Табиғи сұрыптау

Тақырыбы:
Сұрыптау
Жоспар:

1.Кіріспе
2.Негізгі бөлім
2.1.Қолдан сұрыптау және табиғи
сұрыпталу
2.2.Тұрақтандырушы сұрыптау
2.3.Бағыттаушы сұрыптау
2.4.Жіктегіш сұрыптау
2.5.Диморфизм сұрыптау
3.Қорытынды
4.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе

Сұрыптау дегеніміз - жануарлар қолтұқымын,
өсімдіктер іріктемесін және ұсақ ағзалардың таза
дақылдарының жаңа туындыларын шығарудың
теориялық негіздері және әдістерін жетілдірумен
шұғылданатын ғылым. Осы тұрғыдан алғанда
сұрыптау XIX ғасырдың ортасынан бері өмір сүре
бастады, өйткені сұрыптаудың теориялық негізі
генетика және эволюциялық теория болып
табылады.
Сұрыптау

жаппай жеке

Жаппай сұрыптау Жеке сұрыптау
дегеніміз адамдардың
бастапқы назарын аударатын
материалдан белгілері бар және
селекционер үшін олардан ұрпақ
тиімді белгілері алуға болатын
бар особьтар жекелеген
топтарын бөліп особьтарды бөліп
алу. алуға негізделеді.
Селекция ғылымының теориялық негізі –
генетика
“Селекция” – сұрыптау деген мағына береді
Сұрыптау

Өнімдердің, іріктемелердің және қолтұқымдардың сапасын
жақсарту

Іріктемелер
түсімділігі мен Іріктемелер мен
қолтұқымдардың
қолтұқымдар эволюциялық
өнімділігін сапасын жақсарту
арттыру
Механикаландырылғ
ан немесе
Ауруға қарсы өнеркәсіптік бағытта
өсіріп, дамытуға
тұрақтылықты
жарамды іріктемелер
арттыру мен қолтұқымдар
шығару
Табиғи сұрыптау
Сұрыптау

Қолдан сұрыптау

Мақсатсыз ( санасыз)
Жабайы жануарларды қолға Мақсатты ( саналы )
үйрету, жабайы өсімдіктерді
сұрыптау

Жаппай ( белгілі мақсат, Жекелей ( бір дарадан көп
жаңа түр) ұрпақ алу)
Қолдан сұрыптау Табиғи белгісі Табиғи сұрыптау

Адам Кім жүргізеді? Табиғат

Адамға қажетті белгісі Нәтижесінде қайсысы Қоршаған орта
бар дарақтар тірі қалады? жағдайларына жақсы
бейімделетін дарақтар

Төмен Тіршілікке бейімделу Жоғары
дәрежесі

Бірнеше жылдан Үдеріс жылдамдығы Жүздеген немесе
бірнеше ондаған мыңдаған жылдар
жылға дейін

Жағымсыз белгілері Әртүрлі жылдамдықта Көбеюге ұзақ уақыт
бар бірде бір дарақ болу себептері жағымсыз белгілері
көбеюге рұқсат бар дарақтар қатыса
етілмейді алады
+ = Жеміс
сапасы

+ Тәтті
= жемтамыр

Қолдан сұрыптау(Дарвин бойынша)
Мақсатсыз сұрыптау

Мақсатсыз немесе санасыз сұрыптау.
Санасыз сұрыптаудың арқасында адамдар
малдарды мінез құлқына қарап біртіндеп үй
жағдайына үйрете бастады. Адамдар
жануарларды үй жағдайына қолға
үйретудің алғашқы кезеңінде осы әдісті
пайдаланды.

Мақсатсыз сұрыптау Барылдауық үйрек

Жабайы банкив тауығы
Жабайы еуропалық қоян
Мақсатты сұрыптау

Белгілі бір
мақсат
бойынша өнім
алады

Сұрыптау
нәтижесінде
жабайы ата
тегінен өзгеше,
жаңа түр пайда
болады

Пайдалы, бағалы
Мақсатты сұрыптау

Белгілі бір
мақсат
бойынша өнім
алады

Сұрыптау
нәтижесінде
жабайы ата
тегінен өзгеше,
жаңа түр пайда
болады

Пайдалы, бағалы
Жеке сұрыптаудың маңызы:
Генотипі жағынан бағалы бір дарадан
көп
ұрпақ алуға болатындығында.
Жаппай сұрыптау

