Мүше Адреналиннің нәтижесі

Адренергиялық синапстарға әсер ететін дәрілік заттар.

Адреномиметиктер.

Жалпы фармакология кафедрасы,

м. ғ. к. Таржанова Д. Ш.

Адренергиялық синапстарда қозудың берілуі катехоламиндердің көмегімен жүзеге асады.

норадреналин - негізгі медиатор

дофамин - медиаторлық жұмысын сирек атқарады

адреналин - бүйрек үсті безінің жасушалары синтездеп қанға шығарады, яғни бұл гормон болып саналады.

Катехоламиндердің БИОСИНТЕЗІ жүзеге асырылады:

тирозин аминқышқылынан (тамақпен түседі, ол ақуызда, ірімшікте, бұршақтәрізді тағамдарда, шоколадта көп)

фенилаланин аминқышқылынан (тамақпен түседі) .

Фенилаланин бауырда тирозинге айналады.

ФАгидроксилаза Тгидроксилаза ДОФАдекарбоксилаза

Фенилаланин - Тирозин - Диоксифенилаланин - Дофамин

(ДОФА)

ДОФАМИНгидроксилаза

Норадреналин

МЕТИЛтрансфераза

Адреналин

Дофаминергиялық синапстарда медиатордың биосинтезі дофаминға дейін.

Норадренергиялық синапстарда - норадреналинға дейін (гранулаларда) .

Адренергиялық синапстарда - адреналинға дейін (ОЖЖ кейбір аймақтарының нейрондарында, бүйрек үсті безінің ми қабатында) .

Пресинаптикалық ұштарға түскен норадреналиннің көп мөлшері везикулаларда жиналып қайтадан синаптикалық беріліс үшін қолданылады.

Ал везикулаға еңбеген бөлімі арнайы моноаминооксидаза (МАО) ферментімен ыдырайды.

Катехол-орто-метилтрансфераза (КОМТ) және моноаминооксидаза (МАО), синапстарда ғана емес, олар ішек қабырғасында да болады, сондықтан ауыз қуысы арқылы қабылдаған катехоламиндер қанға сіңе қоймайды, соның нәтижесінен ағзаға әсерін тигізе алмайды.

Мүше

Адреналиннің нәтижесі

Көз

Көздің нұрлы қабықтын радиальды бұлшықеті

Тарылуы (мидриаз, қарашықтын кеңеюі)

Жұрек

SA түйіні

Жүрекше

AV түйіні

Гиса-Пуркинье жүйесі

Қарыншалар

Тахикардия

Жиырылу жиілігі және күші жоғарлайды

Өткізгіш жылдамдығы жоғарлайды

Өткізгіш жылдамдығы, жиырылу жиілігі және күші жоғарлайды

Артериялар

Көк тамырлар

Тарылуы (α1-адренорецепторлары)

Кеңеюі (β2-адренорецепторлары)

Мүшелер

Адреналиннің нәтижесі

Бронхи

Тонустын төмендеуі (β2-АР)

АШЖ

Моторика, тонус

Сфинктерлер

Төмендеуі (α1 α2 β-АР)

Тарылуы (α1-АР)

Бұйрек

Рениннің секрециясы

Жоғарлауы (β1-АР)

Төмендеуі (α1-АР)

Қанқа бұлшықеті

Гликогенолиздің және К+ иондарынын

өтуі және жиырылғыштығы жоғарлайды (β2-АР)

Инсулин секрециясы

Төмендеуі (α2-АР)

Жоғарлауы (β2-АР)

Липоциттер

Липолиздің жоғарлауы (β3-АР)

Бауыр

Гликогенолиз (α и β2-АР)

Глюконеогенез (α и β2-АР)

Адренергиялық заттардың топтастырылуы

I. Адреномиметиктер:

1) Бір мезғілде α- β адренорецепторларын белсендіретін заттар:

эпинефрин (адреналин) - тікелей α- β - адреномиметик;

норэпинефрин (норадреналин) - медиатор болып α- β - адренорецепторларын, ал дәрілік зат ретінде - α-адренорецепторын белсендіреді.

