МҰНАЙДЫ ӨҢДЕУ

Презентация қосу

М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан
университеті

МҰНАЙ ӨНДІРІСІ, МҰНАЙ ӨҢДЕЙТІН ӨНЕРКӘСІПТЕР

Дайындағандар: Калбаев Б.
Ораз Д.
Тобы: ХТ-19-4К
Қабылдаған: Исаева Р.А.
САБАҚТЫҢ ЖОСПАРЫ:
1. МҰНАЙ ЖӘНЕ ОНЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ
2. МҰНАЙДЫҢ ФИЗИКАЛЫҚ
ҚАСИЕТТЕРІ,ҚҰРАМЫ ЖӘНЕ ӘЛЕМДІК ҚОРЫ
3. МҰНАЙДЫ ӨҢДЕУ ӘДІСТЕРІ
4.МҰНАЙДЫ АЙДАУ
5. МҰНАЙ ӨНІМДЕРІ ЖӘНЕ ҚОЛДАНЫЛУЫ
6.ТАСЫМАЛДАУ ЖОЛДАРЫ
МҰНАЙ
Мұнай – органикалық
заттардың күрделі қоспасы.
Кез келген мұнайдың
құрамында үш түрлі : қаныққан ,
циклопарафин, аромат
көмірсутектер кіреді. Олардан
басқа органикалық қышқыл,
күкіртсутек, күкірт, органикалық
қосылыстар бар . Шығарылатын
мұнайды шикі мұнай ,судан
тазартылған тауарлық мұнай
дейді . Шикі мұнай
МҰНАЙДЫҢ ПАЙДА
БОЛУЫ
Мұнай б.э.б алты мың жыл бұрын пайда
болған.Ең алғаш Еврата жағалауында,
Керчта,Қытай мемлекетінде Сычуань
елінде болған.Мұнай туралы қолжазбалар
ежелгі тарихшы ,географтар :Герадот,
Плутарха еңбектерінде кездеседі.Тек ХХ ғ
бастап шикізат ретінде отынға ,
органикалық қосылыстарға пайдаланыла
бастады.
МҰНАЙДЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ
Мұнайды ертеректе "тас майы" деп атаған. Оның
болашағы зор екенін болжаған орыс ғалымы-
М.В.Ломаносов. Мұнай көбінесе теңіз түбінде, соның
ішінде жағажайлық шөгінділерде көп кездеседі.Сірә,
теңіз өсімдіктері мен жануарлары қалдықтары су
түбіне жинақтала беруінен болар деген болжам бар .
МҰНАЙ ӨНЕРКӘСІБІ
• Мұнай өнеркәсібі — отын өнеркәсібіндегі жетекші рөл атқаратын
сала. Сонымен бірге негізгі стратегиялық шикізат көзі болып
есептелінеді. Мұнайды өңдемей қолдана алмайды.
• Одан 300 түрлі өнім алады: ең, қажетті өнімдерінің бірі машиналарға
арналған отын (бензин, керосин) және химия өнеркәсібіндегі
шикізаттар.
• Мұнайды өңдеу барысында түзілетін мазут
электростансыларында, металлургия пештерінде отын
ретінде қолданылса, оның соңғы қалдығы гудрон жол
құрылысында пайдаланылады. Ал мұнайды өңдеу
барысында пайда болған газ қалдықтары химиялық шикізат
болып табылады. Оны өңдеу арқылы синтетикалық талшық,
каучук, спирт, пластмасса, т.б. өнімдер алынады.
МҰНАЙ ӨНЕРКӘСІБІ
ФИЗИКАЛЫҚ ҚАСИЕТІ

• Өзіне тән иісі бар, қара қоңыр
түсті,май тәріздес , қоймалжың
сұйық зат
• Тез жанғыш
• Органикалық еріткіштерде ериді
• Суда ерімейді және одан жеңіл.
• Тығыздығы 0,80-0,95 г/см
МҰНАЙДЫҢ ҚҰРАМЫ

Аромат
Тығыздығы, Пара Циклоп
Кездесетін жері көмірсутект
г/см3 фин арафин
ер

Пермское (РФ) 0,941 8,1 6,7 15,3

Грозненское (РФ) 0,844 22,2 10,5 5,5

Суруханское
0,848 13,2 21,3 5,2
(Азербайджан)
Калифорнийское
0,897 9,8 14,9 5,1
(США)

Техасское (США) 0,845 26,4 9,7 6,4
МҰНАЙДЫҢ ХИМИЯЛЫҚ
ҚҰРАМЫ:

Көмірсутектер
(79-88%)

Сутек
(11-14%)

Оттек, азот күкірт (0,1-
Және т.б 5%)
элементтер
Көмірсутектер:
Көмірсутектер:
алкан,
алкан,алкен,
алкен,
алкин,
алкин,
циклоалкан,
циклоалкан,
арендер.
арендер.
Оттекті
Оттекті
қосылыстар:
қосылыстар:
Азотты
Азотты нафтенді,
нафтенді,
қосылыстар.
қосылыстар. қышқылдар,
қышқылдар,
Мұнай
Мұнай фенолдар.
фенолдар.

