Құрамында май, май тәріздес заттары

Презентация қосу

ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕДИЦИНА АКАДЕМИЯСЫ АҚ ЖАНЫНДАҒЫ
МЕДИЦИНА КОЛЛЕДЖІ.

ПРЕЗЕНТАЦИЯ
Такырыбы: Құрамында май, май тәріздес заттары және
дәрумендері бар дәрілік өсімдіктер мен шикізаттар.
Орындаған: Абилда С.
Топ: С-ФҚ -01-20.
ЖОСПАР
• КІРІСПЕ
• НЕГІЗГІ БӨЛІМ
• Құрамында май, май тәріздес заттары
• Дәрумендері бар дәрілік өсімдіктер мен шикізаттар.
• Витаминдер, фитостеролдар ,каротиндер.
токеферолдар.
ЭФИР МАЙЛАРЫНЫҢ ЖӘНЕ ЭФИР МАЙЛЫ
ӨСІМДІКТЕРДІҢ ДӘРІЛІК ТҮРЛЕРІ

• Эфир майлары дәрілік түрлерді (ерітінділерді, аэрозольдерді, жақпаларды, таблеткаларды,
хош иісті суларды) дайындау және басқа дәрілердің дәмін түзету үшін қолданылады. Эфир
майларынан: анис (құрамында 80% анетол бар), фенхель (құрамында 60% анетол бар), жалбыз
(құрамында 50% ментол бар), эвкалипт (құрамында 60% цинеол бар) пайдаланылады.
• (1-2% майлы ерітінді) алынады. Эвкалипт майы "ингалипт", "камфомен", "инкакамф" және т.Б.
Аэрозольдардың (аэрозольдік препараттардың) құрамына, сондай-ақ "пектусин"
таблеткаларының, "эвкатол"тамшыларының құрамына кіреді.
• Құрамында эфир майлары бар, олардың негізгі биологиялық әсері бар дәрілік өсімдіктер
• Терпентин майы 20% скипидар майы және 40% скипидар линимент күрделі. Фенхель майы
(волошк аскөк жемістерінен) аскөк су (1 : 1000) түрінде пайдаланылады, қызғылт май розанол
препаратының құрамына кіреді. Бұрыш жалбыз эфир майы жалбыз таблеткаларының, жалбыз
суының (5 : 200), тіс тамшысы; ментол, шеге және эвкалипт майы — "гевкамен" жақпасының
құрамына, шеге, эвкалипт майы — "эфкамон" жақпасының құрамына кіреді.
ҚҰРАМЫНДА ЭФИР МАЙЛАРЫ БАР ӨСІМДІК ШИКІЗАТЫНАН
ТҰНБАЛАР МЕН СЫҒЫНДЫЛАР АЛЫНАДЫ

• Эвкалипт жапырақтарынан, жусан шөптерінен, арники тұнбалары 70% спиртте (1:5)
дайындайды. Жалбыз тұнбаларын эфир майының тең бөліктерінен және бұрыш жалбыз
жапырақтарынан (90% этил спиртінен 1:20) спиртті тұнбадан алады.
• Экстракттар эфир майының құрамдас бөліктерінің үлкен ұшуына байланысты сорғыштарды
буландырған кезде сирек дайындалады. Соңғылары әртүрлі концентрациядағы спирт — салмус
(мускат шалфей шөптерінен) немесе спирт, глицерин және су (сұйық тимиан сығындысы) немесе
спирт және хлороформды су (қалың жусан сығындысы) көмегімен алынады. Соңғы жылдары
эфир майлы өсімдіктерден сығынды сұйылтылған газдардың (хладондар, сұйық көмір қышқылы
және т.Б.) Көмегімен алынады. Бұл ретте табиғи эфир майларының (CO2 — аскөк жемістерінің,
ақжелкеннің, түймедақ гүлдерінің және т.Б. Сығындылары) өзгермейтін қасиеттері бар нативті
заттардан тұратын сорғыштар алынады. Бұл сығындыларды дайындау технологиясы
медициналық мақсаттарға арналған жоғары тиімді дәрілік заттарды алуға мүмкіндік береді
Қолданылуы

