АЙҒЫРДЫ ПІШУ ӘДІСТЕРІ

Презентация қосу

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ Зерттеу УНИВЕРСИТЕТІ»
коммерциялық емес акционерлік қоғамы
«Ветеринария» факультеті
«Акушерлік, хирургия және өсіп өну биотехнологиясы» кафедрасы

Еркек және ұрғашы жануарларды пішу
әдістері
ПІШУ ЖӨНІНДЕГІ ТҮСІНІК

• Пішу деп экономикалық немесе емдік мақсатта, жыныс бездерінің қызметін
тоқтататын операцияны айтады.
• Пішу шаралары ерте заманнан келеді. Ассирия мен Египет заманындағы
адамдар да білетін. Осы уақыт ішінде пішудің өте көп әдістері ашылған,
олардың осы күні кейбіреулері ғана қолданыс тапты.
• Мал шаруашылығында қабандар, қошқарлар, сондай-ақ тайыншалар мен тай-
құнандардың піштірілуі экономикалық жағынан өте маңызды орын алады.
Піштірілген жануарлардың салмағы тез өседі және олардың өнім сапасы
жоғары болады. Экономикалық көзқарасымен мал пішу науқанын әдетте
белгілі бір кезеңге туралайды да, бұл жұмысты жалпы тәртіппен өткізеді.
Жалпылама түрде өткізілетін мұндай операцияның орындалуы өте сақтық,
жауапкершілікті қажет етеді, сондықтан асептика және антисептика
ережелерін сақтау керек.
АНАТОМОТОПОГРАФИЯЛЫҚ ҚЫСҚЫША МӘЛІМЕТТЕР

• Жануарлардың ендері эмбрионалдық даму кезеңінде іште болады да, жануарлардың туар қарсаңында
шап шеңбері арқылы ұмасына түседі. Ірі малдардың ұмасындағы ендері шап арасында тұрады.
Жылқылар мен күйіс малдарында — санының алдыңғы жағына жақын тұрады.
• Ұма теріден, серпімді бұлшықет қаптап және купер шандырынан құралады. Ұманың терісі жұқалау
болады; иттерде, мысықтарда және ұсақ күйістілерде түкті болады; жылқылардың, ірі қара
малдардың және шошқалардың ұмасындағы түгі аз және майда болады. Ұмасының дәл ортасында,
оңға және солға екі бөліп тұратын көзге айқын түсетін жігі болады.
• Серпімді бұлшықет қабығы, тері астылық қабат пен шандырдан құралады. Ондағы қабығы ұма
терісіне тығыз байланысып тұрады, сондықтан бұлшықеттердің талшықтары жиырылған кезінде
ұмасы да жиырылады. Сонымен қатар серпімді қабығы ұманың қабырғасын құрайды, сөйтіп ол
ұманы оң және сол жақ екіге бөліп, ұма қуысын жасайды.
• Купер шандыры өте тығыз фибриозды тақташық тәрізді болады, ол серпімді бұлшықет қабықпен
тығыз қосылған және астыңғы ұлпалармен бірігеді.
• Бұлшықет — ен көтергіші — жолақ бұлшықеттен кұралады да, жалпы қынап қабығын сырт жағынан
жауып, онымен өте тығыз байланысады. Ен көтергішін сыртқы беткейінен жұқа шандыр қаптайды,
ол ұманын ішкі жақ қабырғасымен біріктіргіш ұлпамен жалғасады. Бұлшықеттер жиырылған қезінде
ен жоғары тартылады.
АНАТОМОТОПОГРАФИЯЛЫҚ ҚЫСҚЫША МӘЛІМЕТТЕР

