Мектеп жасына дейінгі балаларда кекештікті ойын арқылы түзету жолдары

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН УНИВЕРСИТЕТІ
«Психология және арнайы педагогика» кафедрасы

Презентация
Тақырыбы: Мектепке дейінгі тұтығатын балаларды
кешенді оңалту жүйесі

Орындаған: Орынбаева Асель
Тобы: ТП-17-2к2

Шымкент,2021
Жоспары:

Кіріспе
1. Қазіргі әдебиеттегі тұтығудың мәселесі
1.1. Тұтығу, оның себептері мен көріністері
1.2. Тұтығудың жіктелуі, түрлері және дәрежесі
2. Ойын кезіндегі мектеп жасына дейінгі балаларда тұтығудың түзелуін
практикалық зерттеу
2.1. Мектеп жасына дейінгі балаларда тұтығуды түзетудегі ойынның практикалық
рөлі
2.2. Тұтығудан арылуға арналған ойын әрекетінің принциптері
Қорытынды
Әдебиеттер тізімі
Кі
ріспе
Зерттеудің өзектілігі: Адамдардың сөйлеуі адам мен қоғам арасындағы қарым-қатынастың маңызды
құралы болғандықтан, сөйлеу тілінің бұзылуы қандай-да бір дәрежеде тұлғаның дамуын және ауызша
қарым-қатынасты тежейтін фактор болып табылады. Сондықтан да қазіргі кезде тұтығатын адамдардың,
соның ішінде әсіресе балалардың сөйлеу тілінің бұзылуы мен сөйлеу қарым-қатынасы мәселесін зерттеу
өзекті болып отыр. Бұл соңғы жылдардағы статистикаға қарасақ анық көрініс табады. 2000 жылдары
әрбір 100-інші мектеп оқушысы тұтығатын болса, қазір бұл көрсеткіш әрбір 20-сыншы оқушы
тұтығудан зардап шегетінін көрсетіп отыр.
Зерттеу нысаны - мектеп жасына дейінгі балалардың кекештенуі. Мектеп жасына дейінгі балаларда
кекештікті ойын арқылы түзету жолдары.
Зерттеудің мақсаты - мектеп жасына дейінгі балаларда тұтығуды жою ойындарын қарастыру және
салыстыру.
Зерттеу міндеттері:
Тұтығу ұғымын қарастыру
Осы тақырып бойынша ғылыми-әдістемелік әдебиеттерді оқып үйрену
Кекештікті жеңу үшін ойын әрекеті әдістемесі мен принциптерінің маңыздылығын ашып көрсету.
Тұтығудан арылтуға көмектесетін, әсіресе мектеп жасына дейінгі балалардың жас ерекшеліктері мен
қабылдау ерекшеліктеріне, физиологиясына негізделіп құрылған түзету жолдарын анықтау.
Басқа да сөйлеу бұзылыстары бар балалардағы тұтығуды кешенді түзету әдістерін ашып көрсету.
Зерттеудің ғылыми жаңалығы: Тұтығатын мектеп жасына дейінгі балалардың сөйлеу тілін ойын
технологиялары мен флортайм арқылы түзету.
Зерттеудің практикалық маңыздылығы: зерттеу нәтижелерін логопед мұғалімінің практикалық
жұмысында қолдануға болатындығы.
1. Қазіргі әдебиеттегі тұтығу мәселесі
1.1. Тұтығу, оның себептері мен көріністері
Тұтығу, әдетте, сөйлеу процесінде сөйлеу аппараттарының
бұлшықет құрысуларынан туындаған сөйлеу қарқыны мен
ырғағының бұзылуына жатады. Кекештенуден зардап шегетін
адамда мұндай құрысулар тіл бұлшықеттерінде, содан кейін
ерін бұлшықеттерінде, содан кейін дауыс сымдары аймағында
немесе тыныс алу жүйесінің бұлшықеттерінде болуы мүмкін.
Бұл жеке дыбыстарға мезгіл-мезгіл «кептеліп» қалуға, демек,
стрессті және стресссіз буындардың дұрыс ауысуын, яғни
сөйлеу ырғағын бұзуға әкеледі. Кекештену кезінде сөйлеу
ырғағы біркелкі еместігімен сипатталады: не сөйлеу бұлшық
еттерінің спазмы арқылы сөйлеудің үзілуіне байланысты күрт
баяулайды, содан кейін ұстамалар арасындағы
интервалдардағы сөйлеудің кейбір бөліктері жеделдетілген
қарқынмен айтылады.
Кекештіктің себептері шартты түрде екі үлкен
топқа бөлінеді - бейімділік немесе алыс, әрі
өндіруші, не жақын.

