ӘДІСТЕРІ МЕН ТӘСІЛДЕРІ

Презентация қосу

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ ЗЕРТТЕУ УНИВЕРСИТЕТІ
КОММЕРЦИЯЛЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМЫ
ВЕТЕРИНАРИЯ ФАКУЛЬТЕТІ

ТАҚЫРЫБЫ: ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУДЫҢ
ӘДІСТЕРІ МЕН ТӘСІЛДЕРІ

Тексерген: Умирзакова Жадыра
Орындаған: Төлеман Елнұр
ЖОСПАРЫ:
1. Экономиканы талдау әдістері
2. Экономиканы талдау әдістемесі
3. Экономиканы ақпаратты өңдеу тәсілдері (салыстыру
тәсілі, көрсеткіштерді салыстырмалы түрде келтіру
әдістері, қатысты және орташа шамалар, топтастыру
тәсілі.)
• Тақырып бойынша негізгі ұғымдар: жоспарлы тапсырыс,
жоспарды орындау, динамика, құрылымдар, үйлесімділік ,
қарқындылық, тиімділік, жалпы әдістеме, жеке әдістеме,
детерминацияланған факторлық талдау, стохастикалық
факторлық талдау, салыстырмалы талдау, көлденең,
тігінен, трендтік, бір шамалы және көп шамалы талдау
әдістері және т.б.
• Талдаудың маңызды методологиялық белгісі болып себепті-
тергеулі байланыстарды орнатуға ғана емес, сонымен
қатар оларға сандық сипаттама беруге қабілеттілігі
табылады, яғни, қызмет нәтижелеріне факторлар ықпалын
өлшеуді қамтамасыз етуге қабілеттілігі. Бұл талдауды
нақты етіп, ал оның қорытындыларын негізделген етеді.
Талдауда себепті байланыстарды зерттеу мен өлшеуді
индукция және дедукция әдістерімен жүзеге асыруға
болады. Логикалық индукция көмегімен себепті
байланыстарды зерттеу тәсілі бойынша зерттеу жекеден
жалпыға, жеке фактілерді зерттеуден жалпыламаға,
себептен нәтижеге жүзеге асырылады. Дедукция - бұл
зерттеу жалпы фактілерден жекеге, нәтижелерден
себептерге жүзеге асырылатын тәсіл болып табылады.
• Шаруашылық қызметті талдауда диалектикалық әдісті
қолдану әрбір процесті, әрбір экономикалық құбылысты бір-
бірімен өзара байланысты көптеген элементтердің
жиынтығы түрінде, жүйе түрінде қарастыру керек. Осыдан
келіп шығатыны талдаудың тағы бір сипаттамалық белгісі
болып табылатын талдау объектісін зерттеуге жүйелі
көзқарастың қажеттілігі.Жүйелі көзқарас зерттелетін
құбылыстар мен процестердің элементтерге максималды
бөлшектеу, олардың жүйелілігі мен синтезін қарастырады.
Сол не басқа құбылыстарды бөлшектеу (құрама бөліктерін
ашып көрсету) зерттеліп отырған объектіде анағұрлым
маңызды және негізгіні анықтау үшін тәжірибелік қажетті
дәрежеде жүргізіледі. Ол талдаудың объектісі мен
мақсатына байланысты болып келеді. Бұл экономикалық
• Шаруашылық қызметті талдау әдісін қолдану
аналитикалық зерттеудің нақты әдістемелерінің
қатарыларынан кейін көрінеді. Ол шаруашылық қызметтің
бөлек жақтарының зерттеу әдістемелері немесе кешенді
талдау әдістемелері болуы мүмкін. Айта кететін, әрбір
талдау түріне өзінің әдістемесі сәйкес келеді. Жалпы
әдістеме қандай да бір жұмыстың неғұрлым мақсатқа сай
орындалу ережелерінің, тәсілдерінің жиынтығы дегенді
білдіреді. Экономиканы талдауда әдістеме айқын бейнемен
талдау мақсатына жетуге бағытталған, кәіспорын
экономикасын зерттеу ережелері мен аналитикалық
тәсілдердің жиынтығын білдіреді. Жалпы әдістеме - ұлттық
экономиканың түрлі салаларында Экономиканы талдаудың
түрлі объектілерін зерттеу кезінде бірыңғай қолданылатын
зерттеу жүйесі деген түсінікті береді. Жеке әдістеме
ТАЛДАУДЫҢ КЕЗ КЕЛГЕН ӘДІСТЕМЕСІ АНАЛИТИКАЛЫҚ
ЗЕРТТЕУДІ ОРЫНДАУ БОЙЫНША ӘДІСНАМАЛЫҚ
НҰСҚАУЛАР НЕМЕСЕ ТАЛАПТАР КӨРСЕТЕТІН БОЛАДЫ.
ОЛ МЫСАЛЫ КЕЛЕСІДЕЙ ЖАҒДАЙЛАРДЫ ҚАМТИДЫ:

