СӨЖ КЛИМАТТЫҢ ӨЗГЕРУ СЦЕНАРИЙЛЕРІ

Тақырыбы: «Климаттың өзгеру сценарийлері»

Əл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті

География жəне табиғатты пайдалану факультеті

Метеорология және гидрология кафедрасы

СӨЖ

Орындаған: Метеорология 4 топ

Қабылдаған: Ахметова С.

Жоспары: I. Кіріспе II. Негізгі бөлім:

1. Климаттың өзгеруі

2. Климаттың өзгеру сценарийлері

3Қазақстанның климатының өзгеруі

III. Қорытынды IV. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Климаттың өзгерулері - түгелдей жер бетінде немесе оның ірі аймақтарында климат жағдайларының ұзақ бағытты (он жылдан астам) немесе ырғақты (геологиялық уақытта, тарихи уақытта) өзгерулері. Палеогеографиялық зерттеулердің негізінде анықталған геологиялық климаттың өзгерулері Жер тарихында ұзаққа созылған жылы және суық кезендердің болғанын дәлелдейді.

Көбінесе метеорологиялық байқаулардың негізінде, сондай-ақ дендрохронологиялық және т. б. әдістермен анықталатын қазіргі Климаттың өзгерулері кейінгі ондаған (кейде жүздеген) жылды қамтиды және циклді сипатта болады. Әр түрлі себептерден туындаған ұзақтығы 11, 35, 80-90 жылдарға созылған, сондай-ақ ғасырдан асқан климаттык ырғақтар (мысалы, 1800-1900 жылдық ырғақтар) және т. б. анықталды. Климаттың Күн активтілігінің ғасырлық және ғасырдан ұзақ өзгерістерімен байланыстары туралы болжамдар да бар. Климаттың өзгерулері әр түрлі дәрежеде табиғи ортаның барлық құрам- бөліктері мен ауыл шаруашылығы өндірісіне әсер етеді.

Табиғи себептері

Табиғи себептердің ішінен біз мыналарды табамыз:

Мұхит ағыстары

Жердің магнит өрісі

Күннің өзгеруі

Метеорит немесе астероидтың әсер етуі

Жанартаудың белсенділігі

Олардың барлығы белгілі бір уақытта климаттың өзгеруіне алып келді. Мысалға, 65 миллион жыл бұрын астероид Жерге соғылып, мұз дәуірін тудырды, апаттан кейін тірі қалған бірнеше динозаврды сүртіп тастаңыз. Кейінгі кездері теория 12. 800 жыл бұрын Мексиканы соққан метеориттің дәл осылай болғандығы туралы теорияны жиі қабылдай бастады.

Климаттың антропогендік өзгеруі

Климаттың антропогендік өзгеруі - табиғи ортаға антропогендік өсердің (негізінен оның ластануы) артуынан климаттың көрсеткіштердің (ауа температурасы, оның қозғалысының заңдылықтары және т. б. ) ұзақ уақыт (10 жылдан артық) өзгеруі. Дәлірек айтқанда, климаттық жүйені салыстырмалы тұрақты күйден шығару кезінде пайда болатын, геофизикалық процестердің (Жерге ғарыштық өсерлерді қосқанда) табиғи жүру барысында теориялық мүмкін шегінен шығып кететін климаттық ауытқу. Мысалы, 1977-1981 жылдары Солтүстік Америкадағы суық қыстар 10 мың жылда бір рет болатын жағдай деп есептеледі

Қазақстанның климаты және оның өзгеруі

Қазақстанның мұхиттардан шалғай орналасуы мен аумағының үлкендігі, континенттілігін және жауын-шашынның жетіспеушілігін көрсетеді. Қазақстанның жазықты аумақтарында солтүстіктен оңтүстікке қарай орманды дала, дала және шөлейтті, шөлді 4 климаттық белдеуде орналасқан. Жылдық жауын-шашынның көлемі солтүстікте 300 мм, оңтүстікте 150 мм-ге дейін азаяды. Тау бөктері мен таулы аймақтарда, жылына 500-ден 1000 мм дейін жауын-шашын түседі.

Жазықты аумақтарда қаңтар айының орташа температурасы солтүстікте минус 17ºС-ден, оңтүстікте минус 1ºС-ге дейін жоғарылайды. Қыс солтүстікте ұзақ және суық, кейбір жылдары елдің солтүстік аудандарында аяз минус 52ºС құраған, бірақ кейде ауа райының 5ºС дейін жылынуы да байқалған. Оңтүстік өңірлерде температураның абсолютті минимумы 30 және тіпті 40градусқа дейін төмендеген. Шілде айының орташа температурасы солтүстікте 19ºС-ден, оңтүстікте 28ºС-ге дейін жоғарылайды. Шілде айында жер беті ауа температурасының абсолютті максимумы солтүстікте 40-42ºС, оңтүстікте 49 - 49ºС (Қызылқұм шөлі) құрайды. Ауа температурасының тәуліктік ауыспалылығы 20 - 30ºС-қа дейін жетеді.

Жаһандық климаттың өзгеруі өте күрделі, сондықтан қазіргі ғылым бізді жақын болашақта не күтіп тұрғандығына нақты жауап бере алмайды. Жағдайдың дамуының көптеген сценарийлері бар.

1-Сценарий - жаһандық жылыну біртіндеп жүреді жер өте үлкен және күрделі жүйе, көптеген байланысты құрылымдық компоненттерден тұрады. Планетада қозғалмалы атмосфера бар, ауа массаларының қозғалысы жылу энергиясын планетаның ендік бойымен таратады, Жер бетінде жылу мен газдардың үлкен аккумуляторы бар - дүниежүзілік мұхит (Мұхит атмосфераға қарағанда 1000 есе көп жылу жинайды) мұндай күрделі жүйеде өзгерістер тез жүрмейді. Климаттың өзгеруіне баға жетпес бұрын ғасырлар мен мыңжылдықтар өтеді.

2-Сценарий-жаһандық жылыну салыстырмалы түрде тез жүредіҚазіргі уақытта ең танымал сценарий. Түрлі бағалаулар бойынша соңғы жүз жылда біздің планетамыздағы орташа температура 0, 5-1°с - қа, СО2 концентрациясы 20-24% - ға, метан 100% - ға өсті. Болашақта бұл процестер одан әрі жалғасады және ХХІ ғасырдың аяғында жер бетінің орташа температурасы 1990 жылмен салыстырғанда 1, 1-ден 6, 4°C-қа дейін көтерілуі мүмкін (IPCC болжамдары бойынша 1, 4-тен 5, 8°C-қа дейін) . Арктика мен Антарктика мұздарының одан әрі еруі планетаның альбедосының өзгеруіне байланысты жаһандық жылыну процестерін жеделдетуі мүмкін. Кейбір ғалымдардың пікірінше, күн сәулесінің әсерінен планетаның мұз қабаттары біздің жерімізді 2°C-қа салқындатады, ал Мұхит бетін жауып тұрған мұз салыстырмалы түрде жылы мұхит сулары мен атмосфераның суық қабаты арасындағы жылу алмасу процестерін едәуір баяулатады. Сонымен қатар, мұз қақпақтарының үстінде негізгі парниктік газ - су буы жоқ, өйткені ол қатып қалған.