1. Ауыр тұқым
қуалаушылық

Сөйлеу материалын Фразалық сөйлеуді
шамадан тыс жүктеу, меңгерудің онсыз да қиын
кейіннен «жетістіктерді» кезеңін одан әрі
көрсете отырып, күрделі
өлеңдерді ерте үйрену
қиындатуы

Ерте жастағы ауыр
Отбасындағы жүйкелік, немесе жиі қайталанатын
тынышсыз атмосфера, соматикалық аурулар
дұрыс емес тәрбие әдістері

жүктіліктің және
босанудың күрделі курсы
Себептердің тағы бір тобы, яғни өндіруші деп аталатындар, кекештіктің пайда
болуына тікелей себеп болады. Бұл себептер дереу итеру рөлін атқарады.
Олар өте алуан түрлі, сондықтан олардың кейбіреулерін ғана атаймыз.
1. Күнделікті өмірде «қорқыныш» деп аталатын өте күшті стимулдың
әрекеті. Тітіркендіргіштің «суперқуаты» ұғымы өте салыстырмалы және әр
жағдайда баланың жүйке жүйесінің әлсіреу дәрежесіне және оны тәрбиелеу
ерекшеліктеріне байланысты.

2. Тежеуші процестің асқын кернеуі, бұл сонымен қатар негізгі жүйке процестері
арасындағы қалыпты өзара әрекеттесудің бұзылуына әкеледі. Бұл бала өз сезімін
басқалардан жасыру үшін ұзақ уақыт азды-көпті «бір нәрсені ұстауға» мәжбүр болған
жағдайларда орын алады.
3. Невроздардың шығу тегі туралы И.П.Павловтың ілімі бойынша негізгі жүйке
процестерінің кейіннен олардың қалыпты өзара әрекеттесуінің бұзылуымен «соқтығысу»
деп аталатын қарама-қарсы екі тітіркендіргіштің бір уақытта әрекеті.

Физикалық белгілерге мыналар жатады:
1. Сөйлеу кезінде сөйлеу бұлшықеттерінің конвульсиялары. Бұл кекештіктің ең негізгі
симптомы, онсыз бұл сөйлеу бұзылысы туралы айтудың қажеті жоқ. Ұстама екі түрге
бөлінеді - тоникалық және клоникалық. Тонус - бұл тұрақты, ұзаққа созылған бұлшықет
спазмы, ұзаққа созылатын кідіріске әкеледі, бір дыбысқа «тұрып қалады».
2. Байланысты қозғалыстар. Оларға сөйлеу кезінде сөйлемейтін бұлшықеттердің
конвульсиялық жиырылуы жатады.
3. 3. Вегетативті бұзылыстар. Вегетативті жүйке жүйесі ағзада ішкі органдардың
иннервациясымен байланысты маңызды функцияны орындайды.
1.2. Кекештіктің жіктелуі, түрлері және дәрежесі
Кекештіктің ауырлығы, әдетте, кекештің сөйлеу
күйімен анықталады. Бұл жеткіліксіз. Қарым-қатынас
сипатын, іс-әрекеттегі мінез-құлық ерекшеліктерін
ескеріп, ақаулықтың ауырлығын келесідей қарастыру
• Жеңіл дәреже - балалар бейтаныс адамдармен кез-келген
қажет.
жағдайда қарым-қатынасқа еркін енеді, ұжымдық ойынға,
қызметтің барлық түрлеріне қатысады, сөздік қарым-қатынас
қажеттілігіне байланысты тапсырмаларды орындайды. Тырысулар
тек тәуелсіз сөйлеу кезінде байқалады.
• Орташа - балалар жаңа, олар үшін маңызды жағдайларда
сөйлесу кезінде қиындықтарға тап болады, бейтаныс адамдардың
қатысуымен өз құрдастарымен ұжымдық ойындарға қатысудан бас
тартады. Конвульсиялар сөйлеу аппараттарының әртүрлі
бөліктерінде, тәуелсіз, сұрақ-жауап және шағылысқан сөйлеу
кезінде байқалады.
• Ауыр дәреже - кекештену барлық қарым-қатынас
жағдайларында көрінеді, сөйлеу коммуникативті дағдыларын және
балалардың ұжымдық әрекеттерін қиындатады, мінез-құлық
реакцияларының көрінісін бұрмалайды.
Этиологиялық негізде. Барлық кекештіктер бұзылыстың клиникалық
көрінісін ескере отырып, этиологиялық сипаттамаларына сәйкес 4 топқа
бөлінеді: сөйлеуге қатысатын мүшелердің құрылымы немесе қызметіндегі
ауытқулармен жүретін кекештік; солақайлықпен байланысты; Эмоционалды
тұрақсыздықпен және эмоционалды бұзылыстармен бірге жүретін имитация
арқылы: логофобия, өзін төмен сезіну және т.б.