а) талдау мақсатының мәселелері мен құрылымы;
б) талдау объектілері;
в) әрбір талдау объектісі зерттее үшін көмектесетін көрсеткіштер
жүйесі;
г) аналитикалық зерттеуді жүргізудің кезеңділігі мен үздіксіздігі
бойынша кеңестер;
д) оқытылатын объектілерді зерттеу тәсілдерінің сипаты;

е) талдау жүргізу үшін негіз болатын алу көздері;
ж) талдауды ұйымдастыру бойынша нұсқаулар (қандай
тұлғалар, қызметтер зерттеудің бөлек бөліктерін жүзеге
асырады);
з) ақпаратты аналитикалық өңдеу үшін мақсатқа сай
пайдаланылатын техникалық құралдар;

к) талдау нәтижелерін рәсімдеуге қажет құжаттардың сипаты;

л) талдау нәтижелерін
тұтынушылар.
ШАРУАШЫЛЫҚ ҚЫЗМЕТТІ ТАЛДАУ
ӘДІСТЕМЕСІНІҢ ЕКІ ЭЛЕМЕНТІНЕ
ТОҚТАЛЫП КЕТЕЙІК:
Кешенді шаруашылық қызметті талдауды орындау барысында
келесі кезеңдер анықталады:Бірінші кезеңде талдау объектілері,
мақсаты мен мәселесі нақтыланады, аналитикалық жұмыс
жоспары құралады.Екінші кезеңде талдау объектісі сипаттауға
көмектесетін синтетикалық және аналитикалық көрсеткіштер
жүйесі жасалады. Үшінші кезеңде талдауға қажетті ақпарат
жиналып дайындалады (онық нақтылығы тексеріледі,
салыстырмалы түрге келтіріледі және т.с.с.).Төртінші кезеңде
шаруашылықтың нақты нәтижелерін есепті жылдың
жоспарындағы көрсеткіштермен, өткен жылдардың нақты
берілгендерімен, басқарушы ұйымдардың жетістіктерімен, саланы
түгелдей салыстырады және т.с.с.Бесінші кезеңде факторлық
талдау жүргізіледі: факторлар алынады және олардың нәтижеге
• Талдаудың бухгалтерлік есептен байланыстылығы 2-ні жақты
сипатта болады.1.жағынан бухгалтерлік есеп мәліметтері,
шаруашылық қызыметті талдау кезінде, деректердің басты
қайнар көзі болып табылады. 2.жағынан талдауға пайдаланған
талаптар, өз кезенінде бухгалтерлік есепке де қойылады.Сондай
- ақ талдау мен статистикалық байланыстар арасындағы белгілі
- бір байланыстарда орын алады. Сонымен қатар экономикалық
талдау кәсіпорындарда қаржыландыру және несиелеумен
тығыз байланысты.
ЭКОНОМИКАЛЫҚ ТАЛДАУДЫҢ
БАРЛЫҚ ӘДІСТЕРІ ЕКІГЕ БӨЛІНЕДІ:
•Дәстүрлі – салыстыру, топтастыру, тізбектелген
қойылымдар әдісі, абсолютті және қатысты айырмалар
әдісі, баланстық әдіс, динамика қатарлары, т.б.
•Экономикалық -математикалық – корреляциялық әдіс,
матрицалық әдіс, ойындар теориясы, жаппай қызмет
көрсету теориясы, т.б.
САЛЫСТЫРУ ӘДІСІ
САЛЫСТЫРУ ӘДІСІ ДӘСТҮРЛІ ӘДІСТЕР ІШІНДЕ ЕҢ
КЕҢІНЕН ТАРАЛҒАН ӘДІС. САЛЫСТЫРУДЫҢ
БІРНЕШЕ ТҮРЛЕРІ БАР:

•Болжаммен, жоспармен
салыстыру;
•Өткен жылмен салыстыру;
•Сала бойынша орташа мәліметтермен салыстыру;
•Ең жақсы отандық және шетелдік тәжірибемен
салыстыру.
Бұл әдістің көмегімен экономикалық дамудың жетерлік деңгейі
және өсу қарқыны анықталады, сондай-ақ
белгілі бір көрсеткішке факторлардың әсерін анықтауға болады.

Жоспармен немесе өткен жылмен факторларды салыстырғанда,
олар оң немесе теріс таңбамен шығуы мүмкін.
ТАЛДАУДЫҢ МАҚСАТЫНА БАЙЛАНЫСТЫ
КЕЛЕСІДЕЙ ТОПТАСТЫРУДЫҢ ТҮРЛЕРІ
АЖЫРАТЫЛАДЫ:

•Типологиялық топтастыру;

•Құрылымдық топтастыру;

•Аналитикалық топтастыру.
• Экономикалық талдаудың өз әдісі бар. Талдаудың әдісі
деп – шарушылық құбылыстар мен процестерді,
олардың құралуы мен дамуында зерттеу жағынан,
диалектикалық тұрғыдан жақындау амалы. Экономикалық
талдаудың әдісі – бұл экономикалық субьектілердің қызмет
етуінің теориялық-танымдық категорияларының жүйесі, ғылыми
инструментариясы және процесстерді зерттеудің реттеушілік
принциптері. Экономикалық талдаудың әдісі экономикалық
субъект тану тәсілі ретінде дәйекті түрде
орындалатын бірнеше этаптардан тұрады. Ең бірінші, субъект
бақылау, абсолютті және қатысты көрсеткіштерді өлшеу және
есептеу, оларды салыстырылатын түрге келтіру орындалады.
Келесі кезекте жүйелеу және салыстыру, факторларды
топтастыру және талдап тексеру (детализациялау), олардың
субъект қызметінің көрсеткіштеріне әсерін зерттеу жүргізіледі. Ең
• Әдіс пен ғылымда өзінің зерттеу тәсілін түсінеміз талдау
әдісінің сипатты белгілері оның өр уақытта салыстырыпп
отыру қажеттілігі. Талдаудың маңызды әдістемелік негізі
тек ғана себеп-салдарды айқындап қана қоймай
индукция және дедукция әдісі ароқылы жүзеге
асырады.
• Индукциялық талдау – жекеден жалпыға өту.
• Дедукциялық талдау - жалпыдан жекеге өту.
• Элементтің жүйелігі олардың өзара тәуеоділігін өзара
байланыстылығын зерттеуге негізделеді.
ҚОРЫТЫНДЫ:

• Шаруашылық қызметтің талдауының жіктелуі оны дұрыс
түсіну үшін оның мазмұны мен тапсырмалары үлкен
мағынаға ие. Экономикалық әдебиеттерде шаруашылық
қызметтерді талдау әр түрлі мағынасы бойынша
жіктелінеді. Солар баойынша, қоғамдық еңбекті болуы
негізінде анықталады, талдау салалық болып бөлінеді. әр
түрлі экономикалық салалар (өндірістік, ауыл
шаруашылық,көлік сауда ж.т.б) яғни оларға арнайы
тәсілдер қолданылады, және сала аралық. Бұл ұлттық
экономиканың шаруашылықтың қызметін талдаудың

Ұқсас жұмыстар

Оқыту - қоғамдық қүбылыс

Тәрбие әдістері

МАТЕМАТИКАНЫ ОҚЫТУ ӘДІСТЕРІ

Оқыту әдістері туралы ұғым, топтастыру

Тәрбие әдістерінің жіктелуі

Тәрбие әдістері, жіктелуі

Педагогика ғылымының әдіснамасы

Тәрбие құралдары

ВОЛЕЙБОЛ ОЙЫНЫНЫҢ ӘДІС - ТӘСІЛДЕРІ

Менеджмент әдістері

Пәндер