• Еннің қынаптық қабығы. Әрбір ұма қуысының ішіндегі еннің көтергіші жағынан екі қабығы
болады: 1) өзара берік қосақталған екі тақтадан (сыртқы тығыз талшықты және ішкісі сірлі — іштің
ішкі жапырағы) және қынап қуысынан құралады, өзі қынап қапшығы сияқты келетін жалпы қынап
қабығы болады ; 2) арнаулы не өзіндік қынап қабығы болады, ол іштің сыртқы жапырақшасы. Ол ен
мен сағақты тікелей және берік қоршап тұрады, салбырай түскені кезінде ілесе жүреді. Әлгідей
арнаулы қабықпен, сондай-ақ тамырлар мен жүйкелерді де қоршалған, олар ен бауын құрастырады.
• Үй жануарларының қынап қуыстарында еннің тұратын жағдайы әртүрлі болады. Жылқылар мен
етқоректілердің ендері ұзын болады да, горизонталь бағытта тұрады. Олардың бүйірлік беткейінде
басымен қосылған сағағы арт жағына қарай созыла жатады.
• Күйістілердің ендері тіке бағытта болады, ал талғаусыздардікі қиғаш жатады. Сағақтары ендерінің
алдыңғы жағында басы төмен қарай алға бағытталған, ал құйрығы жоғары қарай артқа бағытталған.
• Қынап дорбасындағыдан-ақ қынап каналындағы ішкі жапырақшасы яғни қынап қабығының сірлі
тақташық қынап қабығына ауысады. Ол қабық жылқылардың ішінде, ал күйісті жануарларда
астыңғы жағында, етқоректілерде, шошқаларда үстіңгі жағында орналасады да, ауыспалы тарамыс
құрастырады.
• Ауырлау келетін сол жақ ені, оң жақ енінен төменірек салбырап тұрады, сондықтан олар аяқты
басқан кезінде санының ішкі жағына қақтығып, қыстырылып қалудан аман болады.
Пішетін еркек жануарлар жасы мен операцияға дайындау

• Еркек мал түріне, тұқымына, ерте жетілуіне, пішу мақсатына (бордақылау үшін немесе
жұмыс жасайтын жануар ретінде пайдалану үшін) және орындалатын операция әдісіне
байланысты өмірінің әр кезеңінде піштіріледі.
• Осыған сәйкес ерте жетілетін тұқымдардың айғырларды 1,5-2 жаста, ал кеш жетілетін
айғырлар 3-4 жастан ерте емес пішеді.
• Есектер мен қашырлар 3-4 жаста кастрацияланады.
• Бордақылауға бөлінген бұқалар, қошқарларды 5-6 айда;
• Қабандар 4-8-12 аптада піштіріледі, бірақ экспрессивті әдіспен - 2 айда.
• Түйе 2,5-3 жасында, бұғы 10-12 айында (кораллизация кезінде), қоян 1,5-2,5 айында
піштіріледі.

• Ірі жануарларды пішу қарсаңында азықтандырмайды, ал пішу күні ішек пен қуығын
босатады. Айғырларда операция қарсаңында ішкі шап сақиналары тік
ішектен(ректальды) тексеріледі; пішу әдісі олардың мөлшеріне байланысты болады. Егер
үш саусақтың ұштарын шап сақинасына салуға болатын болса, онда мұндай айғырлар
жабық түрде піштіріледі.
Еркек жануарларды пішу әдістерінің жалпы сипаттамасы
• Еркек малды пішу тәсілдерінің саны өте мол. Бірақ олардың барлық негіздерін екі
тәсілге біріктіруге болады — қанды және қансыз. Ол тәсілдерді пайдалануы
және жүзеге асыруы операция жасалатын малға, шаруашылықтың жағдайына,
ветеринар маманның шеберлігіне, операцияның мақсатына, операцияның
аумағындағы патологиясына және қолданылатын құралдардың ерекшеліктеріне
тәуелді болады.
• Малды қанды әдіспен пішуі кең таралған, жиірек қолданылады; ондайда ашық
және жабық тәсілдердің қолдануымен көбінде енді және қосалқаны толық алып
тастайды. Ашық тәсілде жалпы қынаптық қабын жарып ұманы ашып оны
қосалқасымен бірге алып тастайды. Жабық тәсілде жалпы қынаптық қабықты
кеспейді, енді және қосалқаны оларды жабатын жалпы қынаптық қабықпен бірге
тіліп алады.
• Жыныс бездердің элементтердің жарым — жарты жоюдың негізгі мақсаты —
шәует бөлінуі тоқтауы, еркек жыныс гармон өндіруін сақтау. Қанға бөліп шығатын
жыныс гармоны малдың үйлесімін молырақ дамытып қалыптастырады ал
ұрықтандыруға қабілеттілігі болмайды. Осы тәсілді тап толық пішу деп есептеуге
болмайды. Оны көбіне стерилдеу деп атағаны дұрыс болады.
Еркек жануарларды пішу әдістерінің жалпы сипаттамасы