Анатомиялық-физиологиялық сипаттамаларына сәйкес, кекештену 2 топқа жіктеледі:
паллидарлы синдромы бар балалар - психофизикалық енжарлық, қаттылық, жеке тұлғаның
бұзылуы, басқалармен қарым-қатынаста бұзылулар байқалады; балалар тұйық болады,
ойындарға қатыспайды;
стриатальды синдромы бар балалар - оларға психофизикалық летаргия, жүйке-психикалық
бұзылыстар тән. Балалар қозғалмалы, мазасыз, оларға кекештілік ауыртпалық түсірмейді, олар
оңай байланысқа түседі.

Клиникалық тұрғыдан мыналар бар:
кекештенудің салдарынан мінез-құлқы тепе-теңдікке
ұшыраған балалар; тепе-тең емес мінез-құлық
жатыр ішілік даму, қолайсыз жарақат алу,
соматикалық аурулар, жедел және созылмалы
инфекциялар, жүрек-қан тамырлары аурулары
Кекештенуі ағынының келесі түрлері ажыратылады:

Тұрақты
- кекештену пайда бола отырып, әр түрлі сөйлеу формаларында,
жағдайларда және т.с.с.-да салыстырмалы түрде үнемі көрінеді;

толқынды
- кекештену не күшейеді, не әлсірейді, бірақ толық жоғалып кетпейді;

қайталанатын
- жоғалып, кекештену қайтадан пайда болады, яғни сөйлеуді екі етпей, ұзақ
уақыттан кейін кекештенудің қайталануы, қайтып оралуы болады.
2. Ойын кезіндегі мектеп жасына дейінгі
балаларда тұтығудың түзелуін практикалық
зерттеу
2.1. Мектеп жасына дейінгі балаларда тұтығуды
түзетудегі ойынның практикалық рөлі

Кез-келген ойын - бұл әрекет.

Мұны түсінген кезде ойынды коррекциялық мақсатта
пайдалануға кең мүмкіндіктер бар.

Ойынның өзіне әр түрлі ойындар мен қойылған ойын
мақсатына жету шарттарына тікелей жауап беретін
көптеген әрекеттер, операциялар кіреді.

4-5 жастағы кекештенетін балалармен жұмыста жетекші
орынды бүкіл коррекциялық курста әнмен (дөңгелек
билермен) ойындар алады.
4-5 жастағы балаларды кекештіктен түзетуге арналған екінші орын
- ережелермен ашық ойындар процесінде ойын әрекетін дамыту. Бұл
жастағы балаларға доп ойындарын ойнау қиынға соғады, сондықтан
қимылдарды дамыту үшін ленталармен, гүлдермен, жалаушалармен,
құрсаумен ойындар ұсынылады.