Бейорганикалық
Бейорганикалық
қосылыстар:
қосылыстар: Күкіртті
Күкіртті
кремнезём,
кремнезём, қосылыстары:
қосылыстары:
алюминий,
алюминий, алкил-сульфиді,
алкил-сульфиді,
әктас,темір
әктас,темір меркаптан.
меркаптан.
оксидіжәне
оксидіжәне
марганц
марганц
МҰНАЙДЫҢ ҚОРЫ
Мұнайдың дүние жүзі бойынша қоры 2000 ж
орташа 140 млрд. т. Оның көп бөлігі - 64% -
Орталық және шығыс елдеріне, Америка еліне
15%.

Орталық шығыс
елдеріне (64%)
Африка (7%)

Орталық
Шығыс
Европа (8%)
Америка
Батыс АТР (4%) (15%)
Европа (2%)
Мұнайды өнеркәсіпте
өңдеу
1859 ж басталады. Э. Дрейком
технологиясымен скважиналар
қазыла бастады.Әлі күнге шейін
пайдалануда.Бірақ мұнайды
түгелімен өндіріп алу мүмкін емес
тек (65% – ең жоғар мөлшері).
Мұнай өндірудің негізгі үш әдісі
бар:
Фонтан сияқты атқылату
Газолифтті – скважинаға
Охот теңізіндегі мұнай жоғары қысыммен ауа жібереді .ол
кеніші сұйықтықты жоғары айдайды.
Насосты – Скважинадан
насоспен тартып шығару
МҰНАЙДЫ ӨҢДЕУ

термиялық крекинг
катализдік крекинг
риформинг
гидрокрекинг
Басқада процестер
ТЕРМИЯЛЫҚ КРЕКИНГ
Крекинг –мұнай өнімдерін
белгілі бір қысымда үлкен
молекулалы көмірсутектерді
қайта өңдеу арқылы бензинді
құрайтын кіші молекулаларға
айналдыруды айтады.
Ағылшын тілінен аударғанда
ажырату, үзілу.Крекинг
процесін алғаш орыс ғалымы
В.Г.Шухов ұсынды.

Крекинг поцесіне
арналған қондырғы
макеті.
КАТАЛИЗДІК КРЕКИНГ
Катализдік крекинг – бұл процесс 450-
500С –та және катализатор
(алюминсиликаттар) қатысында жүреді.
Бұл әдіспен көбінесе авиация бензині
өндіріледі.Катализдік крекингте ароматты
көмірсутектерді конденсациялағанда
кокстеу процесі жүріп, кокс катализатор
бетіне қапталады.Катализдік крекинг
бензиннің құрамында көп мөлшерде
ароматты және изопренді көмірсутектер
.
болған соң, октан саны 78-80‰ жеткізуге
болады
РИФОРМИНГ
Қазіргі кезде мұнайды және мұнай
өнімдерін терең деструкциялау
(құрылымын өзгерту) әдісімен өңдеудің
крекингтен басқа әдісі-
риформинг.Риформинг процесінің
шикізаты- октан саны төмен бензин немесе
лигроин. Бұлардың октан саны жоғары
бензиндер немесе химиялық синтезде
қолданылатын шикізаттар.Ол Pt не Mo
катализаторы қатысында алканды, аромат
көмірсутектерге айналдыру арқылы алады.
МҰНАЙДЫ ӨҢДЕУДІҢ БАСҚА
ӘДІСІ

Басқа процестер өнеркәсіпте
және бензиннің октан санын арттыру
үшін қолданылады:
Оларға:
полимерлендіру,
алкилдендіру,
изомерлену.
Полимерлену.
Этиленнің полимерленуі (не
пропилен)және бутиленнен сұйық өнім
алынады, бензиннің қайнау
температурасында қайнайтын, және
октан саны 80 -нен 82дейін болатын:

n
Изомерлену.
Алканның катализатор (AlCl3)қатысында изомерленуі:
CH3 CH2 CH2 CH3 CH3 CH CH3
(бутан) CH3 (изобутан)

