Азот қышқылының өндірісі, физика-химиялық қасиеттері және қолданылуы

Тақырыбы: Азот қышқылының өндірісі

Азот қышқылы маңыздылығы жоғары бейорганикалық қышқыл болып табылады және өндіріс көлемі бойынша күкірт қышқылынан кейінгі екінші орынды алады. Суда еритін тұздар түзеді (нитраттар), концентрлі түрінің органикалық қосылыстарға тотықтырғыш және нитрлеуші әсері бар, қара металдарды пассивтейді. Бұның барлығы азот қышқылының халық шаруашылығында, қарулы техникада кең қолданыс табуына жол ашты.

Өндірістің қысқаша тарихы

Сонау VIII ғасырдың өзінде алғаш рет азот қышқылын селитра мен темір купоросының қоспасын қыздыру арқылы алу әдісі белгілі болған еді. Кейінірек азот қышқылы селитраға концентрлі күкірт қышқылын қосқанда алынатындығы анықталды.

NaNO3+H2SO4=HNO3+NaHSO4

Азот қышқылын кокс газынан бөлінетін аммиакты тотықтыру әдісі де қолданылды.

Азот қышқылын аммиактан алудың негізін салушы инженер И. И. Андреев. 1914 жылдан бастап, Донбаста көмір кокстегенде шығатын аммиакты тотықтырып азот қышқылын алуға болатындығын дәлелдеп, 1917ж. Юзовкада (қазіргі Донецк) бірінші зауыт салынды.

Қазіргі кезде азот қышқылының екі сұрыбы шығарылады: 50-60% сулы ерітінді болатын сұйытылған және 96-98% HNO3 болатын концентрлі.

Азот қышқылының қолданылуы:

Металдардың нитраттары;

Целлюлоза нитраттары;

Ароматты нитроқосылыстар;

Қопарылғыш заттар;

Түсті металллургия;

Нитролактар;

Бояғыштар;

Пластмассалар;

Нитрофос;

Нитрофоска;

Аммоний нитраты;

Зымыран отыны.

Сусыз азот қышқылы - кристалдану температурасы -41, 6°С, қайнау температурасы - 82, 6° және тығыздығы - 1, 513г/м3 болатын сұйықтық. Сумен кез келген қатынаста араласып, гидраттар деп аталатын жеке қосылыстар,

HNO3*H2O және HNO3*3 H2O, түзеді.

Физикалық қасиеттері