5-6 жастағы кекештенетін балалар үшін поэтикалық мәтінді
драматизациялау ойындары жетекші орын алады. Бұл жастағы
балалар көлемі жағынан едәуір үлкен өлеңдер мен үзінділерді
жаттай алады. Рөлдердің ассимиляциялануымен олардың ойын
белсенділігі дамиды: кішіден негізгіге, сонымен қатар ойын
орнын дайындау барысында - атрибуттар, декорациялар,
маскалар және т.б.

Кекештердің жеке ерекшеліктерін ескеру қағидасы
ойындарды кекештендіретін балалардың қимыл-қозғалыс
функциялары қалыпқа келтірілетін, олардың көпшілдігі,
имитациялылығы дамитын, ойын белсенділігі жоғарылайтын
және т.с.с. қолдануға мүмкіндік береді.
Мысалы, моториканың күйіне байланысты логопед ашық
ойындарды ажыратады. Допқа иелік етпейтін балалармен ол
қарапайым қимылдармен ойындар ойнайды, мұнда балалар
допты еденге домалатады, шеңбер арқылы көршісіне береді,
содан кейін допты бір аяғымен домалап, екінші аяғына
секіреді және т.б. Бәсекелестік элементі ойындарға
енгізіледі («Кім жылдам?», «Кім шапшаң?», «Кім бірінші?»).
Бұл досының жұмысын бағалау арқылы өзінің нәтижесін
бағалауға мүмкіндік береді.

өлеңдерді
Коммуникативті драматизациялауда бала
емес балалар басқалармен бірге
біртіндеп іс- қимылдар жасайды және
шараларға бір немесе екі баламен рөл
қатысады: сөздерін айтады;
әнмен ойындарда
дауысты логопед немесе
дыбыстардың белсенді балалардың
дұрыс бірі онымен бірге ән
айтылуын айтады;
дайындау;
2.2. Тұтығудан арылуға арналған ойын
әрекетінің принциптері

5-7 жастағы балаларда кекештенгенде, дыбыстың дұрыс айтылуының бұзылуын
түзету жеке сабақтарда тексерілген кезден басталады және фронтальды сабақтармен
қатар бүкіл оқу барысында жалғасады. Логопедия мен тәрбие сабақтарында
дыбыстық айтылымды қалыпқа келтіру ғана емес, сонымен қатар сөйлеудің
лексикалық-грамматикалық жағын, фонематикалық процестерді дамыту жұмыстары
жүргізіледі.

Жұмыстың басында белсенділік принципі жүзеге асырылады. Әр ойынды
іс-әрекет ретінде, ал ойындар жүйесін бір-бірімен байланысты әр түрлі іс-
әрекет түрлерінің жиынтығы ретінде қарастырған жөн. Демек, ойын
әрқашан тақырыпты таңдауды, ойынды келісіп алуды, рөлдерді бөлуді,
спектакльдің басталуын, дамуын, аяқталуын және балалардың мінез-
құлқын бағалауды болжайды. Ойынды бұл тұрғыдан түсіну логопедтерге
ойын жаттығуларын (доппен, қимылмен өлең оқумен және т.б.) әрекеттің
бір түрі ретінде ойынмен шатастырмауға мүмкіндік береді.
Келесі принцип - ақаулық құрылымын ескере
отырып - балалар топтарын жалдау кезінде, сондай-
ақ түзету жұмыстарының алғашқы түрлерінде
жүзеге асырылады. Кекештенудің ауыр дәрежесі
бар балалар үшін, қажет болған жағдайда, олардың
таныс емес топқа кіруін жеңілдету үшін жеке
сабақтар өткізіледі.
Мен өз жұмысымды келесі негізгі қағидалар бойынша жасадым:

біріншіден, екіншіден,
материалды мұқият жұмыстарды
таңдау, балалардың әртүрлі оқу
жас ерекшеліктеріне жұмысының
байланысты; бағыттарымен
және балалардың
іс-әрекет
түрлерімен
интеграциялау
(сөйлеуді дамыту,
табиғатпен танысу,
• төртіншіден, әртүрлі ойындар);
сөйлеу ортасын
құруда жұмыстың
ойын
формаларының
дамушы әлеуетін үшіншіден,
максималды балаларды
пайдалану. белсенді қосу;
кішкене
Тілге тілдің қасықтың
арнал ұшын ойыс жағын
ған нығайту жалау (егер Таңдайды
жатты және тілді тарылту тілмен сүрту,
ғулар: көтеру керек болса); кәмпит орау;

