Грек тіл білімі

Презентация қосу

• Тілдің табиғаты мен мәні;
ЖАЛПЫ тілдің құрылысы, яғни
құрылымдық, жүйелік,
таңбалық сипаттары;

• Дыбыс тілінің шығуы, тілдер
дамуындағы ортақ
ТІЛ заңдылықтар, тілдік
құбылыстарға түрткі болатын
ішкі-сыртқы себептер, т.б.

• Тілдердің
классификациясы;
БІЛІМІ тіл білімінің зерттеу
әдістері
ТІЛ
ТЕОРИЯСЫ
ТІЛ ТІЛ БІЛІМІНІҢ
БІЛІМІНІҢ ЗЕРТТЕУ
ТАРИХЫ ӘДІСТЕРІ

ТІЛ БІЛІМІНІҢ
НЕГІЗГІ
ПРОБЛЕМАЛАРЫ
Тіл білімінің тарихы – лингвистикалық ой-пікірлердің дүниеге
келуі, оның бірітіндеп даму жолдары, қалыптасуы

Тіл ғылымы тарихы

Ежелгі дәуір тіл Қайта өркендеу
білімі Орта ғасыр тіл дәуріндегі тіл білімі
білімі

ХІХ ғасыр тіл білімі ХХ ғасыр тіл білімі
ЕЖЕЛГІ ДӘУІР ТІЛ БІЛІМІ

Ежелгі Қытай тіл
білімі Ежелгі Үнді тіл Ежелгі Грек, Рим
білімі тіл білімі

Көне араб тіл білімі Көне түркі тіл
білімі
Б.ж.с.б. 551-479ж.
Ат қою Философ ғалым Конфуций (Кун-
теориясы Цзы)

Зат пен оның атауы арасында
Ежелгі табиғи байланыс болады
Қытай
тіл
білімі Көне жазу – иероглифке
негізделген

Грамматикалық Уставтық, жартылай уставтық,
өнер теориясы жылдам жазу
Ежелгі Қытай тіл білімі

Көне сөздердің
мағыналарын айқындау

Иероглифтің құрылысы мен
этимологияясын айқындау

фонология
Ежелгі Қытай лингвистикасының негізгі міндеті – тілдегі әр өзге жеке
таңба тағайындау, ол таңбалардың мағынасын, оларды қалай оқу, қалай
қолдану жолдарын айқындау. Ол үшін таңбалар сөздігі жасалған

Б.з.д 3-2 ғ. шамасында жасалған «Эрья» деп
аталатын сөздік (діни жазбаның сөздерін
түсіндіруге арналған). Канондық сөздер.

Біздің заманымыздың басында
«Фан янь» («жергілікті сөз»)
диалектизмдер сөздігі

Біздің заманымыздың 121 ж.
жасалған «Шо вянь» («Жазулар
түсініктемесі»). Әлемдегі бірінші
толық түсіндірме сөздік болды
Ежелгі Үнді тіл білімі

«Ригведа»

көне үнді тілі санскрит сол кездегі брахмандардың,
ғалымдар мен шайырлардың
өңделген нормативті әдеби тіл

«Вега» халықтың ауызекі
пракрит сөйлеу тілі

Сөйлеу тілі әсерінен
қорғау, оның айтылу
мәнерін, беретін
түсінігін өзгеріссіз
сақтау
Ежелгі Үнді тіл білімі

«Веда» тілі

Дыбыстық жүйесі Жырдың құрылысы мен
мен айтылу мәнері өлең өлшемдері

грамматикасы Лексикасы мен
этимологиясы
Үнділердің
атақты
лингвисі Яски
мен Панини
Ежелгі Үнді тіл білімі
Яски Панини
есім

көне әдеби тілінің және «Веда»
жыры тілінің дыбыстық
етістік
«Веда» тілінің жүйесін, сөзжасам, сөз өзгерту
жолдарын зерттеді;
бес томдық тіл білімі тарихындағы біздің
сөздігін жасап, предлог
дәуірге жеткен тұңғыш
түсінік берді сипаттама грамматика \\
санскрит тілінің
грамматикасы

демеулік
Ежелгі Грек тіл білімі
Грек тіл
білімі

Гомер

«Иллиада» «Одиссея»

Философиялық Филологиялық
кезең кезең
Көне грек философтары тілге қатысты үш мәселе
Гераклит →атау заттың табиғатына
Зат пен оның атауы сай жаратылыстан берілген;
арасында қандай
Демокрит → зат пен оның атауы
байланыс бар?
арасында ешқандай байланыс жоқ.

