Раушангүлділер тұқымдасы

Раушангүлділер тұқымдасы.

Раушангүлділер тұқымдасына жалпы сипаттама:

Раушангүл тұқымдасы (Rosaceae) - қос жарнақтыларға жататын бұта, ағаш тәріздес бір не екі жылдық өсімдіктер. Жер шарында кең таралған, негізінен, қоңыржай аймақта өседі, 100-ден аса туысы, 3 мыңнан астам түрі белгілі. Қазақстанда 36 туысы, 200-ден артық түрі бар, оның 12-сі өте сирек кездесетін өсімдіктер, сондықтан қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген

Раушангүлділер тұқымдасы Розоцветные Rosaceae

Спирейные

Шиповниковые

Яблоневые

Сливы

Покрытосеменные

Двухдольные

Розиды

Раушангүлділер

3000/35 түр (ҚР)

Тобылғылар

300 түр

Итмұрындар

1700 түр

Өріктер

300 түр

Алмалылар

600 түр

Раушангүлділер тұқымдасының төрт тұқымдас тармағы бар:

Раушангүлділер тұқымдасы өсімдіктерінің тіршілік формасы:

Ағаштар

Шөптесін

Бұталы

Мойыл, шетен

алма, алмұрт

Раушан

Итмұрын

Шыршай, байғұт

қойбүлдірген

Раушангүлділер тұқымдасының өсімдіктерінің жапырағы

Жай

Күрделі

Алма

Алмұрт

Долана

Өрік

Шие

Үшқұлақты:

Бүлдірген

Құлпынай

Таңқурай

Саусақ салалы:

Жатаған қазтабан

Қауырсын тәрізді:

Итмұрын

Қараған

шетен

Гүлдері

Раушангүлділер - ағаш, бұта, көпжылдық шөптекті, гүлдері қосжынысты, қосжарнақты өсімдіктер тобы. Бұлардың сирек те болса дара жыныстылары кездеседі. Раушангүлділердің дентиннің гүлшоғырлары алуан түрлі. Гүлсеріктері қосқабатты, 5 тостағанша жапырақшадан және 5 күлтеден тұрады. Олардың 4 тостағанша жапырақшалары да (түзу қазтабан) бар. Аталықтары өте көп, кей түрінде (теңгежапырақ) 4-8-9, ұзынды-қысқалы болып шеңберлене орналасады. Аналықтары біреу (шие, шабдалы) немесе өте көп (таңқурай, бүлдірген) болады. Оларды ұзын тұмсықты бунақденелілер тозаңдандырады. Ал жемістері құстар, жарқанаттар және су арқылы таралады.

Гүл формулалары

Итмұрын - Т(5) К5 А ∞ Ж1

Жабайы алхоры - Т(5) К5 А20 Ж1

Алма гүлі - Т(5) К5 А ∞ Ж(5)

Раушангүлділердің жемісі:

Көпсүйекті:таңқурай

Көп жаңғақшалы құрғақ жеміс:құлпынай, итмұрын

Сәндік гүл раушанды алатын болсақ, ол жабайы итмұрыннан шығарылған іріктеме. Итмұрында аталықтар саны өте көп, жүзге тарта. Соларды адамның еңбегінің арқасында күлтеге айналдырды, содан бұйраланған раушан гүлі пайда болған. Қазіргі кезде жиырма бес іріктемесі шығарылған. Олардан май алынады. Парфюмерия саласында пайдаланылады.

Раушан

Көк раушан

Қызыл түсті раушан 1930 жылы генетикалық мутация жолымен алынған. Табиғатта раушанның көк түсіне жауап беретін ген, көк түсті пигмент дельфинидин болмаған. Бірақ көп жылдық австралиялық және жапондық компаниялардың бірігіп жұмыс істеуі нәтижесінде 2004 жылы “Көк” раушан гендік инженерия әдістері арқылы шығарылды.

Раушан гүлінің тарихы

Алма. Бетке әжім түсіруді тежейді. Ұйқыға жатарда піскен алманың бір данасын жеп жатсаңыз, тістегі бактериялардың 96, 7 % алма құрамындағы органикалық қышқылдардың әсерінен жойылып кетеді. Өрік. Оны «денсаулық жемісі» деп атайды. Құрамын-да органикалық қышқылдар, нектин, хош иісті заттар, минералды тұздар (калий, ) натрий, кальций, т. б. және коротин бар.

Алмұрт. Оның шырыны несепті айдау үшін өте пайдалы. Алмұрт шырынын қуық-қа тас байланғанда да ішеді. Алмұрттың шырыны мен тұндырмасы несептің бөлінуін күшейтіп қана қоймай, түсін де ашып, бактерияларды жоюға әсер етеді

Өрік - раушангүлділер тұқымдасына жататын жеміс ағаштарының туысы, жеміс дақылы болып саналады. Жеміс бүршіктері бір гүл береді, олар ақ немесе қызғылт түсті, жапырақтарынан бұрын ашылады. Жемісі етті, түкті, ал сүйегі жылтыр. Өрік - жарық, жылу сүйгіш дақыл, жеңіл ауа, ылғал өткізгіш топырақтарда жақсы өседі, ал сазды, тұзды жерлер Өрік өсіруге жарамсыз келеді. Құрғақшылыққа төзімді.

Білгенге маржан

Раушандар әлеміндегі соңғы жаңалықтар

•Раушанды сұрыптауды жүргізіп отырған алпауыт мемлекеттердің басында Франция, АҚШ және Англия тұр.

•Әр түрлі елдердің селекционерлерінің арқасында бүгінде раушанның шамамен 25 000 сұрпы алынған

•Раушан гүлдері ақ, алқызыл, сары тіпті қара және көгілдір түсті болып келеді. Гавай аралдарының көгілдір аспандарының астында көгілдір күлтелі раушандар жайқалып тұрады.

•Раушандардың ең сирек кездесетін түрі - меруерт раушандар. Мұндай гүлдер Румынияның Клуж қаласындағы «Напока» ботаникалық бағында өсіріледі. Күлтелері ашық жасыл түсті бұл таңғажайып раушандар инеліктің қанатын еске түсіреді.

Қорытынды

Раушангүлді тұқымдастар қосжарнақты өсімдіктер класына жатады. Раушангүлді өсімдіктердің ағаш, бұта, көпжылдық шөптекті, гүл шоғыры алуан түрлі болып келеді. Алайда бұлардың гүл құрылысы ұқсас. Жемісі - шырынды, құрғақ. Бунақденелілер тозаңдандырады. Жемісі құстар, жарғанаттар және су арқылы таралады. Раушангүлділер тағам, дәрі-дәрмек ретінде қолданылады. Мысалы, бадамнан бағалы дәрі-дәрмек дайындалады, шие шайыры халықтық медицинада тері бөртпелерін емдеуге қолданылады.