2) Тек α- адренорецепторын белсендіретін заттар:

фенилэфрин (мезатон ),

клонидин (клофелин)

- нафтизин (нафазолин, санорин - α2) - шеткейлік әсер береді

ксилометазолин (галазолин)

3) Тек β - адренорецепторын белсендіретін заттар:

а) селективті емес, яғни β1 және β2 адренорецепторын белсендіреді

- изопреналин (изадрин)

- орципреналин (алупент, астмопент)

б) селективті (тек β2- рецепторды)

1) әсер беру ұзақтығы орташа - 6 сағатқа дейін.

- сальбутамол

- фенотерол (беротек)

2) әсері ұзақ - 10 сағатқа дейін.

- сальметерол және т. б.

в) селективті (тек β1- рецепторды)

- добутамин (добутрекс)

II. Симпатомиметиктер:

эфедрин

α и β-адреномиметиктер

1. Адреналин гидрохлориді (Adrenalini hydrochloridum) - 1% -1 мл ерітінді, ампулада.

β-адренорецепторлардың бұл препаратқа деген сезімталдығы жоғары болады, егер де мөлшін жоғарлатсақ α-адренорецепторларда қозады.

Қанқа бұлшықетінде 2 -рецепторлары жоғары преоблад - адреналин тамырларды кеңейтеді (диастолалық артериалық қысым төмендейді) . Қанның систолалық артериалық қысымы жұрек жұмысының кенеттен күшейгенінің нәтижесінде жоғарлайды.

Ал норадреналин (адреналиннен айырмашылығы) негізінде қан қысымын тамырларды тарылту арқылы жоғарлатады. Сондықтан жедел гипотонияны емдеу үшін қолайлы.

Қолдану көрсеткіштері. Адреналин гидрохлоридің ішке колданғанда бұзылсқа ұшырайды.

Тері астына еңгізгенде болатын β- адреномиметикалық нәтижесі, қолданылады:

1) атриовентрикулярлы блокада кезінде;

2) бронхиальды астма ұстамасын тоқтату үшін;

3) гипогликемияда (инсулинді мөлшерден тыс қолданғанда) . Адреналин шұғыл гликогеннің глюкозаға дейін ыдырауын күшейтеді;

4) жүректің жұмысы тоқтаған кезде тікелей жүрекке еңгізіледі.

α-адреномиметикалық нәтижесі, қолданылады:

1) көз қарашығын кеңейту үшін және глаукоманың кейбір түрлерінде;

2) жергідікті анестетиктердің әсерін ұзарту және күшейту үшін, сонымен қатар сіңірілуін (улылығын) төмендету үшін, өйткені ол тамырларды тарылтып анестетиктің қанға түсуін баяулатады;

3) кейде- қан тоқтату үшін, адреналинмен дымқылдантылған тампон қолданылады;

5) анафилактикалық шок кезінде, көк тамырға еңгізіледі, жоғары АҚ төмендетеді және бронхоспазмды жояды.

Адреналиннің жанама әсерлері: :

жеңіл мазасыздық, тремор, қозу;

көктамырға енгізген кезде АҚ жоғарлатады;

тахикардия шақырады;

оттегіге деген қажеттілігі жоғарлайды, соның нәтижесінде жүрек тұсын ауырсынуы болады;

көктамырға еңгізген кезде қарыншалық фибрилляция түрінде жүректің артимиясы дамуы мүмкін, бұл әсіресе миокардты адреналинге деген сенсибилизациясын жоғарлататын басқа дәрілік заттармен (наркоз туғызытын заттар, мысалы замануи құрамында фторы бар: фторотан, циклопропан) қолданған кезде қауіпті болады.

өкпе ісінуі болуы мүмкін.

2. Норадреналин гидротартраты тек α1-адренорецепторларын қоздырып, жоғары прессорлы нәтиже береді. β-адреномиметикалық әсері өте нашар байқалады, сондықтан тәжірибелік маңызы жоқ.

Көктамырға, тамшылап еңгізіледі, себебі әсері қысқа мерзімді болады (бірнеше минут) .

