ӨЛШЕУ ҚАТЕЛІКТЕРІНІҢ ТҮРЛЕРІ

Презентация қосу

ӨЛШЕУ ҚАТЕЛІКТЕРІНІҢ
ТҮРЛЕРІ

ОРЫНДАҒАН: ҚАЛДАР ЕРЗАТ,

САБУРОВА НҰРГҮЛ

ТЕКСЕРГЕН: АКЫНБЕКОВ А.
• Өлшеу – адамның тәжірибелік әрекеттер теориясын біріктіретін
табиғаттың адамға тағайындалған жолдарының бірі болып
табылады. Ол ғылыми бөлімдердің бірі болып саналады,
материалдық рессурстарды санау, өнімнің қажетті сапасын
қамтамасыз ету, технологияны толығымен жетілдіру, өнімді
автоматтандыру үшін және адам қызметінің көптеген басқа
салалары үшін қызмет етеді. Өлшеу мен өлшеу техникасының
теориялық негізі болып жалпы метрология жатады, ол объектінің
қасиеттері мен берілген дәлділігі мен сенімділігі жөніндегі
мөлшерлі ақпараттары алу үшін арналған пән болып табылады.
Геодезиялық жұмыстарда бұрыштар,
арақашықтықтар, биіктік өлшемдері өлшенеді;
аудандар, көлемдер, т.б. анықталады. Міне
осындай бір шаманың өлшеуі деп оны
салыстыру бірлігі ретінде қабылданған басқа бір
шамамен салыстыруды атайды.
Өлшеу қателігі – ол есептелген мән мен бастапқы мәннің
айырмашылығы екені рас. Өлшеудің мәні шамалардың эталоны
ретінде физикалық өсімшесі мен нақты өсімшесін салыстыру
болып табылады. Жалпы жағдайда бұл өлшемдердің арақатынасы
рационалды сандарды көрсетеді, дегенмен бұл сандар шектеусіж
периодты бөлшекті мәндерді көрсетеді. Өлшеулер нәтижесінің
шамасы ондық разрядтағы сандармен жазылады. Бұл қателіктерге
әкеліп соғады. Бұдан басқа, өлшеу шамасының жағдайы өлшеу
шарттарының жағдайына ықпал етеді, сондықтан кез келген өлшеу
нәтижесінде қателіктер кетеді.
ӨЛШЕУ КЕЗІНДЕГІ
ҚАТЕЛЕР 3 ТОПҚА
БӨЛІНЕДІ

Кездейсоқ
Өрескел қателер
қателер

Жүйелі қателер
Өрескел қателер – өлшеуіш адамның бір жайтты аңғармай
қалуынан, өлшеу аспаптарының көрсеткен цифрын шала оқудан,
кейбір қажетті шарттарға көңіл аудармаудан болатын қателер.
Мысалы, қашықтықты өлшегенде бір таспа ұзындығын
ескермеу, қалдықты таспаның екінші ұшынан, яғни 6 цифрын 9
деп есептеу.

Жүйелі қателер өлшеу аспаптарының құрылысындағы
кемшіліктердің, аспаптардың дұрыс орнатылмауының, т.б.
Кетеді.

Кездейсоқ қателер – түпкі тегі мәлімсіз, кездейсоқ
себептерден пайда болатын, өлшеу нәтижелерін біресе
арттырып, біресе кемітіп отыратын қателер.
Өлшеулер тікелей және жанама өлшеулер болып бөлінеді.
Анықталатын шама тікелей өлшеу нәтижесінде алынса, онда
мұндай өлшеулерді тікелей өлшеулер дейді. Тікелей өлшеуге
арақашықтықты өлшеуіш таспа немесе бұрышты теодолитпен
өлшеу жатады.
Егер өлшеудің нәтижесі анықталатын шамамен математикалық
тәуелділіктегі бір немесе бірнеше шамаларды тікелей өлшеу
нәтижесінен есептеу арқылы алынса, ондай өлшеулерді жанама
өлшеулер деп атайды.
РУЛЕТКА – ОРАЛҒАН ҰЗЫН САНТИМЕТРЛІК БЕЛГІЛЕРІ
БАР МЕТАЛДАН НЕМЕСЕ БАСҚА МАТЕРИАЛДАН ЖАСАЛҒАН
ҰЗЫНДЫҚ ӨЛШЕУІШ. ОЛ КӨБНЕСЕ ҚҰРЫЛЫСТА
ПАЙДАЛАНЫЛАДЫ.
СЫЗҒЫШ – ҚЫСҚА ҚАШЫҚТЫҚТЫ ӨЛШЕУГЕ БОЛАТЫН
ҚҰРАЛ. ОНЫҢ 10 СМ-ДЕН 100 СМ-ҒА ДЕЙІНГІ ТҮРЛЕРІ
БОЛАДЫ. ОНЫҢ КӨМЕГІМЕН ПЛАНДАҒЫ КАРТАЛАРДАҒЫ
АРАҚАШЫҚТЫҚТАРДЫ ЖӘНЕ ТАҒЫ КӨПТЕГЕН ҚЫСҚА
СЫЗЫҚТАРДЫ ӨЛШЕУГЕ БОЛАДЫ. СЫЗҒЫШ ӨТЕ
ҚАРАПАЙЫМ ҰЗЫНДЫҚ ӨЛШЕУ ҚҰРАЛЫ.
Қорытынды
Өлшенген шамалардың негізгі мәндері ретінеде
олардың астындағы әртүрлі өлшемдердің нәтижелері мен
осы мәндердің біркелкі нәтижелерінің жіберілетін
қателіктерінің өзара тәуелсіздігін айтады. Сондықтан
өлшеулердің қатаң түрдегі тәуелсіздігін сақтау үшін олар
әртүрлі мүмкіндіктегі жағдайда, әртүрлі бақылаушылар
және аспаптар арқылы, әртүррлі уақытта және бір біріне
ұқсамайтын түрлі әдістер қолданылуы керек.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Өлшеу нәтижесі - өлшеу жолымен алынған шаманың шын мәнін өзінше жуықтап бағалау

Өлшеу қателігі. Құрал шкаласының қателерін және жүйелік қателерді есепке алу. Қос қателікті бағалау

Өлшеу қателігі - өлшенген шама нэтижесінің шын мәнінен ауытқуы

Қателер теориясы

Химиялық анализ қателіктерінің жіктелуі

Зерттеулерді бағалау

Мультипликативті қателік - шамасы өлшенетін шамаға пропорционал қателік

Сбой процессора

Жай тахеометрлердің бұрыштық өлшеу дәлдігі

Электронды тахеометр

Пәндер