Басқарудың мәні

1. 1. Ұйымдастыру басқарудың негізі.

1. 2. Басқару қызметтері: жоспарлау, ұйымдастыру, ынталандыру, бақылау, басқарудағы шешім қабылдау үрдісі.

1-тақырып. Басқарудың мәні.

IV кезең - ақпараттық кезең

ІІІ кезең - жүйелену кезеңі (1856 - 1960 жж) ;

ІІ кезең - индустриалдық кезең (1776 - 1890 жж) .

І кезең - ежелгі кезең.

Ұйымдастыру басқарудың негізі

І кезең - ежелгі кезең. Бұл басқарудың дамуындағы неғұрлым ұзақ кезең, яғни б. з. д. 9 - 7 мың жылдан бастап 18 - ғасырға дейінгі аралықты қамтыған;

ІІ кезең - индустриалдық кезең (1776 - 1890 жж) . Бұл кезеңде басқару теориясына А. Смит., Р. Оуэн., Ч. Бэббидж өз үлестерін қосты;

ІІІ кезең - жүйелену кезеңі (1856 - 1960 жж) ;

IV кезең - ақпараттық кезең. (1960 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін) ;

Басқару деңгейлері - басқару иерахиясында белгілі - бір сатыда тұрған басқару буындарының жиынтығы. Басқару құрылымын құру немесе оны өзгерту кезінде мынадай қағидаларды ескеру қажет:

Басқару құрылымы ұйымның мақсаты мен міндеттерін бейнелеуі тиіс;

Басқару құрылымы міндеттер мен өкілеттілік көлемінің қызметтік бөлінуін айқындауы тиіс;

Басқару құрылымы әлеуметтік - мәдени ортаға сәйкес келуі тиіс;

Функциялар мен өкілеттіліктер, біліктілік пен мәдениет деңгейі сәйкес келуі тиіс;

Ұйымдық құрылымды қалыптастырған кезде, отандық және шет елдік көп жылғы басқару тәжірибесіндегі ұйымдық құрылымды қалыптастырудың қағидаларын басшылыққа алу қажет. Басқару құрылымын қалыптастырған кезде келесідей қағидалар қолданылады:

Бұйрық беру мен дербес жауапкершілік қағидасының тұтастығы. Әрбір буында тек бір ғана басшы болуы, әрі тек соған ғана бағынып, тікелей соның өзінен тапсырма алу қажет. Бұл қосарлы бағыныштылықты және қарама - қайшы нұсқау алу мүмкіндігін жояды.

Бақылаудың өрістеу қағидасы. Бір адам тиімді басшылық ете алатын бағынышты адамдар санын, яғни басқару нормасын дұрыс анықтау қажет.

Функцияны нақты шектеу қағидасы. Әрбір өндірістік және функционалдық буынның айқын белгіленген жұмысының болуы, басқа бөлімшелердің қызметіне басшылықтың барлық деңгейінің араласпауы керек.

Әрбір буын басқарушысы мен лауазымды адамның құқығының, міндеті мен жауапкершілігінің сәйкес келу қағидасы. Тек осындай сәйкестік ғана ұтымды шешім қабылдауға және оны жүзеге асыруға нақты жағдай жасай алады.

Икемділік пен үнемділік қағидасы. Басқарудың ұйымдық құрылымы ішкі және сыртқы орта өзгерістеріне икемді бола отырып, олардың өзгерісін ең аз шығынмен сезінуі тиіс.

Қазақстандағы басқарудың дамуына үлес қосқан тұлғалар:

- ХІІ ғ. Басқару саласына өз үлесін қсоқан ойшылдардың бірі Әбу Насыр Әль - Фараби

Тәуке хан (1680 - 1715) әмірлік құрған дәуірдегі мемлекеттік қайраткерлер Төле би (1663 - 1756), Қазыбек би (1667 - 1763), Әйтеке би (1682 - 1766)

Ы. Алтынсарин (1841 - 1889), А. Құнанбаев (1845 - 1904)

Абылай хан (1711 - 1781) ХVII ғасырдың ортасы

Қонаев Д. А (1912 - 1993)

Шоқан Уәлиханов (1835-1865) .

Ұйымдастыру - бұл оның мақсаттарына бірге жету үшін адамдарға тиімді жұмыс істеуге мүмкіндік беретін кәсіпорынның құрылымын құру процесі.

Ұйымдастыру туралы ұғым әлемдік мағынада, көбінесе мазмұны белгілі бір қиындықпен сипатталатын ұйымдастырудың әр түрлі теорияларын қарастырғанда қолданылады.

Ұйым кұрылымының іргелі аспектісі - жоғары өндірісті жұмыс істеушілердің төменгі деңгейімен байланыстыратын және міндеттерді бөлу мен үйлестіру мүмкіндігін камтамасыз ететін өкілеттіктердің қарым-қатынастары.

1. 2Басқару қызметтері: жоспарлау, ұйымдастыру, ынталандыру, бақылау, басқарудағы шешім қабылдау үрдісі

Басқару қызметтеріне жоспарлау, ұйымдастыру, жұмыстар, ынталандыру, бақылау, басқарудағы шешім қабылдау үрдісі жатқызылады.

Жоспарлау - бұл мекеменің болашақтағы дамуы мен тиімді қызмет етуін қамтамасыз ететін процесс.

Мақсатты жоспар - олар болашақтағы басқару объектісі жағдайының сапалық, сандық сипатының жиынын көрсетеді;

қайталанатын әрекеттерге арналған жоспар - стандартты ситуациядағы әрекеттердің мерзімі мен жүзеге асыру тәртібін көрсетеді;

Қайталанбайтын әрекеттерге арналған жоспар - ұйымның қызмет ету процесінде туындайтын спецификалық мәселелерін шешу үшін құрастырылады.

Жоспардың 3 негізгі типі бар:

Жоспарлау процесіне жұмыскерелрдің көптеп қатысуы;

үздіксіздік;

Икемділік;

Әрқилы білім иелері арасында жоспарлы қызметті үйлестіру мен интеграциялау;

Үнемділік;

- жоспарлардың орындалуы үшін қажетті жағдайлар жасау;

Жоспарлау бірқатар принциптерге сүйенеді:

Стратегиялық жоспарлау :

- мекеме мақсатына жету үшін спецификалық стратегияны жоспарлауға әкелетін басшылықтың қабылдаған әрекеттері мен шешімдері. Стратегиялық жоспарлаудың міндеті өзгермелі ортада мекеме қызметіне икемділікті қамтамасыз ету болып табылады.

Бақылау :

- бұл мекеменің өз мақсатына жетуін қамтамасыз ету процесі. Бақылау әр түрлі тұрғыдан бағаланады.

Бақылаудың функцияларының бірі

- Дағдарысты ахуалдың пайда болуын болдырмау. Фирманың (кәсіпорынның) басқасында жүрген кәсіпкерлер бақылау функциясынын маңыздылығын түсінгені абзал. Ал бақылау функциясы - мәселелерді анықтап, ұйымның іс-әрекетін соған орай бұл мәселелер дағдарысқа айналмай тұрып, түзетуге мүмкіндік береді.

Бақылаудың үш негізгі түрлері:

Алдын ала

Бақылаудың үш негізгі түрі бар

қорытынды

ағымдағы

Адам

Алдын ала бақылау. Бақылаудың бұл түрінің негізгі құралдары - белгілі бір ережелерді, рәсімдерді (процедураларды) және мінез-құлық, тәртіп жүйесін жүзеге асыру

Ұйымдарда алдын ала бақылау үш басты ауқымда:

материалдық

Қаржылық ресурстар