Алкилдендіру.
Бұл процесте изобутан мен изобути-лен катализатор
H2SO4 қатысында изооктанға айналады.
C4H10 + C4H8 C8H18.
МҰНАЙДЫ АЙДАУ
Фракциялық айдау-мұнайды қыздырып
айдау арқылы молекулалық массалары
әртүрлі көмірсутектерге жіктейді.
Екінші әдіс көмірсутектерді бөлшектеу
арқылы
Жеңіл ж
көмірсутектер алу немесе крекинг процесі
және көмірсутектерді ароматтан-дыру немесе
риформинг. Мұнайды айдауға арналған қондырғы 2
бөліктен тұрады: Мұнайды қыздыруға арналған түтікті
пеш және ректификациялық мұнара. Түтікті пеште
мұнайды сыртынан мазут не газ жағып, 350 С қа
қыздырады.
МҰНАЙДЫ АЙДАУ ҚОНДЫРҒЫСЫ
Көлденең
қабаттасқан
тәрелкелер
МҰНАЙДЫҢ ФРАКЦИЯЛАРҒА ЖІКТЕЛУІ

Қайнау
Фракциялары Темпера-
турасы, °С
Бензин (от фр. benzine) 90-200

Лигроин, нафта (нафта» парсы тілінен
150-230
алынған «нафт» – «шұқыр»)

Керосин (от греч. «керос» – «воск») 180-300

жеңіл газойль
230-350
(от англ. gas oil – «бензин майы»)
Ауыр газойль 350-430

Мазут (от араб. «махзу-лат» – «отбросы») >430
ӨНЕРКӘСІП ЖӘНЕ ТАСЫМАЛДАУ

Мұнай өңдейтін Ректификациялық
завод. мұнара
Мұнай, газ сияқты құбырлар
арқылы тасымалданады:

Мұнай Газ тасымалдайтын
тасымалдайтын құбырлар
құбырлар
МҰНАЙ ӨНІМДЕРІНІҢ
ҚОЛДАНЫЛУЫ
Резина,
Резина,
краска,
краска,лак,
лак,
Жолды
Жолды еріткіштер
еріткіштер Отын,
Отын,май,
май,
өңдеуге
өңдеуге жанар
жанармай
май

Косметика,
Косметика,
Қопарғыш
Қопарғыш
заттар
заттар
Мұнай
Мұнай жуғыш
жуғыш
заттар
заттар

Тамақ
Тамақ
Дәрі-дәрмек
Дәрі-дәрмек өнеркәсібі
өнеркәсібі
Улы
Улызаттар
заттар
Мұнайдың негізгі
бөлігі(85%-ы) отын
ретінде тек 15% химия
өнеркәсібіне қолданады.
ғасыр химиктердің
алдындағы міндет
мұнайды отын ретінде
ғана емес,химиялық
шикізат ретінде пайдаға
асыру жолдарын
қарастыру.

Көптеген мұнай өнімдері

В начало
«МҰНАЙДЫҢ ӨҢДЕЛГЕН
ӨНІМДЕРІ». МҰНАЙ ФРАКЦИЯСЫ:

1. Газды фракция (метан және т.б газдар).
2. Бензин (С5-С11) температура-40-200С (газолин,авиация
бензині, автомобилдерге арналған бензин).
3.Лигроин (С8-С14) температура-120-240С (тракторға
арналған жанармай).
4. Керосин (С12-С18) температура-150-310С (реактивті
самалеттерге , ракеталарға арналған отын).
5. Газойль (С18 –ден жоғары температура-275С (дизель
отыны).
6. Мазут – соңғы өнім, қара түсті ,қоймалжың масса.Оны
қайта өңдеу арқылы әртүрлі жағар майлар вазелин,
парафин.Ең соңғы қалдық гудрон битум асфальт
жасауға қолданылады.
ТАБИҒИ ЖӘНЕ МҰНАЙҒА СЕРІК ГАЗДАР.

Табиғи газ Мұнайға серік газ
Метан 95,6 % 63,4%
Этан 1% 10,5%
Пропан 0,33% 11,1%
Бутан 0,07% ( н-бутан) 2,8%
(н-бутан) и 1,2% (и-бутан)
Пентан және жоғары 0,03% 2%
Азот және сирек газдар 3% 9%
Көмір қышқыл газы 0,4% -
Қолданылуы 90% отын ретінде заттарды синтездеуде
Мұнайға серік газ үш фракцияға бөлінеді:
1. Құрғақ газ - метан, этан (отын ретінде
пайдаланады);
2. Пропан-бутан қоспасы (отын ретінде
қолданылады);
3. Газды бензин - пентан и одан жоғары (бензинге
қосу үшін қолданылады).

