Өмірдің мәнін негізгі тақырып етіп ұстанған ойшылдар

«Өмірдің мәні - қазақ философиясының негізгі тақырыптарының бірі»

Орындаған:муктархан. н тексерген:апашов. c

Адам өмірінің мәні - бұл жердегі өмір үшін. Бірақ оның бәрі шынымен оны білмейтінін білмейді. Өмірдің мағынасы қандай, күші адам дұрыс пен бұрысты, өмір сүру үшін өмірдің барлық сынақтар еңсеруге, мектепке бару қалайды қандай мақсаттары, арман, сондықтан жаңа және жасауға, қателіктерінен сабақ: әр ойлау адам сәт ол сұраққа тап болған кезде туындайды. Әртүрлі данагөй, әртүрлі уақыт пен жастағы ойшыл ойлар «адам өмірінің мәні қандай?» Деген сұраққа жауап табуға тырысты, бірақ бір анықтамаға ешкім келмеді. Жауап жеке адамға тән, яғни адам өзінің жеке сезімін көретіндіктен, жеке-кейіпкерлік ерекшеліктердің айырмашылығы себебінен басқаға мүлдем қызықтырмауы мүмкін.

Өмірдің мәнін негізгі тақырып етіп ұстанған ойшылдар:

Қазақ халқының философиялық дүниетанымының басты категориясы - өмір. Өмірдің құндылығын және оның мәнін анықтаушы - өмірмен диалектикалық бірлікті құрайтын өлім.

Қазақ философиясы

Қазақ Философиясы - қоғамдық сананың ұлттық түрі; тұрмыс пен танымның ортақ принциптері, адам мен дүние жүзінің қатынасы туралы ілім, табиғаттың, қоғамның және дүниетанымның жалпы даму заңдары жайындағы ғылым. Қазақ халқының даналық өрісінде дүние мен адам туралы дүниетанымдық көзқарастардың тарихи қалыптасқан даму жүйесін қамтиды. Қазақ тіліндегі даналық түсінігі мәні жағынан философияға жақын. Қазақтың даналық ой-пікірлерінің тарихы екі кезеңнен тұрады.

Бірінші кезеңде Анахарсис, Қорқыт, Жүсіп Баласағұни, Қожа Ахмет Йасауи, Әбу Наср әл-Фараби, Махмұт Қашқари, т. б. данышпандар даналық дәстүрлерін жасады, олар табиғи түрде қазақ этносының дүниетанымдық ойлау мәдениетінің бастау арналарына айналған.

Екінші кезеңде қазақ халқының төл дүниетанымы мен философиясы қалыптасып, дамыды. Қазақ философиясының төл тарихы Асан Қайғы мен Мұхаммед Хайдар Дулаттан басталады. Асан Сәбитұлы - жырау, ойшыл, мемлекет қайраткері. Ол қазақ этносын әрі мемлекетін қалыптастырып, нығайтуда «Жерұйық» ілімін дүниеге әкелді. Бұл - халықтың қауымдасып ұлттық мемлекет құру идеясы болатын. Асан Қайғы өз жыр-толғауларында, шешендік сөздерінде хандық мемлекетті нығайту, елдің қорғаныс қабілетін арттыру қажеттілігін насихаттайды. Оның Асан Қайғы атануы - ғұламаның ойшылдығының, парасаттылығының айғағы. Асанның қайғысы тек өз заманына қатысты емес, оны қайғыға салып отырған - болашақ туралы болжамдары, халық қайда бара жатыр, ертеңі қандай болады деген күрделі сұрақтар

Түркі дәуірі ойшылдарының нақыл сөздері

Адамды білім сақтайды.

Көңіл - терең теңіз, білім - тереңінде жатқан інжу-маржан.

Әділдік әкімдіктен күшті.

Жүсіп Баласағұн

Әбу наср әл-фарабидің өмірдің мәні туралы нақыл сөздері

Ар-ождан алдындағы адалдық өз қадір-қасиетіңе, ізгі іс-әрекетіңе байланысты. Шыншылдық адалдықпен ағалас.

Өрге жүзген өнегелі ісімен, таңда адал дос өз теңіңнің ішінен.

Адам мақсатына өзін-өзі жетілдіру арқылы жетеді.

Мінез-құлық міні - рухани кеселге жатады.

Өзгенің пікірін иемденіп кету - надандық һәм ниеті қара адамға лайық іс.

Бейқамдық сәтсіздікке бастайды.

Жүргендер көп достық атын малданып, қалмағайсың сен де бірде алданып.

Өз бойында жоқ қасиеттерге құмар кісі көлгір келеді.

Білімді болу деген - жаңалық ашуға қабілетті болу.

Білім қуған жанның ойы күнделікті күйбеңнен көп алыста жатады.

Шын білім - ақиқат, анық білім.

Хикмет сөз, яғни даналық айту дәстүрі абай құнанбаев заманына дейін үзілмеген. Абай адам болмысын тануда тың дүниетанымдық ойлар айтты. Адамзатты алла махаббатпен жаратқан, демек, махаббат адамға дейін болған, алланың тек өзіне ғана тән құдіреті деп білген абай адам мен алланың арасындағы қатынасты сүю деп атайды. Өзін махаббатпен жаратқан алласын адамның сүюі парыз. Абай сүюдің үш түрін айтады, олар: алланы сүю, оның жаратқан кереметі - адамды сүю және хақ жолы деп әділеттілікті сүю. Осы үш сүюді абай имани гүл дейді. Хакім абай «толық адам» немесе кәмелетті адам тұжырымдамасын жасады. Олар: нұрлы ақыл, жылы жүрек, ыстық қайрат. Адамды толық ететін - ақыл, жүрек, қайрат.