Әдетте келесі бірқатар
Бастапқы материалдан
ұрпақта әлденеше рет,
селекционер үшін тиімді
кейде бір рет
белгілері бар особьтар
қолданылады
топтарын бөліп алу

Айқас тозаңданатын Сыртқы
өсімдіктерде белгілері,
қолданылады қасиеттері
бойынша
сұрыптау
Жүздеген миллион жылдар бойы жер
бетінде ешқандай өзгеріссіз тіршілің
етіп жатқан организмдер де бар, оған
қылышқұйрық, саусаққанатты
балықтар, гаттерия жатады. Бұларды
екінші сөзбен "тірі қазбалар" дейді.
Дегенмен кейбір өсімдіктер мен
жануарлар жылдам
өзгереді.Эволюцияның биологиялық
прогресске,регресске әкелетін
3факторы бар.Эволюция
қарапайымнан күрделіге қарай
жүретін процес,сондықтан
әлем,жануарлар,өсімдіктер уақытқа
сай өзгеріп отырады.
Табиғи сұрыпталу
формалары

Қозғаушы Тұрақтандырушы
сұрыпталу сұрыпталу
Табиғи сұрыпталу
дегеніміз-өзінен соң ұрпақ
қалдыра алатын,белгілі бір
орта жағдайына жақсы
бейімделген даралардың тірі
қалуы
Дарвиннің табиғи сұрыпталу туралы ілімі.
Тіршілігін
сақтап қалу
үшін
табиғатта
ұдайы
(үздіксіз)
тіршілік
үшін күрес
жүреді
Тіршілік үшін күрес дегеніміз-бір түр
ішіндегі,бір түр мен екінші түр арасындағы
және түрлер мен қоршаған орта арасындағы
ұрпақтарының өсімталдылығын қамтамасыз
ететін даралардың қарым-қатынасының
күрделі жиынтығы
Тіршілік үшін күрес.

Тіршілік үшін
күрес – қоршаған
орта мен организм
арасындағы
күрделі қарым-
қатынастың
жиынтығы.
Дарвин тіршілік үшін күрестің
негізгі 3 формасын атады:

Тіршілік үшін күрес

Қоршаған
ортаның
Түраралық Түрішілік қолайсыз
жағдайларымен
күрес
Түраралық күрес.
Әртүрлі түрге жататын даралар арасында
жүреді. Мысалы: түлкілердің қояндарға
шабуылы (жыртқыштық), қасқыр мен түлкі
жемтігі үшін таласады (конкуренция-
бәсекелестік), діңқұлақ пен ағаш (паразитизм).
Түрішілік күрес.
Бір түрге жататын даралар арасындағы
күрес. Мысалы: екі ақ аюдың өз тамағы
үшін күрес (конкуренция).
Табиғаттың қолайсыз
жағдайларымен күрес.
Құрғақшылықпен, суықпен, нөсермен т.б.
күрес.Мысалы: көптеген өсімдіктер қары
аз, аязды суықтарда қырылып қалады,
сонымен қатар аяз кезінде топырақта
тіршілік ететін көп ағзалар қырылады.
Қоршаған орта тұрақсыздығында
байқалады, жаңа түрлердің түзілуіне әсер
етеді
Қоршаған орта тұрақтылығы түрлердің
тұрақты болуына әсер етеді. Мысалы:
Гаттерия – Жаңа Зеландияда ғана тіршілік
етеді.
Бағыттаушы сұрыптау
Эволюцияның басты бағыттары

Биологиялық прогресс. Биологиялық регресс.

- Қоршаған ортаға Қоршаған ортаға
организмдердің организмдердің
бейімделушілігінің бейімделушілігінің кемуі.
артуы. Түрлер санының азаюы.
Түрлер санының артуы. Ареалдың тарылуы.
Ареалдың кеңейуі.
Эволюция – төменгі сатыдан жоғары сатыға, қарапайымнан
күрделіге қарай дамитын процесс. Сондықтан да академик
А.Н.Северцов органикалық дүниенің даму тарихында
биологиялық прогрес пен биологиялық регресс болатынын
ерекше атап көрсетті.
Академиктер А.Н.Северцов пен И.И.Шмальгаузен эволюцияның
прогреске әкелетін 3 бағытын анықтады:
1. Ароморфоз(морфологиялық прогресс немесе арогенез.) 2.
Идиоадаптация (аллогенез). 3. Дивергенция(катагенез).