• Ең көп таралғаны 2 тәсіл:
• а) еннің тек қана паренхимасын жою (экспрессиялық пішу) оның болбыр
ұлпасының негіздерін және қосалқасын сақтаулы.
• б) еннің қосалқасының құйрықтарының резекциясы — операцияны кейде
қойларда және өгізшелерге жасайды. Операция жасалған малда либидо сақталып
олар ұрғашыларды ұрықтандыруға мүмкіншіліксіз болғандықтан, мына
операцияны тексеретін қошқарларды дайындау мақсатымен ұсынылған болатын
(жыныс стерилдеу).
• Қансыз пішу әдіс, перкутарлық пішу — өнімді малға ең көп қолданылатын
пішудің түрі. Ол негізі екі дербес тәсілдерден тұрады: ен бауының бүтіндігін
перкутарлық бұзуы немесе еннің үзу.
Еркек жануарларды пішу әдістерінің жалпы сипаттамасы

• Ен бауын бүтіндігін перкутарлық бұзуға негізі екі әдісі бар.
• а) Ен бауының ұма мойын аумағында, терісінің сыртынан, арнайы қысқыш
арқылы перкутарлық әдіспен мыжып жаншу немесе үзу арқылы. Ен бауын
мыжып жаншығанда еннің қоректенуі бұзылып, одан кейін семеді. Сорылатын
өнімдер малдың организімінің дамуына және өсуіне ынталандыру әрекет
көрсетеді, енді толық алып тастағанда бұндай ерекше әсер болмайды.
• б) эластрация — не бауына икемді резеңке сақина салып қысу, ол жағдайда ен
ұма мен бірге толық некрозға ұшырап денеден бөлінеді.
• в) крипторхизмды жасанды жасау — енді қынаптық канал қуысына итеріп
салу және оны қайтадан шықпау үшін ұма төменгі бөліміне икемді сақина
салумен бекіту.

• Малды пішу ерекшелігінің де маңызы өте зор. Малды пішудегі барлық
әдістердің ішіндегі экономикалық жағынан ең тиімдісі — жыныс бездерінің ішкі
секрециясын сақтай отырып пішу.
Әр түрлі уақыт аралығында ұсынылған пішу әдістері:

1) ен бауын тері астынан бұрау (шопан әдісі «бистурнаж»);
2) ен бауды тері астынан жырту (қазақша әдіс «тарту», Черноморсков әдісі);
3) ен бауын Бурдиццо, Голенский, Телятниковтың қысқыштарымен қысу;
4) ен бауға тері асты лигатурасын салу;
5) ен бауының тамырлы бөлігін И.Е.Поваженко бойынша дюралюминді
кронштейнімен қысу;
6) аталық без(ен) паренхимасын Мочаловский қысқышымен ұсақтау(қысу);
8) химиялық жолдармен жыныс бездерінің қызметін тоқтату (мысалы, ен бауының
венасына натрий хлоридінің 12% ерітіндісін немесе М.Н. Кириллов бойынша
луголев ерітіндісін енгізу).
Пішуге арналған құралдар
Құралдар. Тік қайшы, хирургиялық пинцет және скальпельден басқа (ұма қабырғасы мен
байламды кесу үшін), кастрациялық қысқыш қажет.

Эмаскуляторлар:
Пішуге арналған қысқыштардың түрлері 1—ірі жануарларға;
(астынғы оң жағында – кескіш бранштың 2—эмаскулятор модификациясы;
модификациясы) 3—ұсақ жануарларға;
Ен бауын және енді орыс әдісімен
жансыздандыру
PROJECT
STARTUP