Бұлшық етке және тері астына еңгізуге болмайды, өйткені артериолаларды шұғыл тарылтып, еңгізген жерде тіндердің некрозы пайда болуы мүмкін.

Норадреналиннің қолдану көрсеткіштері:

АҚ күрт төмендеп кететін жағдайларда қолданады.

Норадреналиннің қарсы көрсеткіштері:

Айқын гипотензиямен жүретін кардиогенді (миокард инфаркті) және геморрагиялық шок (қансырау) кезінде қолдануға болмайды, себебі артериолалардың тарылуынан тіндердің қанмен қамтамасыз етілуі нашарлайды, яғни микроциркуляцияның (қанайналымның орталықтануы, микротамырлар тарылуы байқалады - оның нәтижесінде норадреналин науқастың жағдайын тек нашарлатып жібереді) нашарлауы байқалады.

Норадреналиннің жағымсыз әсерлері:

тыныстың бұзылуы;

бас ауруы;

миокардтың қозғыштығын жоғарылатын заттармен бірге тағайындағанда жүректің аритмиясын шақыруы мүмкін;

енгізген жерде тіндердің некрозы пайда болуы мүмкін (артериолалардың спазмы), абайсыз еңгізілген жағыдайда альфа-блокатор - фентоламинмен обкалоть.

бүйректің 1 -АР тамырларының тарылуы. Көп мөлшерде және ұзақ уақыт қолданса бүйрек ишемиясы, содан кейін бүйрек жеткіліксіздігі дамиды.

ішек тамырларының тарылуы басқа дәрілік заттардың сіңірілуіне кедергі жасайды. Бұл нәтиже 2-3 күн сақталады.

3. Эфедрина гидрохлорид (Ephedrini hydrochloridum) - таблетка 0, 025; 5% - 1 мл ерітіндісі, ампулада.

эфедра алкалоиды. Ол тікелей емес β и α адреномиметик, өйткені әсері пресинаптикалық. Эфедрин пресинаптикалық мембранадан норадреналиннің шығуына ықпал жасап, концентрациясын синаптикалық саңылауда жоғарлатады, сонымен қатар нейрональді әкету жолын тежейді.

Бірақ адреналинмен салыстырғанда

әсері баяу басталады, бірақ ұзаққа созылады, өйткені МАО және КОМТ ферменттерімен ыдырамайды;

белсенділігі төмен, қайта еңгізілген жағыдайда норадреналин қорының азаюынан бейімділік тез туады;

альфа-адренорецепторларын төмендеу қоздырады, сондықтан АҚ кемдеу жоғарлатады;

ГЭБ жақсы өтеді. Дағдылану және құмарлық шақыруы мүмкін.

норадреналинмен адреналинге қарағанда АІЖ эфедрин ыдырамайды, сондықтан ауыз қуысы арқылы да қабылдауға болады.

Эфедриннің қолдану көрсеткіштері:

бронхолитик ретінде (демікпе кезінде) ;

созылмалы гипотония кезінде АҚ жоғарлату үшін;

АV-блокада кезінде ;

көз қарашығын кеңейту үшін;

ринит (жергілікті мұрын тамырларын тарылтады) ;

психиатрияда нарколепсиямен ауыратын науқастарды емдеу үшін (жоғары дәрежедегі ұйқышылдықпен және апатиямен сипатталатын ерекше психикалық жағдай) ;

ұйықтатқыш және наркотикалық заттармен, яғни ОЖЖ тежейтін заттармен уланған кезде қолданады

ОЖЖ қоздырғыш әсер көрсетуіне байланысты ұйқысыздық шақыратын болғандықтан түнге қарай еңгізуге болмайды.

Эфедриннің жағымсыз әсерлері:

қан қысымының жоғарылауы

жүректің қатты соғуы, тахикардия

стенокардия ұстамалары

бас ауыруы

тремор.

қозу, сана сезімнің бұзылуы

ұйқының бұзылуы

психоз, галлюцинациялар

депрессия

эфедринді 10-30 минуттан кейін қайталап еңгізсе тахифилаксия дамиды, яғни жауап қайтару дәрежесінің төмеңдеуі болады. Бұл норадреналин қорының жылдам төмеңдеуіне байланысты.