тілді (тәрелке тілдің Дыбыс
алға ні, кең ұшын шығару.
созу; тілмен жоғарғы
ас тістерге
қасықты тырнау
ң дөңес (көтеру
бөлігін үшін);
жалау);
Дауысты жақсартатын технологиялар

Барлық фонопедиялық іс-әрекеттер бір-бірімен тығыз байланысты және
сөйлеудің фонетикалық жағын түзетуге бағытталған басқалармен бірге жүзеге
асырылады. И.И.Ермакова ринолалиямен дауысты түзету бойынша
логопедиялық жұмыстың келесі негізгі міндеттерін анықтайды:

... Тонды қалыпқа келтіру.

... Балалардың табиғи дауыстық деректерін дамыту.

... Дауыстық аппарат аурулары кезінде көмейдің моторлық қызметін қалпына
келтіру.

... Дауысты дұрыс жүргізу дағдыларын дамыту.
балалардың
дауысын
жақсарту
шаралары:

Дыбысты айтуды
түзету.

Физиологиялық Жұтқыншақ пен
және таңдайдың
фонациялық бұлшықет
тыныс алуды дистрофиясыны
орнату. ң алдын алу.
TENGRI International school мектебіндегі жүргізілген жұмыстар
нәтижесі

сынып Бұзылыс дейін Қолданылған әдіс- кейін
түрлері тәсілдер
1в Дислалия-6 Жоғары – 20% Нейрогимнастика Жоғары – 50%
оқушы Орташа – 50% Логомассаж Орташа –50%
Тұтығу – 2 Төмен – 30% Нейродыбыстар Төмен –0%
Дисфония-2 Тыныс жаттығулары
Ертегі терапиясы
1ә Дислалия - 2 Жоғары – 0% Логозондтар көмегімен Жоғары – 100%
Орташа – 50% дыбыстар қою, Орташа –0%
Төмен – 50% Нейродыбыстар Төмен –0%
1б Дислалия - 3 Жоғары – 0% Логозондтар көмегімен Жоғары – 33.3%
Орташа– 33.3% дыбыстар қою, Орташа– 66.7%
Төмен – 66.7% Нейродыбыстар, Төмен –0%
Нейрогимнастика,
Логомассаж
TENGRI International school мектебіндегі жүргізілген жұмыстар
нәтижесі

