Квалиметрия: теориясы, құрылымы және сапаны бағалау әдістері

Квалиметрия туралы жалпы мәліметтер.

Нығметолла Темірлан

Квалиметрия түсініктемелері Негізгі шарттары

Квалиметрия латынша (“qualitas” - сапа, қасиет, сипат, ал “quails” -қандай, сапасы қандай деген мағына) жəне ежелгі грек “метрео” сөзі - өлшеу, өлшеу жүргізу дегенді білдіреді.

Сонымен қатар, “Квалиметрия” термині “сапаны өлшеу”, “сапаны бағалау”сияқты мағына береді. Осыған байланысты, ғалым, маман, яғни, квалиметриямен айналысушы - квалиметролог болып аталады.

“Квалиметрия” жалпы 1960 жылдың ортасына қарай қолданысқа енді. Кейін 1968 жылдан бастап профессор А. В. Гличевтың бастауымен сапаны бағалаудың ұқсастық əдісінің жалпы əдістемелік негізі қаланды жəне оның теориялық жалпылауының қажеттілігіне жол берілді.

Квалиметрияның негізгі міндеті - сапаны бағалаудың барлық əдістерін əзірлеу мен дамыту.

Квалиметрия

Қолданбалы

Қолданбалы квалиметрияның негізгі тапсырмасы - заттың, өнімнің нақты

түріне байланысты, сапаның сандық бағалауының əдістемесін жасау.

Теориялық

квалиметрия - ол нақты объектіні абстрактілеу, принціптердің негізі, өңдеу,

жіктеу, жалпы əдістер жəне арнайы мəселелердің сандық сапасын бағалау.

Квалиметрия сапаны бағалау əдістерін зерттейтін ғылым болғандықтан, ол сапаны бағалаудың критерийлері, оларды табу əдістерін, сапаны өлшеудің сандық əдістерін жəне сапа көрсеткіші бойынша əртүрлі объективті салыстырмалы варианттардың мүмкіндіктерін алуды қамтамасыз етеді

Квалиметрияның құрылымы

Жалпы квалиметрия - жалпы теориялық мəселелерді қарастырады.

Арнайы квалиметрияда - бағаның алгоритмі мен моделі, бағалаудың дəлдігі мен нақтылығы қарастырылады.

Пəндік квалиметрия - пəні, яғни объектісі бойынша бағалау.

Квалиметрияның экономикалық, техника-экономикалық, жалпы ғылыми жəне жүйелік статустары бар.

Экономикалық статус - сапаның категориясы мазмұны тұтынушылық баға мен құнның политэкономикалық арақатынасына байланысты болып келеді. Квалиметрия обьектілер мен үрдістердің экономикалық қасиеттерін өлшеу теориясы секілді өзіне эконометрика əдістерін кірістіреді.

Техника-экономикалық статус - обьектілер мен үрдістердің экономикалық жəне техникалық қасиеттерінің кешенді бағалауына бағытталғанын белгілейді.

Жалпы ғылыми статус - сапа категориясының жəне ғылыми функциясымен анықталады. Сондықтан пəндік квалиметрия (өнім, техника, еңбек, шешім, жоба, үрдіс жəне т. б) .

Жүйелік статус - жүйелік теориясы ретінде анықталады. Бұл сапа категориясының мынадай аспектілеріне байланысты:

• Құрылымдық; • Динамикалық; • Анықтылық; • Реттілік.