• Эфир майлары негізінен парфюмерия, косметика және тамақ өнеркәсібінде, медицинада
қолданылады. Кейбір эфир майлары химия өнеркәсібінде органикалық синтезде, мысалы,
пинен-камфора синтездеуде, скипидар-сыр, бояу өндірістерінде, т.Б. Еріткіш ретінде
қолданылады.
• Көптеген тамақ өнімдері үшін олардың мөлшері пайыз бөлігімен анықталады. Тамақ
өнімдерінің хош иісі маңызды сапа көрсеткіші болып табылады. Жағымды хош иіс тәбетті
ашады және тағамның сіңімділігін жоғарылатады. Хош иісті заттардың жеңіл булануын
кейбір тамақ өнімдерін аспаздық өндегенде және сақтағанда ескеру қажет (татымдықтар,
шай, кофе). Тамақ бұзылғанда жағымсыз иістер пайда болады, ол күкіртсутек, аммиак,
индол, скатол және т.Б. Заттардың түзілуіне негізделген.
.• Батпақты аир (тамыр) - өт айдайтын;
• Хош иісті айован( үнді зире), жемістер-антисептикалық;
• Кәдімгі анис ( жемістер) - қақырық түсіретін;
• Тау арника (гүл шоғыры) - қабынуға қарсы;
• Батпақты багульник ( жеке қашу) - қыңыр;
• Базилик мятолистный (камфорный) (шөп) - қабынуға қарсы;
• Базилик эвгеноль ( шөп) - қабынуға қарсы, жатыр қызметін ынталандыратын;
• Сүйел қайың (бүйрек, жапырақтар), қышқыл қайың (бүйрек) - қабынуға қарсы,
несеп-жыныс аппараты ауруларында дезинфекциялайтын;
• дәрілік валериана (тамыр және тамырдың тамыры, шөп) - тыныштандыратын;
• Шеге (жемістер) - микробқа қарсы, ас қорытуды жақсартатын, өт айдайтын;
жоғары девясил ( тамыр) - қақырық түсіретін, дезинфекциялайтын;
• Кәдімгі душица ( шөп) - қабынуға қарсы;
ВИТАМИНДЕР АДАМ ЖӘНЕ ЖАНУАРЛАРҒА ҚАЖЕТТІ
ТАБИҒИ ЗАТТАР.
• Организмде витаминдер арнайы каталитикалық қызмет атқарады
және басқа негізгі заттармен (белоктармен, майлармен, көмірсулармен)
салыстырғанда организмге өте аз мөлшерде қажет. Олардың
организмде жетіспеушілігі зат алмасудың бұзылуына әкеліп соғады, ал
толық болмауы – авитаминоз бен гиповитаминозға ұшыратады.
• Барлық жіктеулердің ішінде ең қолайлысы ерігіштігі бойынша жіктеу.
Бұл жіктеу бойынша витаминдер суда еритін және майда еритін болып
екі топқа бөлінеді. Майда еритін витаминдер: А тобындағы
витаминдердің провитаминдері – каротиндер: Д тобындағы
витаминдердің провитаминдері-эргостеролдар мен фитостеролдар: Е
тобындағы витаминдер – токоферолдор: К тобының витаминдері: К1 –
филлохинон. К2 – менахинон.
ВИТАМИНДЕРДІҢ ФИЗИКАЛЫҚ – ХИМИЯЛЫҚ
ҚАСИЕТТЕРІ
• Каротиндер. Каротиндер өзінің табиғаты бойынша тритерпендер болып келетін
каротиноидтардың негізгі топтарының бірі. Өсімдіктерде каротиндер үш изомер
түрінде болады. Α, β , γ – каротиндер. Каротиндер эпоксидтердің есебінен өз
сақиналарындағы оттегігі оңай береді. Негізгі изомер β – каротин. Организмде β –
каротин өзінің екі симметриялық жартыларына бөлініп, нәтижесінде А витаминінің
екі молекуласын түзеді. Бұл ыдырау каротиноза ферментінің әсерінен жүреді. Α, -
және β – каротиноидтардан А витаминінің бір ғана молекуласы түзіледі. Бұны осы
изомерлерде бір ғана β-ионон сақинасы болуымен түсіндіруге болады. А витамині
дайын күйінде адам организміне тек жануарлар майын қабылдағанда ғана түседі.
• Фитостеролдар. Фитостеролдар Д тобының витаминдерінің алдыңғы буыны
болып келеді. Өсімдік тектес тағамдар организмге түскеннен кейін фитостеролдар
холестеролдарға айналады, олардан тиісті витамин түзіледі. Мысалы, ашытқыдағы
эргостерол жануарлар организмінде Д2 витаминіне айналады.
• Токеферолдар. Витамин Е – табиғи антиоксиданттар. Ол көптеген заттарды
тотығу өзгерістерінен сақтайды. Белоктардың биосинтезіне, үлпалардың
. тынысына, клеткалық метаболизмнің басқа да маңызды процестеріне қатысады.
Бұл витамин төрт жоғары молекулалы спирттердің α-, β-, γ-, σ токоферолдары.