дәріге тәуелділік (психикалық) .

II. α1- адреномиметиктер

Мезатон (Mesatonum) - 1% - 1 мл ерітіндісі, ампулада

КОМТ ферментінің мезатонға деген ісері өте төмен - сондықтан әсері ұзақтау болады. Тері астына еңгізгенде әсері 40-50 минутқа, ал көк тамырға еңгізген кезде шамамен 20 минуттай созылады.

Нәтижесі:

Қан тамырларын тарылтып, АҚ жоғарлатады. Бұл негізгі нәтижесі;

Артериялық қан қысымының жоғарылауы қолқа доғасының барорецептерін тітіркенуіне әкеледі және кезбе жүйкесінің жүрекке деген әсерін күшейтеді, бұл рефлекторлық брадикардия шақырады.

Көз қарашығын кеңейтеді.

Көз қысымын төмендетеді (ағып шығуын жоғарлатады) .

Мезатонның қолдану көрсеткіштері:

Жедел гипотонияны емдеу (0, 1-0, 5 мл 1% р-р в 40 мл 5-40% р-ра глюкозы) .

Ринит, конъюнктивит (0, 25 % - 0, 5% р-ры) .

Жергілікті анестетиктармен.

Көздің түбін тексеру үшін (мидриаз) .

Ашық бұрышты глаукоманы емдеу.

α2- адреномиметиктер перифериялық әсері бар

Нафазолин (нафтизин, санорин)

Оксиметазолин (називин, назол)

Ксилометазолин (галазолин, ксимелин, отривин)

Тетризолин (визин)

Сілемейлі қабығының ісінуін шеттету қабылетке ие болғандықтан бұл препараттарды деконгестанттар деп атайды. Артериолардың тарылуын шақырады. Басты кемшілігі - ұзақ уақыт қолданса нәтижесі төмендейді және керсінше мұрынның бітелуіне әкеледі. Созылмалы ринитте қолдануға болмайды!.

α2- адреномиметики центрального действия

Механизм действия:

Стимуляция пресинаптических α2-адренорецепторов в ЦНС (тормозные) .

Эти рецепторы, стабилизируя пресинаптическую мембрану, уменьшают выброс медиаторов (норадреналина, дофамина, и возбуждающих аминокислот - глутаминовой, аспарагиновой) .

Гипотензивный эффект обусловлен уменьшением выделения норадреналина к прессорным нейронам сосудодвигательного центра. Это снижает центральный симпатический тонус и повышает тонус блуждающего нерва.

Локализация α2- рецепторов и эффекты их стимуляции:

Продолговатый мозг - снижение тонуса симпатической нервной системы, повышение тонуса блуждающего нерва.

Кора больших полушарий - седация, сонливость.

Тромбоциты - агрегация

Поджелудочная железа - торможение секреции инсулина.

Пресинаптическая мембрана - уменьшают выделение норадреналина из окончаний симпатических нервов. Увеличение выделения ацетилхолина из окончаний парасимпатических нервов.

Клофелин (α2) (Clophelinum) - таблетки по 0, 00015 и 0, 75;

0, 01% раствор в ампулах по 1 мл.

Основные эффекты:

1. Антигипертензивный.

Обусловлен:

1) торможением прессорного отдела сосудодвигательного центра

2) уменьшением секреции катехоламинов надпочечниками

3) временным снижением продукции ренина

Особенность - кратковременное повышение АД при быстром внутривенном введении вследствие возбуждения внесинаптических альфа-2 адренорецепторов сосудов (еще до попадания препарата в ЦНС) .

Необходимы индивидуальные дозировки и схемы.

2. Снижение внутриглазного давления.

Применяют при открытоугольной форме глаукомы - капли.

3. Болеутоляющее действие.

Вследствие активации α2-адренорецепторов С и Аδ-волокон задних рогов спинного мозга и ствола головного мозга. Повышает выделение энкефалинов и β-эндорфинов.