Тіл қайдан, қалай пайда Платон → дыбысқа еліктеу теориясы;
болды? Демокрит → келісім теориясы

Платон→ грамматика логикалық
категория; тілдегі сөздер: есім,
Грамматика етістік;
жөніндегі мәселелер Аристотель→грамматика
логикалық категория; тілдегі
сөздер: есім, етістік, жалғаулық
Ежелгі Грек тіл білімінің екінші дәуірі

Филологиялық дәуір

эллинизм
Грамматистердің
александриялық мектебі

Грамматикалық ілімнің
философиядан,
логиканың ықпалынан
бөлініп, өз алдына дербес
пән ретінде қаралды

Грамматика ілімін дамытушылар: Арситрах
Самофракийский, оның шәкірттері Дионисий Фракийский,
Аполлоний Дискол
Ежелгі Грек тіл білімінің екінші дәуірі

Зат пен оның
Тілде белгілі бір атауы
заңдылық бар арасындағы Тілде белгілі
деушілер қарым- бір заңдылық
аналогистер қатынас жоқ деушілер
(Аристрах аномалистер
Самофракийсий) (Ктатес Малос)

Рим тіл білімі

Варрон Латын тілі Доната
грамматикасы
Көне араб тіл білімі
(ҮІІ-ХІІ ғасырлар шамасы)

Арабтар өз тілінің фонетикасын, лексикасын,
морфологиясын зерттеуге ерекше назар аударды;

Фонетика саласында дыбыс пен әріп арасындағы өзгешеліктерін
айқындады; дыбыстардың физиологиялық сипатын ашуға көңіл бөлді;

Грамматика мәселесінде грек ғалымы Аристотель сияқты
сөздерді есім, етістік, жалғаулық деп үш топқа бөледі

Араб тіл білмінің көрнекті өкілі -- Сибауайһ

Лексикография. Аль-фирузабади 60 томдық сөздік
жасаған
Көне түркі тіл білімі

Көне түркі лингвистерінің
көрнекті өкілі – Махмұт Қашқари.
1072-74 жылдары жазған «Диуани
лұғат ит-түрік» еңбегі түркі тілдес
тайпалар сөздерін бір-біріне
салыстыра отырып зерттеген;
Тіл білімі тарихында тұңғыш
салыстыру әдісін қолданған;
Тіл білімінің тууына
салыстырмалы-тарихи әдістің
септігі тиді
ХІХ ғасырға дейінгі тіл білімі

Орта ғасыр тіл білімі (ХІІІ- Қайта өркендеу дәуріндегі
ХІҮ ғ.) тіл білімі (ХҮ-ХҮІІ ғ.)

ХҮІІ- ХҮІІІ ғасыр тіл
білімі
Орта ғасыр тіл білімі (ХІІІ-ХІҮ ғ.)
Әр түрлі діндердің
әлемдік діндерге Зат атауының
будда айналуы табиғаты жөнінде

ислам Канондық тіл реалистер номиналистер

христиан
Пор-Рояль грамматика \\
Рационалды жалпы грамматика
(Антуан Арно, Колод Лансло)

«Әр тілдің өзіндік грамматикасы деген болмайды.
Грамматика логикалық категорияның көрсеткіші.
Логикалық категория барлық халық үшін біреу ғана». ???
Қайта өркендеу дәуріндегі тіл білімі (ХҮ-ХҮІІ ғ.)

Лингвистикалық
проблемасы:

ұлттық тілдердің бұрын белгісіз, жаңадан
қалыптасып, дамуы; ашылған тілдерді үйрету,
зерттеу;

