САУЫН СИЫРДЫ АЗЫҚТАНДЫРУ

Омарқожаұлы Нұрберген

С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті, ҚР, Астана қ.

ауылшаруашылығы ғылымдарының докторы, профессор

Азық сапасының сүттілікке әсері

Жегізілген аумақты жемшөбі . . .

ІІІ класс болғанда сиыр сауымы - 24 кг, ІІ -"- 36 кг, І -"- 50 кг болып, 1 кг сүтке жұмсалған құнарлы жем мөлшері, тиісінше, 600-500; 500-400; 350-300 грамға кеміген

Бұл азықтандырудың экономикалық фактор екенін көрсетеді

Сауым кезеңдері:

Бастапқы . . . 10-100 күн

Ортаңғы …… . . . 101-200 күн

Соңғы 201-305 күн

Бастапқы кезеңде:

Сауымның 30-70 күндерінде сиыр сүтейеді

Суалған кезеңмен салыстырғанда оның зат алмасуы 300-700% өседі

Азық (құрғақ зат) желіну мөлшері өнім өндіру мұқтаждығын қамтамасыз етпегендіктен, сиырдың дене қорының жұмсалуынан тірілей салмағы кемиді

3-4-ші айда азық (құрғақ зат) желінуі өсіп, сиыр тірілей салмағы өсе бастайды

Тірілей салмағының өзгеруі

Құрғақ зат желіну мөлшерінен сүт өнімділігі артқандықтан, оны түзуге қажетті энергия дене қорынан жұмсалады

Соның салдарынан сүтею кезеңіндегі ТС кемуі 6-8%, ең шегі 10% аспауы керек. Одан асқан жағдайда сиыр денсаулығына зиян келіп, сервис-кезеңі ұзаруынан көбеюшілік көрсеткіштері төмендап, өнімділігі аяаяды

Тұқымдық өнімдік қасиеттері жоғары сиырлар онлдай қасиеттері төмен сиырлармен салыстырғанда денедегі май қорын ұзағырақ пайдаланады

Бұл кезеңде сиырлардың ТС кемуі күніне 700 г жетуі мүмкін

Азық желінуін шектеуші жағдайлар:

Физикалық - ас қорыту жолының сиымдылығы, қорыту мен химус жылжуының жылдамдығы;

Метаболикалық - аумақты жемшөптің мол мөлшері қарынға (месқарынға) басқа азықтар енуін шектейді; құнарлы жемнің көп мөлшері рацион энергиялық қуаттылығын арттырғанмен, аумақты азық желінуін шектейді

Аумақты және құнарлы азықтар қатынасы кормов, рационның физикалық аумағы ж. б.

Құрғақ зат желінуі

Азық желінуі мен өнімділік шыңы аралық уақыттық мерзімі лаг-кезеңі деп аталады:

- құнажын лаг-кезеңі - 8-10 апта

- сақа сиыр лаг-кезеңі - 4-6 апта

Желінген азық құрғақ затының әр 1 кг қосымша

2-2, 5 кг сүт түзілуіне мүмкіндік тудырады

Құрғақ зат желінуіне:

сиыр өнімділігі

тірілей салмағы

азық мөлшері мен сапасы

олардың қорытылуы

жегізердегі алдын ала өңделуі

жегізу жиілігі ж. б. жағдайлар әсер етеді

Рацион құрамы мен құрылымы

Рациондағы:

- құрғақ зат көлемі - 60-40%

- протеин мөлшері - 18-19%

- БДЖ - 28%, ҚДЖ - 19% болуға тиіс

Рацион құрамы мен құрылымын қысқы мерзімді, жедел түрде өзгертуге болмайды

Ацидоз, ҚЗ желінуінң азаюын, т. с. с. Жағдайларға жол бермеу үшін алғашқы екі аптада құнарлы жем мөлшерін біртіндеп, тәулігіне 500-700 г көлемінде қосады

Салмағы мен өнімділігіне байланысты сауын сиырдың азық жеуі, тәулігіне құрғақ затпен

Сүт сауымы, Тірілей салмағы, кг

кг 400 500 600

20 14, 6 15, 9 17, 3

30 17, 7 19, 6 20, 9

Сауым бойында құрғақ зат жегізу деңгейі

Сауым күндері Жегізу деңгейі, %

15 75

30 85

60 95

90 100

120 100

150 98

180 93

210 81

240 79

270 71

300 65

Сауын сиырдың сүтею кезеңіндегі құрғақ зат жеу мөлшері, кг

Сауым

аптасы

1-ші сауымда

2-ші және одан кейінгі саумдарда

16 (дене салмағының 2, 5%)

15-16

19 (дене салмағының 2, 9%)

21 (дене салмағының 3, 4% )

22 (дене салмағының 3, 6%)

18-19

24 (дене салмағының 4%)

Prepartum Feed Prepartum Feed Intake Intake

5. 00

10. 00

15. 00

20. 00

25. 00

ҚЗ кг/күн

-21

-14

-7

Бұзаулау

Сиырдың құрғақ зат жеуі (чип)

Күндер

Азық сапасының желінуі мен сүттілікке әсері

Азық ҚЗ АЭ, МДж/кг

ҚЗ желінуі, тәулігіне/кг

Сүт сауымы, тәулігіне/кг

11, 0-ден жоғары

20-24*

10, 5-10, 9

12, 5

10, 1-10, 4

11, 5

9, 6-9, 9

9, 0-9, 4

8, 9-дан төмен

5, 5

*- жемсіз негізгі аумақты азық есебінен алынатын сауым

Протеин мұқтаждығы

Дене қорының ақуызы тек 100-300 кг сүт түзуіне жетеді

Оның қорын толықтыру үшін рацион ҚЗ 17-19 % деңгейінде протеин жеткізіліге тиіс

Жеткізілген протеиннің 35-30% месқарында ыдырамайтын түрде болуы керек

Тәуліктік сауымы 20 кг-нан асатын сауын сиырдың протеиндік мұқтаждығын қамтамасыз ету үшін әр 5 кг сүтке «шикі» протеині 34-50% деңгейіндегі 500 г құнарлы жем жегізу керек

Сүт түзіміне дене энергиясы мен ақуызын жұмсалуы

Сиыр денесінің 1 кг салмақ қосымына - 24 МДж, майлылығы 3, 6-3, 8% 1 кг сүт түзіміне - 3 МДж

өнімдік энергия жұмсалады;

оның дене салмақ қосымы мен сүт тізуге орташа пайдаланымы 60% (0, 6) болғандықтан 1кг:

- сүт түзіміне… 3 : 0, 6 = 5 МДж,

-салмақ қосымына… 24:0, 6 = 40 АЭ жұмсалады

Дене қорының сүт түзіміне пайдаланымы 80% (0, 8) шамасында болғандықтан, 1 кг дене салмағынан… 24 х 0, 8 = 19 МДж, яғни 6-7 кг сүт түзуге жететін АЭ босайды