Олардың ең белсендісі β – токоферол.
• К тобының витаминдері. Химиялық табиғаты бойынша К тобының витаминдері 2-
метил-1,4 – нафтохинонның туындылары болып келеді. Табиғатта олар бірнеше
қосылыстар түрінде кездеседі, олардың ішінен жоғары өсімдіктерде тек қана К1
витамині түрінде кездеседі. К1 витаминінің бүйірлік изопреноидтық тізбегі
хлорофилдың құрамына кіретін жоғары молекулалы алифаттық спирт фитолдың
қалдығы болып табылады.
• Аскорбин қышқылы. Химиялық тұрғыдан алғанда С витамині гексурон қышқылы
болып келеді, бұл қышқыл аскорбин қышқылы деген атауға ие болған. Адам
организмінде С витамині синтезделмейді, тағам арқылы қабылданады. Аскорбин
қышқылы тотығу – тотықсыздану процестерінде маңызыды роль атқарады.
Витаминдердің өсімдік әлемінде
таралуы
• Витаминдер өсімдіктердің барлығында дерлік бар десек қателеспейміз. Алайда,
витаминді өсімдік шикізаттары ретінде құрамында витаминдердің әжептеуір мөлшері
бар өсімдіктерді ғана қарастырады. Бұндай өсімдіктер көптеген тұқымдастардың
өкілдері болып келеді.Витаминдердің өсімдік организміндегі локализациясы да алуан
түрлі. Каротиндер жемістердің, гүлдердің, басқа бөліктердің хромопластарында
локализацияланады. Көптеген витаминдер өсімдіктердің жемістерінде, шөбінде,
түптамырларында жиналады.Құрамында витаминдер бар дәрілік өсімдік
шикізаттарды дайындау мен кептіру ерекшеліктері құрамындағы витаминдердің
физикалық – химиялық қасиеттеріне байланысты.Мысалы, құрамында С витамині бар
шикізаты тез кептіру керек, өйткені ұзақ уақыт кептірсе тотықтырғыш ферменттердің
әсерінен аскорбин қышқылы ыдырайды. Витаминдердің медициналық практикада
қолданылуы алуан түрлі, препараттары да әртүрлі.Витамин В1 – тиамин,
медициналық практикада тиамин бромиды және тиамин хлориды түрінде
қолданылады. Тиаминнің жетіспеушілігінде, невриттерде, невралгияда, радикулитте,
тері ауруларының бірқатарында қолданылады.
ШИКІЗАТТЫҢ СИПАТТАМАСЫ
• Өсімдіктің түріне қарай пішіндері мен өлшемдері әртүрлі болып келген,
жоғарғы жағында саңылауы бар жемістер. Жемістердің түсі қызғылт –
сары немесе қою қызыл болып келеді. Сыртқы беті жылтырақ, әжімді,
ішкі беті –бұлыңғырлау. Жемістің дәмі қышқылдау – тәтті, иіссіз.
Ылғалдығы 13%- дан, күлі 3%-дан әртүрлі қоспалар 1%-дан, бүлінген
бөліктері 1%-дан, органикалық, минералдық қоспалар 00,5%-дан артпау
керек. Аскорбин қышқылы 1%-дан төмен болмау керек.
• Химиялық құрамы: раушан жемістерінің құрамындағы аскорбин
қышқылының мөлшері әжептеуір 4%-дан 18%-ға дейін болады.Раушан
жемістерінің құрамында каротиндер, К1, В2 және Р витаминдері
бар.Піскен жемістерде қанттың мөлшері көп- 18%-ға дейін жетеді,
пектиндік заттар мен органикалық қышқылдар бар.
.
• Қолданылуы:бүтін жемістері поливитаминдік жинақтарға кіреді,
сонымен қатар өздігінен шәй түрінде де қолданылады. Қантқайнатпа,
тұндырма түрінде аскорбин қышқылының жетіспеушілігінде
қолданылады.
• Кәдімгі шетен, fructus sorbi - шетен жемісі, sorbus aucuparia – кәдімгі
шетен, рябина обыкновенная, rosaceae – раушангүлділер
• Сипаттамасы: қабығы тегіс, сүр болып келген ағаш. Гүлшоғыры –
қалың қалқанша. Гүлдері ақ түсті, майда, хош иісті. Жемістері алма
тәрізді, шар пішіндес, ашық қызғылт-сары түсті, қышқыл- дәмді, тамыз-
күркейек айларында піседі. Жапырақтары кезектесе орналасқан,
қауырсын тәрізді, сағақтары қысқа, жиектері ара тісті.
• Таралуы: тмд елдерінің бүкіл европалық бөлігінің барлығында дерлік,
оралда, кавказда, сібірде кең тараған. Қазақстанның солтүстік
аймақтарында кездеседі.Ормандардың шеттерінде, бұталардың
• ДАЙЫНДАЛУЫ: Піскен жемістерін үсік жүргеннен кейін жинап алады. Жемісін