1) қолмен ұманы берік қысып ұстап алып, ұма терінің түптеріне
5%-тік йод ерітіндісін жағады. Осы орындарға әрбір ұмаға 10 мл
4 % — тік новокаин ерітіндісінің инъекциялайды бұл
Л.С. Сапожниковтің интратестикулярдық жансыздану тәсілі.
2) новокаин ерітіндісін қосалқының сыртқа шығып тұрған
құйрығынан денесіне бағыттап жібереді;
3) ұманы қолмен берік ұстап инені қосалқының басынан қадап,
оның жең бауына қарай 4 см жылжытып 10 мл 4 % — тік
новокаин ерітіндісін енгізеді.
4) Ұма мойындағы ұлпаларды инемен тесіп, ен бауының
қалыңдығына сол мөлшерде новокаин ерітіндісін енгізеді.
• Жансыздану 5-6 минуттан кейін болады. Егер алдын ала
хлоралгидрат берілсе онда ұманы қосымша жансыздандыру
қажеттілігі жоқ. Хлоралгидрат қолданбағанда тілетін орынға
тері астынан 0,5% новокаин ерітіндісімен жансыздандыру
қажет.
АЙҒЫРДЫ ПІШУ ӘДІСТЕРІ

• Айғырларды әдетте 2,5 — 4 жасында піштіреді.
• Енін алып тастау әдісімен пішу тиімдірек.
• Әдістердің ең тиімдісі болу себебі: 1) бездерінің қызметін мүлде тоқтатып
тастайды, 2) екіншілік қан ағыс болмайды, 3) асептика шараларын толық
қанағаттандырады, 4) іріп-шіру процесін болмайды, 5) піштірілген малдың
денсаулығына әсер етпейді.
• Жиі қолданылып жүрген пішу әдістері:
• 1) пішу қысқышын қолдану,
• 2) эмаскулятормен кесу,
• 3) буу,
• 4) Ен бауын үзу,
• 6) қысқышпен пішу.
• Қысқыш қолданып пішу. Қандай әдіс қолданылатындығына қарамастан піштірер
алдында тиісті мәліметтер жинастырып, алдын ала зерттеу керек. Егер де жұқпалы
аурудың барлығына күмәнданса пішу жұмысын тоқтату керек, өйткені жұқпалы
аурудың инкубация кезінде піштірілген малдың өліп кеткен жағдайлары болған.
• Пішуден бір күн бұрын, не сол күні хирургтің өзі шап шеңберін тексереді. Ол үшін
қолын тік ішектің ішіне салады, шат сүйектің көлденең сабағына дейін жеткізеді де,
қолын 10—15 см шамасы бір жағына бұрып 3 см алдына созып, қатпар тәрізденген
шап шеңберін сипалайды.
• Піштірілгеннен кейін жануарды таза және дезинфекцияланған жақсы желдеткіші
бар қорада ұстайды, оны жақсы азықпен қамтамассыз етудің керектігін есте сақтау
керек. Піштіргеннен кейін жануарды өрге жоғары қарай жүргізбеу керек,
жануардың артқы жағы алдынан биігірек болатындай етіп қою керек, әйтпесе ішек
түсіп кетуі мүмкін.
• Асау айғырларды құлату алдында, нейролептиктер (рометар, ромпун) жүргізіледі.
Операция жасауға ыңғайлы болу үшін, айғырды сол жақ бүйіріне, егер де
операцияны стол үстінде жасайтын болса оқ жақ бүйіріне жатқызады да, операция
орнын дайындайды. Ұмасын жақсылап йодты спиртпен немесе арақпен сүртеді, 5
%-ды йодтың тұнбасын жағады. Күпегінің ішіне дәке және макта тампонын салып,
оны қысқыштармен қысып қоюға болады.
• Операция техникасы. Ендерді іштен тартады да, оның астыңғы жағына өзінің сол
қолын салып, ұмасын сұқ саусағымен басбармағының арасында боларлықтай етіп
қысып ұстайды, не ұманың мойнына резина түтігін орай салады да, оңай
шешілерліктей етіп байлайды. Осылайша байлау дұрыстап тілуге мүмкіншілік
тудырады, өйткені ұма терісіне күштің көп түсетіндігінен оның жігі көзге айқын
түсетін болады. Одан кейінгі жерде бүйірлі скальпелмен ұстап, ұма тігісіне қатар
тіледі, сол кезде төменгі енін бір жағына қарата, одан 1,5—2 см шамасы аулақ
ұстайды. Терісін өзінің қатпарымен серпімді бұлшықет қабығын, жалпы қынап
қабығын ашады.
• Енін шығарып алғаннан кейін аралық тарамысын, оның жалпы қынап қабығына
қосылған аумағына жақын жерінен қиып жібереді. Содан кейін енді оң қолға ұстап,
сол қолымен ұмасын жалпы қынап қабығымен бірге, ішке қарай ығыстырып жібере
