Альдегидтердің химиялық касиеттері

Презентация қосу

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі Е.А.Бөкетов
атындағы Қарағанды университеті
Химия факультеті

Альдегидтер және олардың туындылары.
Көмірсутектер.

О Р Ы Н Д А Ғ А Н : С Ы Д Ы Қ Б Е КО ВА Д . Т.
ТО Б Ы : ТФ П - 3 1 9
Қ А Б Ы Л Д А Ғ А Н : Е С Е Н Б Е КО ВА С . К

Қарағанды.2021ж.
Жоспар:
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Альдегидтер
1.1. Химиялық, физикалық қасиеттері
1.2. Қолданылуы
2. Көмірсутектер
2.1. Физикалық қасиеттері
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер
Кіріспе
Көмірсутек радикалдарымен байланысқан карбонил ( – СОН) тобы бар органикалық заттарды альдегидтер немесе
кетондар деп атайды. Альдегидтерде карбонил тобы сутек атомымен және көмірсутек радикалымен байланысады.
Жалпы формуласы R – CОН – альдегидтер, R – CО– R – кетондар. Альдегидтер мен кетондар қаныққан,
қанықпаған, ашық және тұйық тізбекті болып бөлінеді. Альдегидтер мен кетондар көптеген химиялық реакцияға
белсенді қатысады. Бұл карбонил тобындағы қос байланыстың біреуі σ-байланыс, ал екінші π-байланыс
болғандықтан, электрон тығыздығы көміртек атомынан оттегі атомына қарай ығысып, поляризациялануынан болады.
Сондықтан химиялық реакция кезінде карбонил тобы жоғарғы белсенділік көрсетеді. Олар қосып алу, алмасу,
тотығу, полимерлену, конденсация реакцияларына қатысады.
Көмірсутектер - бұл органикалық қосылыстардың өте үлкен класы. Олар заттардың бірнеше негізгі топтарын
қамтиды, олардың әрқайсысы өндірісте, күнделікті өмірде және табиғатта кеңінен қолданылады. Олар тек өндірістік
маңызы жоғары емес, сонымен қатар әртүрлі химиялық синтездер үшін, дәрі-дәрмектер мен басқа да маңызды
қосылыстар алу үшін маңызды шикізат болып табылады. Біз олардың молекулаларының құрылымына, қасиеттеріне
және басқа ерекшеліктеріне ерекше назар аударамыз.
Альдегидтер (лат. al(cohol) dehyd(rogenatum) — сутексiз спирт) -
органикалық қосылыс. Молекула құрамында карбонил немесе оксо топшасы бар
көмірсутек туындыларын альдегидтер және кетондар деп атайды.
Алдегидтердің физикалық қасиеттері.

Ең қарапайым альдегид ол кұмырска альдегиді—өткір иісті газ.
Метанальдің 35 — 40%-тік судағы ерітіндісі формалин
деп аталады. Ол өте улы. Қалғандары сұйык, ал жоғары
молекулалы қосылыстары — қатты заттар. Карбонилді косылыстардың қайнау температуралары
сәйкес біріншілік және екіншілік спирттерден төмен болады.
Мысалы, пропанол 97°С-та, ал ацетон 56°С-та кайнайды.

Альдегидтердің химиялық касиеттері.

Альдегидтер кетондарға қарағанда белсендірек реакцияласады.
Мыс (ІІ) оксидін қолданып, спиртті альдегидке тотықтыру, альдегидтен карбон қышқылын алу.
Альдегид, құмырсқа қышқылы, глюкозаның «күміс айна» реакциясы
Маңызды альдегидтер

Балқу Қайнау
Аты Формула
температурасы температурасы

Формальдегид HCHO −92 °C −19 °C
Ацетальдегид CH3CHO −123 °C 20,8 °C
Пропаналь CH3CH2CHO −81 °C 48,8 °C
Бутаналь CH3CH2CH2CHO −97 °C 75 °C
Акролеин CH2=CH-CHO −88 °C 52,5 °C
Кротонды CH3-CH=CH-CHO
альдегид −76,5 °C 104 °C

Бензальдегид C6H5-CHO −56 °C 179 °C
Салицилді
1,6 °C 197 °C
альдегид
Фурфурол −36.5 °C 161.7 °C
Көмірсутектер
молекулалары көміртек пен сутек атомдарынан тұратын органикалық қосылыстар.

