент концентрациясы тұрақты кезде реакция жылдамдығы субстрат концентрациясына байланысты.

Реакция жылдамдығы субстрат концентрациясына пропорционал болмайды.

Ферменттердің қасиеттері

Фермент активтілігіне температура әсері

30-400С температурады тірі ағзада ферменттер белсенді келеді. Егер бұл температура деңгейі төмен не жоғары болса, онда фермент белсенділігі төмендейді

Ферменттің өзі ақуыз болғандықтан, олар өте жоғары температурада бұзылып, өздерінің катализдік қасиеттерінен айырылып қалуы мүмкін.

Төменгі температурада ферменттік реакциялардың жылдамдығы өте төмен болады. Бұл жағдай практикада азық-түлік өнімдерін сақтау үшін (ет, май, балық, сүт, көкөністер т. б. ) пайдаланады.

Фермент әрекетіне орта рН шамасының әсері

Ортаның рН шамасына байланысты ферменттер белсенділігі бірден өзгереді. Әр түрлі ферменттер әрекеті үшін рН көрсеткішінің шамасы әр түрлі болады;

Кейбірі қышқыл ортада, екіншісі бейтарап ортада, үшіншісі әлсіз сілтілі немесе сілтілі ортада ерекше белсенді болады;

Ферменттер ақуыз сияқты электр заряды бар заттар, сондықтан олардың кеңістіктік құрылымы рН шамасына тәуелді.

Ингибиторлар мен активаторлар

- Фермент активтілігі ортада әр түрлі химиялық заттардың болуына байланысты. Кейбір зат фермент активтілігін арттырады, мұндай қосылыстар активаторлар деп аталады.

- екінші бір заттар фермент әрекетін баяулатады, тіпті оны тежейді. Мұндай заттар ингибиторлар (тежегіштер) деп аталады.

- ферменттер әсерінің бәсекелес және бәсекелес емес тежеушісін ажыратып бөледі.

Ферменттердің практикалық маңызы

Бактериалдық ашу

Физиологиялық реттегіш

Катализ

Жасушалық метаболизм

Макромолекулалар

Генетикалық аппарат

Тамақтану

Мембраналар ультрақұрылысы

Коферменттер

Фармокология

Биосинтез

Реакциялар кинетикасы

Энергия айналуы

Биохимиялық эволюция

Тума зат алмасу бұзылуы

Иммобилденген ферменттер

Иммобилденген (лат. immobilis - қозғалмайтын)

ферменттер - қатты таянышқа (полимерге, целлюлозаға, әйнекке) бекіген ферменттер.

Ондай ферменттер ерімейтін материалмен ковалентті байланысады.

Иммобилденген ферменттер кең көлемде амин қышқылы, витаминдер, қант, антибиотиктер және дәрі- дәрмектер сияқты аса тапшы азық-түліктің және жемшөптік заттар өндірісінде қолданылады.