береді. Сол кезеңде жәрдемші адам аузы ашылған пішу қысқышын туралап әкеледі
де, ен сағағының үстіңгі жағынан шамасы 5-8 см қашығырақ, ен бауын езіп-езіп
жібереді. Бұл жағдай қатты ауыртады, жануардың мазасы кетеді, сондықтан ен
бауын шамадан тысқары тартып жібермеу үшін, қысқышты ішке қарай баса
ұстайды.
• Қысқыш салған кезде оның арасында терісі мен жалпы қынап қабығының
шымшылап, ал бұталарын біріктіріп тұрған винт басының сырт жағында болуына
көңіл аудару керек. Ен бауын езіп болғаннан кейін, енін бұрайды. Бұрауды әбден
ажырағанға дейін асықпастан орындайды, ал ен бауының түбірі 2 см артық
болмауға тиіс, өйткені одан артық болса екінші рет тағы бұрап, қысқартуға тура
келеді. Ен бауының үзілген ұштары түйіліп қалатындықтан, бұрау әдісімен
қанның ақпастан тоқтатып қалуын қамтамасыз етеді. Қысқышты енін бұрап
болысымен, іле-шала босатып алады, оның алдын ала ен бауының орнында
қалған түбіріне йодтың 5 %-ды спирт ерітіндісін жағады, содан кейін ұманы
төмен қарай тарту жолымен, ен бауының түбірін жалпы қынап қабығының
қуысына енгізеді. Қабыну процессі болмас үшін қосымша сол қуысқа антибиотик
ұнтағын себеді және бұлшықетке антибиотик (стрептомицин, бициллин,
цефазолин) енгізеді.
• Төменгі (сол жақ) енін алып болғаннан кейін, сол әдісті оң жақ еніне де
қолданады.
• Пішу қысқышының көмегімен пішу өте ыңғайлы болады, сондықтан бұл әдіс осы
күні кеңінен қолданылады, қан ағу жағдайлары сирек кездеседі, бірақ бұл әдісті
шап сақинасы кең малдарға қолдануға болмайды.
• Жалпы қынап қабығын ашып, аралық тарамын кесіп болғаннан кейін,
эмаскулятор салуға кіріседі. Эмаскуляторды оның кескіш тетігін енге жақын, ал
езгіш тетігін — құрсақ қабырғасына жақын келетіндей етіп салады.
• Аспап ен бауының өнбойлық өсіне перпендикуляр және ен сағағының үстінгі
жағын ала 4—6 см қашықтықта орналасуы керек. Ен бауын эмаскулятормен езу
ісін ені әбден түсіп қалғанға дейін, асықпастан бірте-бірте жүргізеді. Енін
ажыратып болғаннан кейін, қанның жақсы тиылуы үшін эмаскуляторды 3—4
минут бойы босатпастан, қысып ұстайды, содан кейін бұталарын асықпай жазып,
эмаскуляторды босатып алады.
• Байлап пішу — кетгуттан немесе жібектен жасалған кәдімгі қазықбау салу.
Алдыңғы әдіспен енін ашады да, аралық тарамысты қияды, содан кейін бауын
тартып, үстінен жіппен байлайды. Жібі босап және шешіліп кетпеуі үшін оны
теңіз түйінмен байлайды не алдын ала тігіп қояды. Ен бауын байлаған жіптен 1,0
—1,5 см төменірек алып, айнала кеседі.
• Ен бауын бұрау. Пішудің бұл әдісі өте сирек қолданылады. Оны былай жасайды:
енін ашып болғаннан кейін асептикалық ережелерін қолдана отырып,
саусақтарымен шап шеңберіне мейлінше жақын жерінен алып, ен бауын қысып
ұстайды, ал екінші қолымен енді бұрайды. Енді 10—15 қайтара бұрағанның
өзінде-ақ тамырлары бұзылады да, ені ұрық жолына ілініп қалады, оны үзіп
жібереді. Ен бауын саусақтарымен ұстамай-ақ ерекше қысқышпен ұстауға да
болады. Бұл әдісте жасамыс айғырлардан қан кетеді, сондықтан бұл қолданылмай
қалдырылған әдіс десе де болады, ондай әдіс қысқышқа салып кестірген кезде
қолданылатын қосымша шара есебінде ғана жасалады.
• Тарту. Пішудің бұл әдісі, өз атына лайық үзу жолымен, енді басқа мүшесінен
ажырату болады. Бұл әдісте ен бауының тамырлары үзіледі, олар бұралып қалады
да, қаны ұйыды. Бұл айғырлар үшін қауыпты. Өйткені ішкі қан ағу пайда болады
немесе оның іште қысылуынан жарық ауруын тудыруы мүмкін. Сондықтан мұны
өте сирек қолданады.
• Қысқыштық көмегімен жабық пішу әдісі. Қыскышты салу әдісі.

