Соттық ветеринариялық токсикология

Дәріс №5

Дәріскер: Ибажанова А. С.

Қарастырылатын сұрақтар

Соттық токсикологияға түсінік;

Улану жөнінде жалпы түсінік.

2) Қазіргі кезде жиі кездесетін удың түрлері.

3) Тағамдық улану және тағамдық емес заттармен улану кезіндегі мүшелердегі болатын өзгерістер.

4) Улану кезінде соттық ветеринариялық сараптау.

Дәрістің мақсаты

Соттық ветеринариялық токсикология ғылымына толық сипатта жасау;

Дәрістің міндеттері:

Соттық ветеринариялық токсикологияның ерекшелігі;

Ветеринария саласында алар орын;

Сараптама жүргізу барысында алар орны;

Соттық ветеринариялық немесе медициналық токсикология - жарақат алудың жетекші бөлімдерінің бірі. Ол химиялық травматикалық ұғымдар және оны тудыратын химиялық агенттер, ағзадағы патологиялық процесстер, сондай-ақ химиялық зақымданудың (соның ішінде уланудың) соттық диагностикасы сияқты мәселелерді қарастырады.

Соттық практикада улану көбінесе механикалық зақымдануға және механикалық асфиксияға байланысты болады.

Зияны - бұл денсаулықты бұзу немесе улану әсерінен өлім. Жедел улану күнделікті өмірде, жұмыста, химиялық лабораторияларда, дәрі-дәрмектерді жануарларға мөлшерден көп бергенде немесе талапқа сай қолданбағанда және қасақана улағанда байқалады - бұл ветеринариялық сот сарапшысы өз қызметінде кездесетін өмірлік жағдайлардың қысқаша тізімі.

Қазіргі уақытта 5000-ға жуық түрлі улы заттар бар, олар аса өткір улануды тудырады. Жер шарындағы өсімдіктердің 300 мың түрінен 700-ден астамы өткір улануды тудыруы мүмкін, біздің елде олардың шамамен 400-і бар. Әлемде 5000-ға жуық улы жануарлар бар, олардың дірілдері (яғни сілкінгендері) көп жағдайда өлімге душар қылады.

Улар деп организмге аз мөлшерде сырттан енген кезде, өздерінің физикалық-химиялық қасиеттеріне байланысты, денсаулықтың нашарлауына, кейде, өлімге әкеліп соқтыратын заттарды айтады.

Улану дегеніміз - организмге сырттан улардың енуі нәтижесінде пайда болатын денсаулықтың нашарлауы.

Удың үш мөлшері бар:

Токсикалық;

Леталды;

Индифферентті.

У мөлшері

Анықтамасы

токсикалық мөлшері

улануға соқтыратын удың ең аз мөлшері

леталды мөлшері

өлімге әкеліп соқтыратын удың ең аз мөлшері

индифферентті мөлшері

денсаулықтың нашарлауы білінбейтін деңгейге әкелетін улы заттың мөлшері

Улану

созылмалы

жіті

Соттық ветеринариялық медициналық сараптаудың негізі клиникалық және морфологиялық принципі болып табылады, оған сәйкес улы заттар былай бөлінеді:

- каустикалық уландырулар (айқын жергілікті әсерге ие) ; - деструктивті уландырулар (ішкі органдарда елеулі морфологиялық өзгерістер туғызады) ; - қандағы улану (қандағы биохимиялық өзгерістерге әкелетін) ; - функционалдық улану (органдардың морфологиясын өрескел бұзбай функционалдық бұзылулар тудырады) ; - Тамақ улану және токсинокинфекция.

Каустикалық улануды зерттеу

Каустикалық уландырулар жергілікті әсер етеді, олармен байланыста болғанда ұлпалық некроз туғызады. Қышқыл улардың құрамында қышқылдар мен сілтілер, кейбір тұздар (калий перманганаты, күміс нитрат, калий дихроматы және хром қышқылының басқа тұздары), сутегі асқын, формальдегид, йод, офистік желім және басқалары бар. Көбінесе күкірт, тұз қышқылдық, азот, сірке және карбол қышқылы, каустикалық калий және каустикалық сода, формалин.

Функционалды улануды сараптап, тексеру

Функционалды уландырулар ішкі органдардағы морфологиялық өзгерістерді (дистрофияларды) тудырмайды, бірақ олардың әрекеті ферменттік жүйелер мен түрлі ішкі мүшелердің жасушалық функцияларын бұзумен жүреді. Қандай органға немесе жүйелерге осы уландырулар әсер еткеніне байланысты, олардан ерекшеленеді:

1) жүрек (жүрек гликозидтері) ; 2) нейротропты; 3) жалпы функционалды (гидроген қышқылы, органофосфор қосылыстары) . Функционалды улану жағдайында диагностика зертханалық деректерге негізделген.

Тамақ улануын сараптау Тамақ улану себептері: - малдарға уақытша улы болып келетін өнімдер; - табиғатқа әрдайым улы болып келетін өнімдер.

Жануарларға әрдайым улы болып табылатын азық-түлік өнімдері:

- Уылдырық кезінде балықтың кейбір тұқымдары;

-Улы өсімдіктер;

-Улы саңырауқұлақтар.

Улануды соттық сараптау

Оқиға болған жердi тексеру, өлексенің ішкі және сыртқы сараптамасы, зертханалық сынақтар нәтижелерінде негізделеді.

Өлексені зерттеу алдында жатқан орынын, өлекседегі дақтар, маңайында бөгде заттар бар жоғын, малды күтіп баққан күтушіден мал денесін зарарсыздандырды ма, қандай азық бергенін, толығымен анамнездік деректер алынып болған соң, малдың сыртқы көрінісін мұқият зерттеу керек.

Ерінге, теріге, ауыздың айналасына, ауыз қуысының шырышты қабығына баса назар аударған жөн, себебі химиялық заттармен уланған кезде ауызда күйік көрінеді. Ректумның шырышты қабаттарынан улану арқылы перинейдің терісіндегі қынаптың химиялық күйіктері пайда болады. Емізекті парентеральді жолмен енгізу арқылы инені тесіп өтетін тесіктер бар. Зиянды қабылдаудың ингаляциялық жолында денеде улы заттардың иістері, терінің түсі мен өлі дақтарды көрсетеді.

Каустикалық уландырулар, ұлпалармен әрекеттесіп, химиялық күйік тудырады. Қышқылмен улану жағдайында зақымдалған эпидермис аймақтары қоңыр, тығыз, еріннің шекарасы тығыз, қоңыр түсте болады. Зақымдалған эпидермистің сілтілік улану аймақтарыны жұмсақ болады. Функционалды уланған кезде, склераның түсі қарқынды өзгеріп, деформациялар мен тері экхимозы байқалады. Қанның улылығы өлі дақтардың түстерін өзгертеді.

Ішкі зерттеулер барысында зиянды улану мен улану жолын белгілейді. Ауыз және мұрынның шырышты қабығынан, көздің конъюнктивасынан, асқазан-ішек жолымен, тік ішектің шырышты қабығынан, қынапшық арқылы улануды шырышты қабықтың жергілікті реакциялық өзгерістерін анықтайды. Терідегі инъекциялардың негізгі жұмсақ маталардағы қан кетуімен анықталатыны парентеральды улану жолын көрсетеді. Өкпе арқылы улануды өкпенің ұлпасынан шыққан иіспен анықтауға болады.