ежелгі дәуірдің лингвистикалық ой-
пікірін көркейтіп, қайта дамыту
Қайта өркендеу дәуріндегі тіл білімі (ХҮ-ХҮІІ ғ.)
Ежелгі грек, рим жазба
нұсқаларын тауып жариялау, Нормативтік сөздіктер:
оларға филологиялық талдаулар
жасау «Курск Академиясының сөздігі»
Италия, 1612
И.Скалигер «Латын тілінің
негіздері туралы» (1540) «Француз Академиясының сөздігі»
Франция, 1694
Р.Стефанустың «Латын тілі
қазынасы», «Грек тілі «Россия Академиясының сөздігі»
қазынасы» (1553) 1726-1739
П.де Алкала «Араб тілі «Барлық тілдердің және
грамматикасы» наречиелердің салыстырма сөздігі»
П.С.Паллас,1786-1791
И.Рейхлин «Еврей тілі Неміс ғалымы И.К.Аделунг,
грамматикасы» (1505) И.С.Фатер 500-ге жуық тілдердің
таңдамалы сөздігі. 4 томдық
ХҮІІ- ХҮІІІ ғасыр тіл білімі
Тілдің шығу мәселесі:
Ж.Руссо: «Тіл қоғамдық қажеттіліктен туды. Жаратылыс берген
алғашқы дыбыстардан қазіргі заманғы жетілген тіл пайда болған».
ГН.Г.Гердер: «Сөйлеу тілі әрбір жеке адамның өз табиғатына тән
қасиет».
Тілдің даму мәселесі:
Дж.Пристли: «... тіл дами келе өз басынан өркендеу, гүлдену, одан
кері кету, құлдырау кезеңңдерін өткізді». ( «Тілдің теориясы және
универсалдық грамматика жөніндегі лекциялар», 1762 ж.)
Дж.Монбодо: «...тілдің дамуы үздіксіз ала басу түрінде болады»
(«Тілдің шығуы мен дамуы», 1773).

Тілдердің өзара жақындығы мен туыстығы мәселесі:
Уильям Джонс «Азиялық зерттеулер», 1786 ж.
ХІХ ғасыр тіл білімі (салыстырмалы-тарихи тіл білімі)

Франц Расмус Вильгелм
Бопп Раск Гумбольт

Тілдің құрылымы, тіл мен
«Үндіеуропа мәдениет, тіл мен ойлау, тіл мен
«Көне исланд
тілдерінің қоғам, тіл тарихы, тіл
тілінің шығу
салыстырмалы ғылымының салалары т.б.
тегін зерттеу»
грамматикасы» зерттеулері
(1817 ж.)
(1833-1849)

Якоб Гримм А.Х.Востоков

«Славян
«Неміс тіілі тілдері
граммати- жөніндегі
касы» пікірлер»
(1819 ж.) (1820 ж.)
ХІХ ғасыр тіл білімі (тіл философиясы)
Тіл философиясының алға
қойған мақсаты --

Шлейхер
Гердер тілдің табиғаты мен мәнін, оның
қоғам өміріндегі алатын орны мен
қызметін, ойлаумен, адамдардың
рухани өмірімен байланысын
Штейн-
айқындау . таль
Шлегель

Вильгельм
Вундт Гумбольдт
ХІХ ғасыр тіл білімі (тіл философиясы)

Вильгельм Гумбольдт

«Адамзат тілі құрылысының әр
алуандығы туралы» (1827);
«Ява аралығындағы Кави тілі туралы»
(1836)

Тіл – әрекет, ол рухтың жемісі, Тіл-ойлау әрекетінің шығармашылық
әрекеті. Тіл үздіксіз даму үстінде, синтез, бірақ ол – актив форма, ойлау
даму-тілдің өмір сүруінің әрекетінің құралы. Тіл мен ойлаудың бірлігі
формасы. – ажырамас бірлік.

Халық тілі –оның рухы, халық рухы –
оның тілі
ХІХ ғасыр тіл білімі (тіл философиясы)

Гумбольдтшылдық

В.фон Гумбольдтың философиялық-тілдік ілімі негізінде
тілді және оны зерттеу туралы қалыптасқан

Гумбольдт ілімін қостап
жалғастырушылардың бастылары
Х.Штейнталь, В.Вундт (Германия),
А.А.Потебня (Ресей)

ХХ ғ. І ж. Еуропа мен Америкада
неогумбольдтианство

Тілдің семантикалық жағын зерттеуге және тілді халық
мәдениетімен тығыз байланыста зерттеуге мән берді.

Ұқсас жұмыстар

XIX ғасырдағы салыстырмалы-тарихи тіл біліміне ғалымдардың қосқан үлесі

Жалпылама тіл білімі

Тіл теориясы

ДИАЛЕКТ СӨЗ КІРМЕ СӨЗ

ЕЖЕЛГІ ГРЕК - РИМ МӘДЕНИЕТІ

Орта ғасыр тіл білімі

Қазақ тілі білімі қазақ тілін зерттейтін ғылым саласы

Орал тілдері шоғыры

Когнитивтік лингвистика ғылымының лингвистика ғылымының басқа салаларымен байланысы

Тіл біліміне кіріспе

Пәндер