. қалқынымен бірге кесіп не жұлып алады. Кептірер алдында жемістерді әртүрлі
қоспалардан тазартады. Жақсы желдетілетін бөлмелерде немесе кептіргіштерде 60-800 С
температурада кептіреді.
• ШИКІЗАТТЫҢ СИПАТТАМАСЫ: Кептірілген жемістері бүрісіп қалған, жалбыраған, қызыл-
қызғылтсары түсті болады. Иісі әлсіз, өзіне тән, дәмі қышқыл-ашылау. Ылғалдығы 18%-дан,
күлі 5%-дан, қарайған, күнге күйген жемістері 3%-дан, піспеген жемістері 2%-дан,
минералды қоспалар 0,2%-дан жоғары болмауы керек.
• ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫ: Жемісінде С,Р,В,Е витаминдері, каротиноидтер бар.
Құрамында қанттар мен органикалық қышқылдар бар: шарап, лимон, алма
қышқылдары, тритерпен қышқылдарынан урсол,, олеанол қышқылдары бар. Одан
басқа катехиндер, фенолкарбон қышқылдары, флавоноидтар болады.
• ҚОЛДАНЫЛУЫ: Бұл өсімдіктің дәрілік препараттары –тұндырма, қайнатпалар-
дизентерияны, атеросклерозды, гипертония дерттерін, геморройды емдеуге
қолданылады

Ұқсас жұмыстар

ЖҰМСАҚ ДӘРІЛІК ЗАТ ФОРМАЛАРЫ

Дәнекер ұлпалары

ШОШҚАНЫ БОРДАҚЫЛАУ ТҮРЛЕРІ

МАЙ ЖӘНЕ СПРЕД ӨНДІРУДЕГІ БИОХИМИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ФИЗИКО-ХИМИЯЛЫҚ ПРОЦЕССТЕР

Сары майдың органолептикалық көрсеткіштері

Сабын және Синтетикалық заттар

ЮНУСОВА ДАНА ТОБЫ

Микробиология

Ағзаның ауыстырылмайтын заттары

Бақша дақылдары, маңызы. Қауын, қарбыз және асқабақ

Пәндер