Северцов Шмальгаузен
Алексей Николаевич Иван Иванович
(1866 – 1936) (1884 – 1963)
Эволюцияның басты
бағыттары

Биологиялық прогресс. Биологиялық регресс.

- Қоршаған ортаға Қоршаған ортаға
организмдердің организмдердің
бейімделушілігінің бейімделушілігінің кемуі.
артуы. Түрлер санының азаюы.
Түрлер санының артуы. Ареалдың тарылуы.
Ареалдың кеңейуі.
Биологиялық прогресс

Ароморфоз Идиоадаптация Дегенерция
Жануарлардағы ароморфоздар
Омыртқалылар
класының
өкілдері

Сыртқы
жабындары

Тыныс алу
мүшелері

Жүрегінің
құрылысы
Дегенерация
- даралардың құрылым деңгейін төмендетіп,
- биологиялық регреске

Көртышқан

Европалық протей Аскаридалар
Органикалық әлем эволюциясының
басты бағыттары
Эволюция екі бағытта жүреді олар: биологиялық регресс
(түрдің жойылуына апарады) және биологиялық прогресс.
Биологиялық прогрес үш түрлі жолмен жүреді:

Ароморфоз - даралардың құрылым деңгейі күрделеніп
тіршілік етуге бейімділігі арта түседі
Мысал: Организмдердің судан құрлыққа шығуы, тірі туу,
сүрқоректілердің дене температурасының тұрақтылығы.

Идиоадаптация - биологиялық құрылым деңгейінт
күрделендірмей өзгертпей тіршілік үшін күресте
организмдердің өзіне пайдалы белгілі бір орта жағдайына
бейімделушілігі
Мысал: Жануарлардағы қорғаныш рең.

Дегенерация –немесе морфофизиологиялық регресс
эволюциялық дамуында қарапайымдала түсу деген
ұғымды білдіреді .
Дивергенция – («divergo”-кері шегінемін)
бұл туыс формалардағы белгілердің
ажырауы
Конвергенция –(conergo-ұқсас болу) деп туыстық жағынан алыс болғаныментіршілік ортасы бірдей, сыртқы
пішінінің бір-біріне ұқсас болуын айтады
Параллелизм - «қатар жүру»)- деп
туыстық жағынан өте жақын
организмдердің ұқсас белгілерінің бір-
біріне тәуелсіз дамуын айтады
Сұрыптау арқылы жануарлардан жаңа
Қорытынды: жаңа
қолтұқымдар,өсімдіктерден
іріктемелер, микроорганизмдерден
штамп аламыз.Сұрыптау дегеніміз-
биотехнология арқылы адам өміріне
қажетті өнімдер өндіру.Бұл жаңа
қолтұқымдар мол сүт,ет және жүн
сияқты өмірге керекті өнімдерді керек
етеді.Іріктеме де жаңа,
сапалы ,мол ,үлкен өнімдер заман
нарығына сай болуы үшін керек.
Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

СҰРЫПТАЛУ, ӨЗГЕРГІШТІК. ДНҚ ҚҰРЫЛЫСЫ ЖӘНЕ ҚЫЗМЕТІ

Қолдан сұрыптау

Табиғи бірігу арқылы сұрыптау

Өндіріс қалдықтары және оларды екінші реттік минералды ресурс ретінде қолдану. Табиғи шикізатты алу және дайындау. Сақтау, сұрыптау, тасымалдау, ұсақтау, тазарту. Алюминий күкірт қышқыл өндірісінің жылу балансын есептеу

Өндіріс қалдықтары және оларды екінші реттік минералды ресурс ретінде қолдану. Табиғи шикізатты алу және дайындау. Сақтау, сұрыптау, тасымалдау, ұсату, тазарту

Қозғаушы сұрыпталу

Чарльз Дарвиннің эволюциялық ілімі

Табиғи сұрыпталу

Генетикалық полиморфизм

Популяциялар генетикасы

Пәндер