Әлеуметтік мобильдік әлеуметтік стратификасының құрамдас бөлігі

Презентация қосу

« ӘЛЕУМЕТТІК-САЯСИ БІЛІМ МОДУЛІ
(ӘЛЕУМЕТТАНУ, САЯСАТТАНУ)» пәні

СЕМЕСТРЛІК ЖҰМЫС №1

11. Әлеуметтік мобильдік әлеуметтік стратификасының құрамдас бөлігі
Дәріс жоспары

3.Әлеуметтік
1. Әлеуметтік 2.Мобильдіктің
мобильдіктің
мобильдіктің түрлері мен
индивидтің
сипаты арналары
дамуына әсері
Кіріспе

Біз қоғамының әлеуметтік құрылымын сөз еткенде қоғам өзінің құрылымы
жағынан бірдей емес екендігін айтып еткен едік. Қоғам адамдарының арасында
теңсіздік бар. Соған байланысты олардың әлеуметтік жүйедегі алатын
орындары да бірдей емес. Жекелеген индивидтер мен адам топтарының
арасында әлеуметтік жіктелу бар. Оларды жіктегенде бірқатар өлшемдер
басшылыққа алынады, мәселен, табыстарының көлемі, білімдерінің деңгейі,
мамандықтағы мәртебесі, билікке қатынастары. Қоғам мүшелерінің арасында
әлеуметтік теңсіздіктің табиғатын, себептерін, оның заңды құбылыс ретіндегі
мәнінтүсінудеәлеуметтікстратификациятеориясыныңмаңызызор
Әлеуметтік қауымдастықтар теңсіздігі жүйесін сипаттау үшін социологияда “әлеуметтік
стратификация” ұғымы пайдаланылады. “Стратификация” терминінің өзі социологияға
геологиядан келген. Ағылшын тілінде “strata” немесе “stratum” сөзі алғашында
геологиялық қабат деген, ал “stratіfісatіon” сөзі қабатталу, қатталу деген ұғымды білдірген.
Социологтар әлеуметтік теңсіздікті белсенді түрде зерттей бастаған кезде осы терминді
алған, сөйтіп ол жаңа мағынаға, қоғамды белгілі бір топтарға бөлу мағынасына ие болған.
Қоғамда әрдайым құрылым болатындықтан , ондағы адамдар түрлі негіздер бойынша
жіктеліп отыратын болған..
Әлеуметтік мобильділік - бұл әлеуметтік мәртебелер жүйесінде адамның
жағдайының өзгеруіне байланысты әлеуметтік стратификациялар
механизмі.

Адам туылғанда аскриптивті немесе маңдайға жазылған мәртебе деп
аталатын өзінің ата-аналарының мәртебесін алады. Ата-аналары, туыстары
және отбасына жақын адамдар баланың бойына өздерінің мінез-құлық
нормаларын, тиісті және мерейлі нәрселер туралы түсініктерін сіңіреді.

Алайда адам өзі қызметінің белсенді кезеңінде бұл қабаттағы жағдайына
қанағаттанбауы, одан да зорына ұмтылуы және қол жеткізуі мүмкін. Соңғы
жағдайда ол қол жететін мәртебеге ие болады.

Зерттеушілер әлеуметтік мобильділіктің барлық түрлерін (ұрпақаралық,
кәсіптік және т.б.) бөліп қарауға мүмкіндік беретін статистикалық рәсімдер
мен көрсеткіштер жүйесін пайдаланады, бұл жалпы алғанда халық
қозғалысының әр алуан түрлерін талдауға мүмкіндік береді.
Социологиядағы әлеуметтік стратификацияның негізгі тұжырымдамаларын
қарастырып көрелік.Энтони Гидденс “стратификация әр түрлі топтардың,
адамдардың арасындағы құрылымдалған теңсіздік ретінде анықталуы мүмкін” деп
есептейді. Американ социологиялық сөздігінде мынадай анықтама берілген:
“Адамдар теңсіздіктің қандай да бір өлшемімен иерархиялық ұйымдастырылған
қатарға тізілгенде әлеуметтік жіктелу әлеуметтік стратификацияға айналады” .

Энтони Гидденс
Болгар социологі Чавдар Кюранов “Әлеуметтік
стратификация тұтас қоғамдық құрылымдағы көлденең
топтар жүйесін білдіреді” деп санайды.

Чавдар Кюранов
Нейл Смелзер “стратификация теңсіздіктің бір
ұрпақтан бір ұрпаққа берілуіне көмектесетін
тәсілдермен байланысты; бұл ретте қоғамның әр түрлі
топтары пайда болады” деген ұйғарым жасайды.