• Қысқышқа салып пішу. Айғырларды қысқыш қолданып, екі әдіспен піштіреді.
Жабық әдіспен жалпы қынап қабығы тілінбейді, ал ашық әдісте — жалпы қынап
қабығы тілінеді. Пішудің жабық әдісі ішегін зақымдап алмау мақсатында шап
шеңберлері кеңейген болса және ұмасында жалған жарығы болған жағдайларда
қолданады. Қысқыштың арасына салып ашық әдіспен жылқыны пішу сирек
қолданылады. Бұл операцияға жануарды қысқышпен піштірілгендегідей етіп
дайындайды. Терісімен қоса шандырын тіліп болғаннан кейін ен бауын
айналдыра қоршап тұрған жалпы қынап қабығына дайын тұрған қысқыштарды
салады.
• Қысқыштарды алдынан артына қарата, ен бауының енбойлық өсіне
перпендикуляр бағытта салады. Ен бауының қысқыштар аралығына тақта тәрізді
болып, тегіс жатуы керек.
• Қысқыштардың арасына терінің не еннің кішкентай түйірінің түсіп кетпеу жағына сақ болу керек.
Қысқыштардың дұрыс салынғандығын байқап болғаннан кейін, қысқыш не винт қолданып, оларды
қысып біріне-бірін жақындатуға кіріседі. Жақындатқаннан кейін қысқыштардың үстіне қазық бау
шалып жіппен таңады. Байламның шешіліп кетпеуі үшін, жіптің ұштарына теңіз түйінін салады,
қысқыштарды бір орап алады да байлайды. Ен бауын қынап қабығымен бірге, қысқыштың төменгі
жағынан 2 см шамасындай қашықтықта кеседі де, екінші еннің операциясына кіріседі. Кестірілген
қуысына вазелин майын жағады.
• Ашық әдісте аралық тарамысты қырқуға жарамайды, өйткені кестіріп болғаннан кейін ен бауының
түсіп кететін жағдайлары болады.
• Кестірілген жердің жарасын ластап алмау үшін, операция жасар алдында оның құйрығын байлап
қояды.
• Қысқыш салынған жерде пайда болған жара қабығын кесуге жарамайды, өйткені одан қан кетеді,
әбден шірігеннен кейін бірнеше күнде оның өзі-ақ түсіп қалады. Жараның ернеуіне йодоформ не бор
қышқылы майын жағады. Кескен жеріндегі жарасының аузы, ен бауынан шіруге айналған ұлпаны,
әбден түскенге дейін бітеліп қалмауын бақылау керек. Піштірілген жерінің жарасы 20—25 күнде
жазыла бастайды.
• Операциядан кейінгі күтімі. Операция ойдағыдай жасалса, кестірген жерінің жарасына ем керек
етпейді. Жануардың ұмасы мен күпегі ісіп кетпеу үшін, піштірілгеннен бір күннен кейін бір сағаттан,
жетелеп жүріп серуендету керек. Жылқыны бесінші күні алғаш жеңіл, ал содан кейін ауыр
жұмыстарға қосуға рұқсат етіледі, піштірілген жерінің жарасы 16—20 күнде толық жазылады.
Жалпы қынап қабатын тілу Ен бауына қысқыштарды салу
Итті пішу
STARTUP
PROJECT
STARTUP
PROJECT
Шошқаны пішу
Ұрғашы жануарларды пішу әдістері:
• Қазіргі уақытта ұрғашы жануарлар пішуі жыныстық функцияны тежеудің басқа
әдістерімен қатар қарастырылып жатыр және оған келесі әдістер кіреді:
• 1. Физикалық әдістер - рентген сәулелерін қолдануға негізделген (аналық без немесе
бүкіл дене рентген сәулесімен сәулеленеді); кейде жатыр қуысына бөтен заттар (әдетте
металл шарлар немесе парафин) енгізіледі.
• 2. Химиялық әдістер - жатырға қышқылдар, сілтілер, алкоголь немесе аналық бездердің
қызметін тежейтін химиялық заттарды енгізуді қарастырады: көбінесе олар
платифилиннің 1% ерітіндісін қолданады, 1 мл 3 рет енгізеді әр 24 сағат сайын.
• 3.Биологиялық әдістер - аналық бездердің жұмысын тоқтататын немесе тежейтін
биологиялық заттарды (тіндік лизаттар, оварио- және гипофизотоксикалық сарысулар,
гормондық препараттар) қолдануға негізделген. Шошқаларға тері астына енгізеді:
фолэстрол (салмағы 100 кг-ға дейінгі жануарлар үшін 2 мл және салмағы 100 кг-нан
жоғары жануарлар үшін 4 мл); синэстролдың 2% ерітіндісі 800 мың - 1 млн. ӘБ.
• 4. Хирургиялық әдістер - Овариэктомия, гистерэктомия, овариогистерэктомия немесе
клиторэктомия жасауға негізделген.
• 5. Халықтық әдістер - құлмақ, темекі, қарақұмық, қарасора жапырақтарын шошқаға
беруді қамтамасыз етеді.
Ұрғашы ит пен мысықтарды пішу