Қазақстанның газ өндіретін жерлері:Атырау-
Ембі,Мңғыстау обл Теңге,Дүнге,Бозащы
түбектері, Қарашығанақ кеніші барлық газдың
70% -ын құрайды.
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МҰНАЙ
ӨНЕРКӘСІБІ
• Қазақстанда мұнай революцияға дейін, яғни 1899 жылдан бастап
Ембіде (Қарашұңғыл) өндіріле бастады. 1911 жылдан Доссор,
1915 жылдан бастап Мақат кен орындары мұнайды тұрақты
өндіруде. 1984 жылы Қызылорда және Қарағанды облыстарының
шекаралас жерінде Құмкөл мұнай кені ашылды. Қазақстанда 70-
ке жуық мұнай өндіру компаниясы бар. Соның ішінде 7 компания
жетекші орын алады, олар қазақстандық мұнайдың 86%-ын
өндіреді. Солардың арасында «Теңізшевройл» ЖШС көшбасшы,
мұндағы Қазақстанның үлесі 20%-ды құрайды.
• 1960 жылдардың ортасында осы аймақтағы Маңғыстау алабы
ашылды. Ондағы Өзен және Жетібай, Қаражанбас, Қаламқас,
Солтүстік Бозащы, Кеңқияқ, Жаңажол, т.б. кен орындарындағы
мұнайға барлау жасалды.
• Кейінірек алып Қарашығанак, Теңіз мұнай кен орындары ашылды.
• 1980-ші жылдардың басында республикамызда үшінші алап - Оңтустік
Торғай ірі кен орны Құмкөл пайда болды.
• 1990-шы жылдардың басында ең үлкен мұнай кен орны Қашағанды
ашты.
• Мұнай қоры жағынан (4,8 млрд т) Қашаған дүние жүзінде бесінші
орында
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МҰНАЙ
ӨНЕРКӘСІБІ
• Қазіргі кезде Қазақстан ірі мұнай игеруші елдердің бірі
болып табылады және мұнай қоры бойынша дүние
жүзінің он мемлекетіне кіреді. Республиканың мұнай -
газды аудандарының әрекет ететін және болашағы
бар жалпы ауданы 1700 мың км 2 -ты құрайды немесе
мұнай - газды кен орындары еліміздің барлық
территориясының 62% - ін алып жатыр. Қазақстан
Республикасының территориясы аумағында кәзіргі
уақытта 200-ден аса мұнай – газды кен орны ашылған.
Тек қана құрлықта орналасқан кен орындарынан
алынатын мұнайдың қоры 7,8 млрд.тонна деп
бағаланып отыр. Осы қордың 2/3 бөлігінен астамы
еліміздің батыс аумақтарында орналасқан.
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МҰНАЙ
КЕНДЕРІ
Көрсеткіш % пайызбен

Ембі, Доссор , Парафиндерге
Мақат мұнайлары. бай

Пророва Аромат 16,86-17,99
көмірсутекте
рге
Нафтендер 23,21-46,08

Метан 37,06-58,80

Өнеркәсіптік
сипаттама
Күкірт 0,46

Парафиндер 2,83
қатты)
Смола 4,73
МҰНАЙ ӨҢДЕУ ЗАУЫТТАРЫ

АТЫРАУ ШЫМКЕНТ
ПАВЛОДАР
КӨМІРСУТЕКТЕРДІҢ
ҚАЗАҚСТАНДА ӨНДІРІЛУІ
Жылы Мұнай Көмір Табиғи газ
(млн.т) (млн .т) (млн.т)
2000 жыл 30,6 74,9 11,5
2005 жыл 62,1 86,6 26,9
2010 жыл 82,1 98,4 36,8

Ұқсас жұмыстар

Мұнайды айдау

Қазақстан Республикасының мұнай кешені жайлы

Мұнай,құр амыөңдеу әдістері

Түрлі көмірсутектердің қоспасы

Шымкент мұнай өңдеу зауыты

Мұнай қалдықтары

Қазіргі Атырау мұнай өңдеу зауыты

Тас көмір

МҰНАЙ ӨҢДЕУДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ҚҰБЫРЛЫ ПЕШТЕР

Энергиялық ресурстарды тұтыну

Пәндер