Құрамына байланысты көмірсутектер ациклды, алициклды және ароматты қосылыстарға бөлінеді.
Химиялық қасиеттері мен құрылысы ұқсас, ал молекулалар құрамы бойынша айырмашылығы бір не
бірнеше CH2 тобы болатын қосылыстарды гомологтар деп атайды, олар гомологтық қатар түзеді.
Мысалы, қаныққан көмірсутектердің гомологтық қатары. Бұл қатардың бірінші мүшесі – метан,
одан соңғылары – бір-бірінен айырмашылығы CH 2 тобы болатын гомологтық қатар мүшелері.
Қалыпты жағдайда 1-ден 4-ке дейін көміртек атомдары бар қаныққан көмірсутектер – газдар, 5-тен
17-ге дейін сұйықтар, ал көміртек атомдарының саны 17-ден көптері – қатты заттар.
Көмірсутектердің көбі түссіз. Оның негізгі табиғи қоры – мұнай. Мұнай құрамында 23 – 63%-ға
дейін парафиндер, 29,72% шамасында нафтендер, 2 – 16%-ға дейін ароматты көмірсутектер болады.
Төменгі алкандар (негізінен, метан) – метан, этан, пропан – табиғи газдар құрамында болады.
Физикалық қасиеттері.

Гомолог қатардың салмағы жеңіл мүшелері өткір иісті, суда жақсы еритін сұйық
заттар. Молекулалықмассаларының артуымен бірге суда ерігіштігі төмендей береді.
Мұндай заңдылық біратомды спирттер қатарында да байқалған еді.
Изомерия
(изо... және грекше meros – үлесі, бөлігі) – құрамы мен молекулалық массасы
бойынша бірдей, бірақ физикалық және химиялық қасиеттері әр түрлі болатын
қосылыстардың (негізінен, органикалық) болуын сипаттайтын құбылыс. Мұндай
қосылыстар изомерлер деп аталады.
Изомерия құбылысы, негізінен, органикалық қосылыстар арасында кең тараған.
Ол құрылымдық және кеңістіктік (стереоизомерия) болып екі түрге бөлінеді.
Қорытынды:
Көмірсутектер өнеркәсіпте және химиялық синтезде кеңінен қолданылады.
Құрылыста.
Еріткіштер ретінде.
Маталар, резеңке, бояғыштар, полимерлі материалдар өндірісінде.
Көмірсутектер, негізінен, мұнай айдау процесі кезінде алынады, сондай-ақ көміртек
оксиді мен сутекті катализатор қатысында қыздырғанда қалыпты парафиндер мен
тармақталған парафиндер қоспасы түзіледі. Қаныққан көмірсутектер жанар май, жағар май
алу үшін шикізат ретінде қолданылады. Кокстік химия өндірісінде алынатын ароматты
көмірсутектер дәрі-дәрмек, хош иісті заттар алуда, ал қанықпаған
көмірсутектер спирт, ацетон, жасанды каучук алуда пайдаланылады.
Қолданылған әдебиеттер:
О.Д.Дайырбеков, Б.Е.Алтынбеков, Б.К.Торғауытов, У.И.Кенесариев, Т.С.Хайдарова Аурудың
алдын алу және сақтандыру бойынша орысша-қазақша терминологиялық сөздік.
Шымкент. “Ғасыр-Ш”, 2005 жыл.
Қазақстанның мұнай энциклопедиясы. 2 томдық - Алматы: "Мұнайшы" Қоғамдық қоры,
2005.
Химия: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы
11-сыныбына арналған оқулық / Ә. Темірболатова, Н. Нұрахметов, Р. Жұмаділова, С.
Әлімжанова. – Алматы: «Мектеп» баспасы, 2007. – 352 бет, суретті.

Ұқсас жұмыстар

Біріншілік спирттерді тотықтыру

Альдегидтер мен кетондар

Альдегидтердің алынуы

Жай эфирлер

Кетондар

Дәрілік заттардағы гетероциклді жүйелер

Нитраттармен уланғанда - полиурия, гематурия

Липидтердің қызметтері

ХРОМ МЫС

Химиялық элементтердің периодтық кестелерін құру тарихы

Пәндер