• Анатомиялық-топографиялық мәліметтер. Ит пен мысықтардың
жатыры құрсақ қуысында ұзын, жіңішке және тік тармақтарымен, бір-
бірінен өткір бұрышта орналасқан. Жұмыртқалықтар екі жағынан бүйрек
пен 3-4-ші бел омыртқасы аумағында, қысқа шажырқайға ілінген.

• Көрсеткіштер. Кастрация терапиялық мақсатта аналық без аурулары
кезінде немесе жыныстық қозуды жеңілдету үшін иесінің қалауы бойынша
жасалады.

• Бекіту. Жануарлар операция үстеліне дорсальды қалыпта бекітіледі.

• Анестезия. Аралас анестезия жасалады (нейролептаналгезия немесе
жергілікті инфильтрациялық анестезиямен жансыздандыру).
:
• Операция техникасы. Ірі иттерде сагитальды сызық бойымен 5-6 см, кіндіктен
каудальді түрде 1-2 см қашықтықта тілік жасайды. Өте үлкен иттерде сыртқы
құрсақ бұлшықетінің көлбеу талшықтары бойымен ұзындығы 4-6 см бүйір
қиғаш кесу жасалады, соңғы қабырға мен мықын ортасында. Жараның жоғарғы
бұрышы бел омыртқаларының көлденең өсінділерінің ұштарынан 2 см төмен
орналасуы керек. Мысықтарда іштің ақ сызығы бойынша кіндіктен төмен,
лабиальды қосылыстың алдында 1-2 см кесу жасалады.
• Құрсақ қабырғасын дорсальды бөлігінде құрсақ қуысын ашқаннан кейін
жатырдың тармағы немесе аналық безі анықталады, ол қуыстан жараға
шығарылады, сол жерде байламға, ішек пен тамырларға лигатура салынады,
содан кейін аналық без қайшымен кесіп тасталып, ал қалдығы йодпен өңделеді.
Екінші аналық безді де алып тастайды. Содан кейін антибиотик құрсақ қуысына
енгізіледі. Кетгут немесе жібекпен үздіксіз тігіс ақ сызық матасына, ал теріге -
үзілген тігіс салынады. Жараны антисептикалық аэрозоль немесе йод
ерітіндісімен өңдейді. Тігістер 8-10 күн ішінде алынады.
Сиырды пішу
• Анатомиялық-топографиялық мәліметтер. Сиырлардағы жатырдың қысқа
(ұзындығы 5-6 см) денесі және салыстырмалы түрде ұзын тармақтары бар, олар
жатырдың кең шажырқайында ілулі. Аналық безі сопақша-овалды пішінді.
Олардың ұзындығы 3-4,5 см, ені 2,3-2,8 және қалыңдығы 1,5-2 см.