2а Дислалия - Жоғары- Жоғары –
3 33,3% Нейроавтоматизац 100%
Орташа- ия Орташа –0%
66.7% Төмен –0%
Төмен – 0%
2ә Дислалия - Жоғары – 0% Жоғары –
2 Орташа – 50% Нейроавтоматизац 100%
Төмен – 50% ия Орташа –0%
Төмен –0%
2б Дислалаия - Жоғары – 0% Логозондтар Жоғары – 0%
1 Орташа – 0% көмегімен Орташа –100%
Төмен – 100% дыбыстар қою, Төмен –0%
Нейродыбыстар,
Нейрогимнастика,
Логомассаж
Ойын әрекеті барысында кекештенетін балалардың мінез-құлқы
Қорытынды
табиғи, тіке және байқаусыз тәрбиеленеді және олардың сөйлеу
қызметі түзетіледі.
Дипломдық жұмыс шеңберінде практикалық зерттеу жүргізілді.
Бұл зерттеудің мақсаты - мектеп жасына дейінгі балаларда
кекештенуді жою процесінің тиімділігін арттыру үшін ойын
технологияларын қолдану қажеттілігін негіздеу. Зерттеуге 10
бала қатысты. Зерттеу келесі әдістерді қолдану арқылы
жүргізілді:
1. Әдістеме Выгодская И.Г., Пеллингер Е.Л. және Успенская Л.П.
«Ойын жағдайындағы мектеп жасына дейінгі балаларда
кекештікті жою».
2. Л.Н.Смирновтың «Кекештенуге арналған сөйлеу терапиясы»
техникасы.
3. О.Ушакова және Е.Струнина әдісі.
О.Ушакова мен Е.Струнина жасаған семантикалық әдісті қолдану
арқылы алынған сөйлеуді дамытудың диагностикасының
нәтижелері сөйлеу дағдыларының даму деңгейі 40% - төмен және
экспериментке қатысқан балалардың 60% - сөйлеу дағдыларын
дамытудың орташа деңгейі екенін көрсетеді. Бақылау
экспериментінің мәліметтері сөйлеу дағдыларының даму деңгейі
20% төмен, 70% балаларда - сөйлеу дағдыларының орташа деңгейі
және 10% - жоғары екенін көрсетеді. Кекештікті жою үшін түзету
бағдарламасында ойын әрекеттерін қолдану балаларда сөйлеуді
дамытудың жоғары деңгейіне қол жеткізуге мүмкіндік берді, бұл
бақылау диагностикасының нәтижелерімен ғана емес, сонымен
қатар оқу-тәрбие жұмысы барысында орындалған міндеттердің
Пайдаланылған әдебиеттер:
1. Комплексный анализ патогенетических механизмов и этиологии заикания.
И.П. Лукашевич, Р.И. Мачинская, Т.В. Фридман, В.М. Шкловский /
Дефектология № 5, 2020.
2. Мастюкова Е.М. Лечебная педагогика (ранний и дошкольный возраст):
Советы педагогам и родителям по подготовке к обучению детей с особыми
проблемами в развитии. - М: ВЛАДОС, 2013.
3. Ворошилова Е.Л. Тұтығу коррекциясы. – Изд.: Сфера, 2012 г. -64 с.
4. Меньшикова С.В. Коррекция заикания у детей. Практическое пособие для
логопедов и родителей. - Казань: "Лиана", 2017.
5. Волкова Г.А. Игровая деятельность в устранении заикания у дошкольников:
Книга для логопедов. – 2-е изд., доп. и перераб. – СПб: Детство–Пресс, 2019.
– 240 б.
6. Выгодская И.Б. Пеллингер Е.А., Успенская Л.П. Устранение заикания у
дошкольников в игре. Пособие для логопедов. - М.- 2014.
7. Жинкин Н.И. Механизмы заикания //Вопросы патологии речи. — Т. XXXII. —
Харьков, 2005.
8. Борисова Е.А., Прокопцова Н.С. Логопед пен тәрбиешінің жоғарғы топ
тәрбиеленушілеріндегі тұтығуды түзеудегі бірлескен жұмысы // Логопед. –
2005. — №3. – б. 48-51.
9. Исагулиев П.И. Ролевые игры и тренинги в коррекции заикания. –Изд.: НИИ
школьных технологий. 2009 г. -112 с.
10. Поварова И.А. Коррекция заикания в играх и тренингах. –
Изд.: АСТ, Астрель. Серия: Библиотека логопеда. 2009 г. – 224 с.
11. Селиверстов В.И. Заикание у детей: Психокоррекционные и дидактические
основы логопедического воздействия. - М.: ВЛАДОС, 2000.
12. Флерова М.М. Логопедия. Серия "Мир вашего ребёнка". 2-е изд., - Ростов
н/Д. - Феникс, 2004.

Ұқсас жұмыстар

Роликті конькимен сырғанау

Мектеп жасындағы балалардың сөйлеу тілін тексерудің негізгі бағыттары

Мектеп жасына дейінгі балалардың есте сақтау қабілеттерін зерттеу

МЕКТЕП ЖАСЫНА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ҚАБІЛЕТІ

Фонетико – фонематикалық жетіспеушілік

МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ ЖАСТАҒЫ БАЛАЛАР ПСИХОДИАГНОСТИКАСЫ

Балаларды табиғатпен таныстырудағы әдіс - тәсілдер

Девиантты мінез - құлықтың себептері

БАЛАЛАРДЫ ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРУ ҮРДІСІНЕ ҚОСУ

Дене тәрбиесі ерекшеліктері

Пәндер