Басқарудың мәні

1-тақырып. Басқарудың мәні.

1.1. Ұйымдастыру басқарудың негізі.
1.2. Басқару қызметтері: жоспарлау,
ұйымдастыру, ынталандыру, бақылау,
басқарудағы шешім қабылдау үрдісі.
Ұйымдастыру басқарудың негізі
І кезең – ежелгі кезең.
ІІ кезең – индустриалдық кезең (1776 – 1890 жж).

ІІІ кезең – жүйелену кезеңі (1856 – 1960 жж);

IV кезең – ақпараттық кезең

І кезең – ежелгі кезең. Бұл басқарудың дамуындағы неғұрлым ұзақ кезең,
яғни б.з.д. 9 – 7 мың жылдан бастап 18 – ғасырға дейінгі аралықты
қамтыған;
ІІ кезең – индустриалдық кезең (1776 – 1890 жж). Бұл кезеңде басқару
теориясына А. Смит., Р. Оуэн., Ч. Бэббидж өз үлестерін қосты;
ІІІ кезең – жүйелену кезеңі (1856 – 1960 жж);
IV кезең – ақпараттық кезең. (1960 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін);
Басқару деңгейлері – басқару иерахиясында белгілі – бір сатыда тұрған
басқару буындарының жиынтығы. Басқару құрылымын құру немесе
оны өзгерту кезінде мынадай қағидаларды ескеру қажет:

Басқару құрылымы ұйымның мақсаты мен міндеттерін бейнелеуі тиіс;
Басқару құрылымы міндеттер мен өкілеттілік көлемінің қызметтік
бөлінуін айқындауы тиіс;
Басқару құрылымы әлеуметтік – мәдени ортаға сәйкес келуі тиіс;
Функциялар мен өкілеттіліктер, біліктілік пен мәдениет деңгейі
сәйкес келуі тиіс;
Ұйымдық құрылымды қалыптастырған кезде, отандық және шет елдік
көп жылғы басқару тәжірибесіндегі ұйымдық құрылымды
қалыптастырудың қағидаларын басшылыққа алу қажет. Басқару
құрылымын қалыптастырған кезде келесідей қағидалар қолданылады:

- Бұйрық беру мен дербес жауапкершілік қағидасының тұтастығы. Әрбір буында
тек бір ғана басшы болуы, әрі тек соған ғана бағынып, тікелей соның өзінен
тапсырма алу қажет. Бұл қосарлы бағыныштылықты және қарама – қайшы
нұсқау алу мүмкіндігін жояды.
- Бақылаудың өрістеу қағидасы. Бір адам тиімді басшылық ете алатын
бағынышты адамдар санын, яғни басқару нормасын дұрыс анықтау қажет.
- Функцияны нақты шектеу қағидасы. Әрбір өндірістік және функционалдық
буынның айқын белгіленген жұмысының болуы, басқа бөлімшелердің қызметіне
басшылықтың барлық деңгейінің араласпауы керек.
- Әрбір буын басқарушысы мен лауазымды адамның құқығының, міндеті мен
жауапкершілігінің сәйкес келу қағидасы. Тек осындай сәйкестік ғана ұтымды
шешім қабылдауға және оны жүзеге асыруға нақты жағдай жасай алады.
- Икемділік пен үнемділік қағидасы. Басқарудың ұйымдық құрылымы ішкі және
сыртқы орта өзгерістеріне икемді бола отырып, олардың өзгерісін ең аз шығынмен
сезінуі тиіс.
Қазақстандағы басқарудың дамуына
үлес қосқан тұлғалар:

– ХІІ ғ. Басқару саласына өз үлесін қсоқан
ойшылдардың бірі Әбу Насыр Әль - Фараби
Тәуке хан (1680 – 1715) әмірлік құрған дәуірдегі
мемлекеттік қайраткерлер Төле би (1663 – 1756),
Қазыбек би (1667 – 1763), Әйтеке би (1682 – 1766)
Ы. Алтынсарин (1841 – 1889), А. Құнанбаев (1845 –
1904)
Абылай хан (1711 – 1781) ХVII ғасырдың ортасы
Қонаев Д.А (1912 – 1993)
Шоқан Уәлиханов (1835-1865).
Ұйымдастыру – бұл оның мақсаттарына бірге жету
үшін адамдарға тиімді жұмыс істеуге мүмкіндік
беретін кәсіпорынның құрылымын құру процесі.
Ұйымдастыру туралы ұғым әлемдік мағынада,
көбінесе мазмұны белгілі бір қиындықпен
сипатталатын ұйымдастырудың әр түрлі теорияларын
қарастырғанда қолданылады.
Ұйым кұрылымының іргелі аспектісі – жоғары
өндірісті жұмыс істеушілердің төменгі деңгейімен
байланыстыратын және міндеттерді бөлу мен
үйлестіру мүмкіндігін камтамасыз ететін
өкілеттіктердің қарым-қатынастары.
1.2Басқару қызметтері: жоспарлау, ұйымдастыру,
ынталандыру, бақылау, басқарудағы шешім қабылдау
үрдісі

Басқару қызметтеріне жоспарлау, ұйымдастыру,
жұмыстар, ынталандыру, бақылау, басқарудағы
шешім қабылдау үрдісі жатқызылады.

Жоспарлау – бұл мекеменің болашақтағы дамуы
мен тиімді қызмет етуін қамтамасыз ететін
процесс.
Жоспардың 3 негізгі типі бар:
1) Мақсатты жоспар – олар болашақтағы
басқару объектісі жағдайының сапалық,
сандық сипатының жиынын көрсетеді;
2) қайталанатын әрекеттерге арналған
жоспар – стандартты ситуациядағы
әрекеттердің мерзімі мен жүзеге асыру
тәртібін көрсетеді;
3) Қайталанбайтын әрекеттерге арналған
жоспар – ұйымның қызмет ету процесінде
туындайтын спецификалық мәселелерін
шешу үшін құрастырылады.
Жоспарлау бірқатар принциптерге
сүйенеді:
- Жоспарлау процесіне жұмыскерелрдің
көптеп қатысуы;
- үздіксіздік;
- Икемділік;
- Әрқилы білім иелері арасында жоспарлы
қызметті үйлестіру мен интеграциялау;
- Үнемділік;
- - жоспарлардың орындалуы үшін қажетті
жағдайлар жасау;
Стратегиялық жоспарлау :

– мекеме мақсатына жету үшін спецификалық стратегияны
жоспарлауға әкелетін басшылықтың қабылдаған
әрекеттері мен шешімдері. Стратегиялық
жоспарлаудың міндеті өзгермелі ортада мекеме
қызметіне икемділікті қамтамасыз ету болып
табылады.
Бақылау :
– бұл мекеменің өз мақсатына жетуін қамтамасыз
ету процесі. Бақылау әр түрлі тұрғыдан
бағаланады.
Бақылаудың функцияларының
бірі
- Дағдарысты ахуалдың пайда болуын
болдырмау. Фирманың (кәсіпорынның)
басқасында жүрген кәсіпкерлер бақылау
функциясынын маңыздылығын түсінгені
абзал. Ал бақылау функциясы – мәселелерді
анықтап, ұйымның іс-әрекетін соған орай
бұл мәселелер дағдарысқа айналмай тұрып,
түзетуге мүмкіндік береді.
Бақылаудың үш негізгі түрлері:

Бақылаудың үш негізгі түрі бар

Алдын ала ағымдағы

қорытынды
Алдын ала бақылау. Бақылаудың бұл түрінің негізгі құралдары
– белгілі бір ережелерді, рәсімдерді (процедураларды) және
мінез-құлық, тәртіп жүйесін жүзеге асыру
Ұйымдарда алдын ала бақылау үш басты ауқымда:
Адам материалдық

Қаржылық ресурстар
Ағымдағы бақылау жұмыс жүргізу барысында тікелей жүргізіледі.
Кері байланысты ұйымдастыру жүйелерінің мынадай құрылымы бар:

1. Мақсаттың болуы; 2.Сыртқы ресурстарды
пайдалану;

3.Сыртқы ресурстарды ішкі пайдалану үшін
өзгерту,түрлендіру;
4.Белгіленген мақсаттардан едәуір ауытқуларды тексеру;
5. Мақсатқа жетуді камтамасыз ету үшін бұл
бұрмалауларды түзеу;

Басшы-менеджер бұл жүйеге Басқаруда дәл сондай ашық
жүйелі түрде ықпал типтегі жүйелер қажет,
жасайды, оның өйткені ұйымға көптеген
мақсаттарына да, жұмысына езгермелі шамалар әсер
да өзгерістер енгізеді. етеді.
Қорытынды бақылау.
Қорытынды бақылау төңірегінде кері байланыс жұмыс орындалған соң ғана қолданылады.
Профессор Ульям Ньюменнің пікірінше, қорытынды бақылаудың екі функциясы бар:

Олардың бірі – бақылау, ұқсас болашақта жүргізу деп болжанса,
жоспарлауға қажетті ақпаратты басшылықтың ұйымдастыруына
мүмкіндік береді.

Қорытынды бақылаудың екінші функциясы — туғызу. Ұйым
басшылығы себепкерлік (мотивациялық) сыйақыларды желіліктің
белгілі бір деңгейіне жетумен байланыстырса, онда бәлкім, іс
жүзінде жеткен нәтижелілікті объективті түрде дәл өлшеу
керек.
Кадрлармен жұмыс істеудің
принциптері (тәртібі):

Кадрларды іріктеу мен орналастыру –
басқарудың алғы шарты
Жоғарғы мемлекеттік органдарға кадрларды
іріктегенде жеке сапасымен қоса, іскерлігін де
ескерудің айрықша маңызы бар;
Кадрлармен жұмыс істеудегі ғылыми тәсіл;
Кадрларды іскерлік және жеке сапасы
бойынша іріктеу;
Басқару кадрларына және олардың
жұмыстарына жоғарғы деңгейде
талап қою;
«ең дұрыс саны аз, сапасы жоғары
болсын» (В.И.Ленин, «Мемлекеттік аппарат
туралы»);
Іскер қызметкерлерді іздестіру, басшылық
орынға бірнеше рет сынақтан өткен
адамдарды тағайындау;т.б
Қолданылған әдебиттер тізімі :
1. .Құрманбаев С.Қ., Гамарник Г.Н., Сыдықов Е.Б.,
Тойкин С.Қ. Және т.б. Муниципалды менеджмент,
Семей, 2004, 214 б.
2. 2. Тойкин С.Қ., Құрманбаев С.Қ., Сұлтанов Ө.С.,
Нұрекенов Н.Ғ. Муниципалды менеджмент. Семей,
2006, 184б.
3. 3. Құрманбаев С.Қ.,Сұлтанов Ө.С., Тойкин С.Қ.
Және т.б. Муниципалды менеджмент бойынша
практикум. С., 2003, 132 б.
4. 4. Танкиева А.Қ. Жергілікті басқару және оның
өзекті мәселелері. Алматы. 2007

Ұқсас жұмыстар

Педагогикалық үдеріс жүйенің барлық құрамдас бөліктерін біріктіруші басты жүйе ретінде

Әкімшілік - құқықтық нысандар мен басқару әдістер ұғымы

Қарызды басқару

БАСҚАРУ ФУНКЦИЯСЫ

ОМӨЖ БАСҚАРУ ФУНКЦИЯСЫ

Атқарушы органдардың қызметін қаржыландыру

Кәсіпкерлік қызметті жоспарлау қойылған мақсаттарға жету мақсатында әсер ету

Менеджменттің ұйымдастыру қызметі

АВТОМАТТЫ БАСҚАРУ ЖҮЙЕСІН ЖІКТЕУ

Менеджментті басқару маңызы мен мәні

Пәндер