Ғылыми және ғылыми емес білімнің демаркация мәселесі

Презентация қосу

Презентация
Тақырыбы: Ғылыми және ғылыми емес білімнің демаркация мәселесі

Орындаған: Сапарбеков Рамазан

Нур-Султан 2021
Ғылым философиясындағы демаркация
мәселесі
Ғылым философиясында, демаркация проблемасы
ғылыми мен ненің жоқтығының арасындағы
шекараның қайсысын нақтылауға қатысты.
Осы пікірталастың жасына қарамастан және ғылыми
әдістің негіздері неде екендігі туралы үлкен келісімге
қол жеткізілгеніне қарамастан, осы күнге дейін ғылым
деген не екенін анықтауға келгенде қайшылықтар әлі
де бар. Біз демаркация проблемасының артында тұрған
кейбір ағымдарды көреміз, оның философия
саласындағы ең өзекті авторларын атаймыз.
Демаркация проблемасы қандай?
Тарих бойына адамзат жаңа дамыды табиғи
процестерді мейлінше жақсы сипаттауға тырысу
үшін білім, теориялар мен түсініктемелер. Алайда,
бұл көптеген түсіндірулер берік эмпирикалық
негіздерге негізделмеген және олардың шындықты
сипаттау тәсілі толығымен нанымды емес.
Сондықтан әр түрлі тарихи сәттерде ғылымды жоқтан анық айыратын нәрсе туралы
пікірталастар басталды. Бүгінгі күні, Интернетке және басқа ақпарат көздеріне қол
жетімділік тақырыпқа мамандандырылған адамдардың пікірін тез және қауіпсіз
білуге мүмкіндік бергеніне қарамастан, шындық - ұстанымдар мен идеяларды
ұстанатын адамдар әлі де аз емес астрологияға, гомеопатияға немесе Жердің тегіс
екендігіне сену сияқты көптеген жылдар бұрын жойылған.
Ғылыми және ғылыми болып көрінетін нәрсені қалай ажыратуға болатындығын білу
бірнеше жағынан шешуші болып табылады.
Жалған ғылыми мінез-құлық оларды жасаушылар үшін де, қоршаған орта үшін
де, тіпті бүкіл қоғам үшін де зиянды.
Бұл медициналық техниканың аутизмден зардап шегетін балаларға және
дүниежүзілік қастандыққа негізделген басқа жағдайларға ықпал ететіндігін
қорғайтын вакциналарға қарсы қозғалыс жалған ғылыми ойлардың денсаулыққа
қаншалықты зиянды екендігінің типтік мысалы болып табылады. Тағы бір жағдай -
климаттың өзгеруінен адамның шығу тегі басталып, бұл фактіге күмәнданатындар
жаһандық жылыну сипатына зиянды әсерін бағаламайды.
Карл Поппер және фальсификация
Карл Поппер ғылымды ілгерілету үшін теорияны растайтын барлық жағдайларды
іздеудің орнына қажет деп санады, оны жоққа шығаратын жағдайларды іздеңіз.
Бұл, мәні бойынша, оның фальсификацияның критериі.
Дәстүрлі түрде ғылым индукция негізінде жасалды, яғни егер теорияны растайтын
бірнеше жағдай табылса, онда ол шындыққа сәйкес келуі керек деп ойлады.
Мысалы, егер біз тоғанға барып, ондағы барлық аққулардың ақ екенін көретін
болсақ, онда біз аққулар әрдайым ақ болатындығын айтамыз; бірақ ... егер біз қара
аққуды көрсек ше? Поппер бұл жағдайды ғылым уақытша және оның, егер
постулатты жоққа шығаратын нәрсе табылса, шындық ретінде берілген нәрсені
қайта құру керек.
Попперге дейінгі басқа философ Эммануил Канттың пікірі бойынша, пайым қазіргі
білімге онша скептикалы да емес, догматикалық та болмауы керек, өйткені ғылым
оны жоққа шығарғанға дейін азды-көпті сенімді білімді болжайды. Ғылыми білім
сынақтан өтуге қабілетті болуы керек, шындыққа қарама-қайшы, егер ол
тәжірибенің айтқанымен сәйкес келсе.
Поппер белгілі бір оқиғаның қанша қайталанғанына қарамастан білімді қамтамасыз
ету мүмкін емес деп санайды. Мысалы, индукция арқылы адам баласы күннің келесі
күні шығатынын осы жайттың әрқашан болғандығы туралы қарапайым фактімен
біледі. Алайда, бұл дәл солай болатындығына нақты кепілдік емес.
Томас Кун
Бұл философ Поппердің ұсынысы белгілі бір теорияны немесе білімді ғылыми емес
деп анықтау үшін жеткіліксіз себеп деп санады. Кун жақсы ғылыми теория өте кең,
дәл, қарапайым және келісілген нәрсе деп санады. Қолданған кезде ғалым тек
рационалдылық шеңберінен шығуы керек, және сіздің теорияңыздан ерекшеліктер
табуға дайын болыңыз. Ғылыми білім, осы автордың пікірінше, теорияда және
ережеде кездеседі.
Өз кезегінде, Кун ғылыми прогресс тұжырымдамасына күмәнданды, өйткені ол
ғылымның тарихи дамуымен кейбір ғылыми парадигмалар басқаларын
алмастырады, бұл өзінен бұрынғыға қарағанда жақсаруды көздемейді: сіз
идеялардың бір жүйесінен екіншісіне ауысасыз, бұлармен салыстыруға болмайды.
Алайда оның осы релятивистік идеяға баса назар аударуы оның бүкіл мансабында
философ ретінде өзгеріп отырды, ал кейінгі жылдары ол аз радикалды
интеллектуалдық ұстанымын көрсетті.

Ұқсас жұмыстар

Ғылымның дүниетанымы және функциялары

Таным философиялық мәселе ретінде

Мәдениет саласындағы ғылымның функциялары

Таным құрылымы

Философия ғылымның ғылымы немесе Философия - ғылымның патшайымы

Таным теориясы

Позитивизм жайлы

Таным теориясының дамуы

Ғылымныӊ пайда болуының негізгі кезеңдері

Өндіргіш күштер функциясы

Пәндер