• Көрсеткіштер: 1) сиырларды азықтандыруды жақсарту; 2) көбеюге жарамсыз
сиырлардың лактация кезеңін ұзарту; 3) нимфомания, неоплазмалар, склероз
немесе аналық без кисталары, тұрақты сары денелердің кисталары салдарынан
бедеулікте терапевтік мақсатпен.

• Жануарларды дайындау. 18-24 сағаттық аштық диета қажет. Операция алдында
қуық пен тік ішек ішіндегі заттардан босатылады.
• Бекіту. Сиырлар бекіту станоктарында тұрған күйінде бекітіледі.
• Анестезия. Нейролептаналгезия инфильтрациямен және эпидуральды немесе
өткізгіш анестезиямен бірге жүргізіледі.
• Операция техникасы. 1. Мықын аймағын кесу арқылы пішу.
• Жергілікті инфильтрациялық анестезия кесу сызығы бойынша және Магде
бойынша паралюмбальды анестезиямен жасалады. Содан кейін, оң жақ мықын
аймағында тіндер қабықшаның алдыңғы шетінен 1,5-2 см артқа шегініп, ішкі
қиғаш құрсақ бұлшықетінің жоғарғы жиегіне параллель 10-12 см артқа шегініп,
қабаттарға бөлінеді. Қарын көк етін қатпарға пинцетпен ұстап, қайшымен бөледі.
Құрсақ қуысын ашқаннан кейін, жатырдың тармағын басшылыққа ала отырып,
аналық безі табылып, жараға тартылады. Үлкен гемостатикалық қысқышты
аналық бездің шажырқайына салынады және аналық безі бұралады. Аспапты
аналық безде 3-4 минут ұстайды. Аналық бездің мезентериясына кетгутпен тігіс
лигатурасын тағып, аналық безді кесуге болады. Аналық безді алып тастағаннан
кейін жібек немесе кетгут қосылған үздіксіз тігістің бірінші қабаты көк етке және
құрсақ қабырғасының бұлшықеттеріне, содан кейін екінші қабат теріге үзік
тігіспен салынады. Жараны аэрозольмен өңдейді. Тігістер 8-10 күн ішінде
алынады.
• 2. Қынаптың дорсальді қабырғасын кесу арқылы пішу.
• Оны тек ересек сиырларға орындайды. Төмен сакральды эпидуральды
анестезия жасалады. Аналық безге хирургиялық жолмен жатыр мойнынан 3-
4 см жоғары сызық бойымен қынаптың дорсальді қабырғасын кесу
(колпотомия) арқылы жүзеге асырылады. Қысқа, кішкентай қайшыны
қолдануға болады. Қынаптың тіндерін кесу кезінде скальпельдің ұшын оның
өткір бөлігі 1 см-ден аспайтындай етіп қолға бекітеді, қынаптың қабырғасын
тілед, тілікті 3-4 см-ге ұзартады. Жараланған тесік арқылы екі саусақпен
жамбас қуысына еніп, жатыр мойнын табады және бүйірінде орналасқан
аналық безін анықтайды. Саусақпен аналық безді ұстап, қынаптың жарасына
дейін тартады. Аналық бездің шажырқайына қысқыш қолданылады, одан әрі
әрекеттер жоғарыда сипатталғандай жүзеге асырылады. Аналық безді алып
тастағаннан кейін ақ стрептоцид немесе антибиотик эмульсиясы құрсақ
қуысына және қынапқа енгізіледі. Қынап қабырғасына тігіс салмайды.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!!!

Ұқсас жұмыстар

Хирургиялық аурулар кезіндегі ветеринариялық шараларды ұйымдастыру және олардың экономикалық тиімділігі

Күйіттеуші малды пайдаланудың маңызы

Жылқы малдарын азықтандыру және суару

Жараны хирургиялық жолмен емдеу

Қойдың бөксе 1. Жара процесінің аумағындағы іріңді, биологиясымен жараларды танысу

Көйлек бөліктерін пішу

Пішуден кейінгі асқынулар және оларды емдеу

Жылқының көбею ерекшелігі

МАКСИ ТІГІН АТЕЛЬЕСІ

Үлбір өндірісі

Пәндер