Ахмет ибн - Тулун мешіті

Ахмет ибн-Тулун мешіті

Ахмет ибн-Тулун мешіті.

Құрылыс күні: мешіттің құрылыс күні анықталмаса да, құрылыс 876-877 жылдары басталып, 879 жылы аяқталды деп болжанады.

Орналасқан жері: ғимарат Фустаттың солтүстік-шығысында, Каирде, Египетте орналасқан.

Иесі және сәулетшісі: оны Толуноғлу Ахмет салған.

Орталық Азиядағы сәулет және мәдени мұрамыздың көрінісі болып табылатын Толуноғлу Ахмет мешіті толығымен кірпіш материалдардан салынған маңызды мәдени мұраларымыздың бірі болып табылады. Қауымдастық кешен ретінде жасалған; мешіт, аурухана, дәріхана және екі моншадан тұрады.

Сәулет сипаттамасы

Жоспарлардың ерекшелігі

Ғимарат тікбұрышты және жоспарда себет бар. Ол 161, 5 х 162, 25 М сыртқы аулада, қабырғалармен қоршалған қибла бағытында орналасқан. Мешіттің өлшемі шамамен 92, 00 х 92, 00 М ортасында. Ол үш жағынан портиктермен қоршалған төртбұрышты ауладан және осы ауланы қоршап тұрған наведен тұрады.

Сыртқы аулаға Шығыс пен батыстағы жеті қақпа және солтүстігінде бес қақпа арқылы кіруге болады. Аулаға сыртқы ауладан Шығыс пен батыстан алты қақпа, солтүстіктен жеті қақпа арқылы кіруге болады. Осы жерден гаремге кіруге болады.

Ғимараттың солтүстік-батыс бұрышында орналасқан мұнара бастапқыда кірпіштен және бұрандалы түрде салынған. 1296 жылы Мамлюк сұлтаны Лачинді жөндеу кезінде ол бастапқы пішініне жақын пішінде тегіс кесілген таспен жаңартылды.

Аула үш жағынан сүйір аркалы портиктермен қоршалған. Доғалардың арасында екі жағында қос нүктелері бар кішкентай сүйір доғалар және осы шағын аркалардың екі жағында розетка тәрізді гүл оюы бар.

Ауланың ортасында Сұлтан Лачин қосқан күмбезді субұрқақ бар. Мұнда алғашында субұрқақ құрылысы болғаны белгілі.

Киелі орынның михрабының алдындағы күмбез алты қырлы шығыры бар ағаш күмбезбен жабылған, оның өтуі муқарнаспен қамтамасыз етілген. Күмбез Мамлюк сұлтаны Лачин тұсында жүргізілген жөндеу жұмыстары кезінде құрылымға қосылды.

Күмбез сыртынан биік цилиндрлік жиекке тіреледі. Барабанның әр бұрышында төртбұрышты ойықтармен қоршалған сүйір доғалы терезелер бар. Күмбезге көшуде терезедегі жазу жолағы мен муқарнас толтыру пайдаланылған.

Харимде әртүрлі мерзімде салынған алты михраб бар. Оның ішінде құбыла қабырғасының ортасында орналасқан негізгі михраб үлкенірек және басқаларына қарағанда, екі жағына бірте-бірте орналастырылған төрт мәрмәр бағаналы бұрыштары жұмсартылған сүйір доғалы терең ойық ретінде өңделеді.

Аббасидтер мен Самарра дәстүрін жалғастыра отырып, ғимарат негізінен Самарра мешітіне ұқсайды. Каирде тастар көп болғанымен, мешіттің кірпіштен салынуы да Самарра дәстүрінің жалғасы. Мұнараның спираль түрінде салынуы да Самарра мешітіндегі бұрандалы мұнараға ұқсайды.

Декорация ерекшеліктері

Толуноғлу Ахмет мешітінің безендіру бағдарламасында; Аббасидтер, Самарра және Византия кезеңдерінің әсері сезіледі.

Ғимаратта түрлі-түсті кірпіш пен сылақ материалдарын қолдану арқылы әртүрлі композицияда жасалған безендіру бағдарламасы ерекше. Ою-өрнек гаремде көбірек шоғырланған. Доғалардың ішкі және бүйір беттері әр түрлі композициядағы гипстен ойылған ою-өрнектермен байытылған.

Үшкір аркалар орналасқан бағандар сполия болып табылады және Византия дәуіріндегі ғимараттың қалдықтары болып табылады.

Михраб гипс әшекейлерімен назар аударады. Сылақ бағаналары мен шұңқырлары бүгінде түпнұсқа болып табылатын михраб кейінгі кезеңде жөндеу жұмыстары кезінде жаңартылды. Бұл жөндеу жұмыстары жоғарғы жағында боялған ағаштан, төменде шыны мозаикадан жасалған сөз-и шахадаттан және төменгі жағында түрлі-түсті мәрмәр тақталардан тұрады.

Мінбер ағаштан тұрғызылған және оны Сұлтан Лачин жаңартқан. Геометриялық және шөп композициялары бірге қолданылған михраб кезеңнің ең әдемі үлгілерінің бірі. Геометриялық ажурлы балюстрад жоғарғы жағынан бір қатармен, төменгі жағынан екі қатар өсімдік оюларымен жиектелген. Мінбердің бүйір айналары толығымен жабық және сегіз бұрышты жұлдыздардан жасалған геометриялық композицияға ие. Бетінде қалыптасқан әрбір геометриялық пішін өсімдік, әсіресе румили және пальмет оюларымен күрделі түрде толтырылған. Есіктің сүйір доғалы ойығында өсімдікке толы ою-өрнек бар. Екі жолды жазуда ұштары пальма еті түріндегі муқарнас шоқысы бар. Төрт ағаш бағанға тірелген күрке бөлігінің ұштары есіктегідей пальмет тәрізді мұқарнас төбесі бар

Михрабтың осінде михрабқа параллель орналасқан екінші қатардағы тіректердің арасында кейінгі кезеңде қосылған және төрт мәрмәр бағанаға отырғызылған ағаш азаншы махфили орналасқан.