Нейл Смелзер
“Әлеуметтік стратификация” ұғымының теориялық-әдістемелік негізін жасауға елеулі
үлес қосқан М.Вебердің, К.Маркстің, П.Сорокиннің, У.Л. Уорнердің, Д.Дж.
Трейманның, Б.Барбердің еңбектері, Т.Парсонстің функционалдық мектебіне
жататын социолог ғалымдардың жұмыстары болып табылады. Әлеуметтік теңсіздік
проблемасын қақтығыстар теориясының өкілдері де назардан тыс қалдырмаған.
П.Сорокиннің стратификациялық теориясы жалпы қоғамды әр түрлі әлеуметтік
топтарға бөлу принциптерін сипаттайтын неғұрлым салмақты тұжырымдамалардың
бірі болып табылады.
Әлеуметтік мобильдік құбылысының екі өлшемі бар:

моби
льдікт
ің
жылд
амды
ғы
Ал, мобильдіктің көлемі немесе қарқыны белгілі бір уақыт аралығындағы
өздерінің әлеуметтік статустарын өзгерткен индивидтердің санымен өлшенеді.
Бұл сан абсолюттік болады да, оның қоғам халқының жалпы санына қатынасы
салыстырмалы көлемді пайызрақылы көрсетіледі.

Алдыңғы қатарлы дамыған елдерде халықтың үштен екі бөлігі мобильді болып келеді және ол
қоғамдарда жеке вертикалды өрлеу бағытындағы мобильдіктің көлемі жоғары.
Әлеуметтік мобильділік адамның қоғамдағы мінез -құлқына және бейімделуіне әсер ету
құралы ретінде әрекет етеді, бұл әрбір жеке әлеуметтік мәртебеге тән белгілі бір үлгі үлгісінің
болуымен, сондай -ақ адамның әлеуметтік өзгерістерге бейімделу қабілетімен байланысты
шарттар.

Әлеуметтік мобильділік феноменінің болуы қоғамның мәніне, оның
стратификациясына, құрылымдылығына, белгілі бір әлеуметтік таптардың болуына
және әлеуметтік теңсіздігіне байланысты. Бұл әлеуметтік таптардың құрылымына және
тұтастай қоғамның қалыптасуына әсер ететін және әлеуметтік теңсіздіктің тетігі ретінде
қызмет ететін әлеуметтік ұтқырлық.
Ал әлеуметтік жәрдемақы алуға ұмтылыс жеке адамның әлеуметтік
ұтқырлығының факторына айналады, оның қоғамдағы мінез -құлқын бұрын қол
жетімсіз болатын жеңілдіктерге қол жеткізуді қамтамасыз ететін етіп реттейді.
Басқаша айтқанда, бұл қоғамның әлеуметтік құрылымының қайта
құрылуын анықтайтын әлеуметтік мобильділік. Өз кезегінде, дәл осы
әлеуметтік құрылымның өзгеруі әлеуметтік ұтқырлық үшін жаңа
жағдай жасауға әкеледі. Мысалы, өткен ғасырда Интернеттің пайда
болуы мен кең таралуы IT -технологиялар саласындағы мамандарға
сұраныстың артуына әкелді, бұл жоғары оқу орындарында
кадрларды даярлаудың жаңа бағыттарының пайда болуына әкелді.
Интернеттегі белсенділіктердегі ресейліктер.
Қорытынды:
Осылайша, қоғамның таптық және таптық
құрылымы туралы түсініктерді толықтыратын
әлеуметтік қабат, стратификация және
әлеуметтік ұтқырлық ұғымдары қоғам құрылымы
туралы жалпы түсінікті нақтылайды және белгілі
бір экономикалық және қоғамдық-саяси
формациялар.
Ұсынылатын әдебиттер:

1) Вебер М. Основные понятия стратификации. Социологические исследования.
1994. № 5. С. 147-156.
2) Сорокин П. Социальная стратификация и мобильность // Человек,
цивилизация, общество. М.: Политиздат, 1992. С. 302-373.
3) Фролов С.С. Социология. Учебник для высших учебных заведений. – М.: Наука,
1994.
4)
http://testent.ru/load/studentu/sociologija/leumettik_mobildik_zh_ne_ony_t_rleri/5
0-1-0-1086
5)
https://spravochnick.ru/sociologiya/socialnoe_neravenstvo_i_socialnaya_mobilnost/
znachenie_socialnoy_mobilnosti/
6) https://melimde.com/eleumettik-stratifikaciya-jene-eleumettik-mobiledilik.html

Ұқсас жұмыстар

Әлеуметтік өзгеріс

СТРАТИФИКАЦИЯ ДӘРІС ЖОСПАРЫ

Әлеуметтік стратификация - әлеуметтанудың орталық тақырыбы

Egov.kz сайтының қызметі

Сәйкестендіру теориялары

Электронды үкімет. Egov.kz сайтының қызметі

Әлеуметтік стратификация

ЭМПИРИКАЛЫҚ ӘЛЕУМЕТТАНУ

Веб сайттар

Экологиялық әдіс

Пәндер