Тұлғаның әлеуметтену процесі

Презентация қосу

Тұлға. Тұлға ұғымының мәні
мен түсінігі
ЖОСПАР
1. Тұлға ұғымының мәні мен
түсінігі.
2. Тұлға туралы теориялар.
Әлеуметтік статус және
әлеуметтік рөлдер.
3. Тұлғаның әлеуметтену
процесі.
. Тұлға – әлеуметтанудың өзекті проблемалары- ның бірі, өйткені қоғамдағы
болып жататын әлеуметтік құбылыстар мен процестердің себептерін, мәнін жеке
тұлғалардың мәнді сипатты белгілері арқылы түсінуге болады. Басқаша айтқанда,
жеке тұлғаның мінез-құлқы арқылы тұтас топтың, қоғамның өмірін түсінуге
болады.
Тұлға ұғымының мәні мен түсінігі.
Индивид- (лат. individuumбөлінбейтін) Объектілердің белгілі бір түрінен, тегінен класынан
бөлініп шыққан жалқы, жеке объект. Казіргі логикада санадан тыс немесе оның ішіндегі
объектоның белгілі бір қасиеттері бар және басқа объектілермен байланыса алады, бірақ сол
қасиеттер мен байланыстар тарапынан қарастырылмайды.
Адам-адамзат баласының жер бетіндегі басқа биологиялық организмдерден өзгеше
қасиеттерін сипатайтын жалпылама ұғым.
Бұл көзқарастарға байланысты жеке тұлға әртүрлі әлеуметтік және мәдени тәжірибелердің
түрлеріне қатысты биологиялық организм ретінде дамиды. Мұнда жеке тұлғалық
белгілердің қалыптасу процесіне әсер ететін туған қабілеттері, даму қарқыны терістелмейді
Тұлға тек қана әлеуметтік қоғамдық қатынастардың жемісі ғана емес, сонымен қатар
әлеуметтік іс- әрекет, қызмет қоғамның барлық салаларында әрдайым көрініп отырады.
Макс Вебер іс -әрекетті біреуге бағытталуын, нысаналануын тосу, күту, үміт ету дейді.
Вебер әлеуметтік іс -әрекетті, қимылды 4типке бөледі.
Ақыл ойдың мақсатқа бағытталуы. Мұнда әрбір іс -әрекеттің мақсаты мен құрлымының бір-
біріне сәйкестігі көзделеді
Іс әрекетің құндылыққа бағыталуы. Мұнда әрбір іс әрекеттің басқа құндылық, бағалық үшін
өмір сүруі көзделген.
ТҰЛҒА ПРОБЛЕМАСЫ БІРҚАТАР
ҒЫЛЫМДАРДЫҢ ЗЕРТТЕУ
ОБЪЕКТІСІНЕ ЖАТАДЫ.
философия социология

Тұлға

психология педагогика
Жеке тұлға белгілерінің пайда болуы мен дамуын талдау
үшін жеке тұлғалардың қалыптасу процесіне әсер ететін
мынадай факторларды бөліп көрсетеміз
РӨЛДІК ТҰЖЫРЫМДАМА
Рөлдік тұжырымдама Американың әлеуметтік психологиясында ХХ
ғасырдың 30-шы жылдары пайда болды. Оның ірі өкілдері Кули
Чарльз Хортон (1864-1929ж.ж.), Мид Джордж Герберт (1863-1931ж.ж.),
т.б. Кули Ч.Х. «шағын кіші» топтар теориясының негізін
салушылардың бірі, оның «Зеркальное я», «Человеческяая природа»,
«Социальный порядок» (1912ж.), «Социальная организация» (1909ж.),
«Социальный процесс» (1918ж.), «Социологическая теория»,
«Социальное исследование» (1930ж.) деген еңбектері бар. Кулидің
жалпы әлеуметтік теорияларының негізінде әлеуметтік ұйым және
сананың әлеуметтік процестерді қалыптастырудағы шешуші рөлін
мойындау жатыр.
“Әлеуметтік статус“және“Әлеуметтік рөл“ Енді бұларға толығырақ
тоқталған жөн:
Мысалы: Әрбір адам әлеуметтік жүйеде бірнеше қызметтерді
атқарады. Осыны статус дейді. Әрбір адамның бірнеше статусы болуы
мүмкін, бірақ оның жағдайын бір ғана статус анықтайды. Бұл жалғыз
статус басты немесе интегралды деп атайды. Еңбегі арқылы қол
жеткізген статус адамның қажырлы еңбек етуіне байланысты.
Статустың табиғи деген түрі болады. Тұлғаның табиғи статусы
адамның мәнді, тұрақты сипатты белгілеріне байланысты (ер адам,
әйел, бала,жасөспірім, қарт,т.б.) Кәсібіне байланысты статус тұлғаның
базистік яғни негізгі статусы болып есептеледі.
Басқаша айтқанда, әлеуметтік рөл дегеніміз, қоғамдағы
адамдардың белгілі бір қызмет атқарған жағдайда белгілі бір
тәртіп нормаларын сақтауын айтамыз. Ал рөлдік жүйе
дегеніміз-адамның қоғамдағы алатын орнына, жағдайына,
тұрмысына сәйкес істейтін қызметінің жиынтығы. Адамдардың
әлеуметтік рөлдерді бойына сіңіріп,игеріп, меңгеру тұлғаны
әлеуметтендіру процесінің бір бөлігі, оның қоғамға, топқа
толық енуінің негізгі қажетті шарты.
Әлеуметтік рөлдердің мысалы ретінде адамдардың
мамандыққа байланысты рөлін айтуға болады. Әлеуметтік
рөлдерді игеріп, меңгеруде адам әлеуметтік тәртіп
стандарттарын игеріп, меңгеруді, өзін өзі бағалап, бақылауды
іске асырады.
СТАТУС ТҮСІНІГІ

Мысалы, әрбір адам әлеуметік жүйеде бірнеше қызметтерді атқарады. Осыны статус
дейді. әрбір адамның бірнеше статусы болуы мүмкін, бірақ оның жағдайын бір ғана статус
анықтайды. Бұл жалғыз статус басты немесе интегралды деп аталады. Ол басты немесе
интегралды статус адамның қызметі (лауазымы) арқылы белгіленеді. Мысалы, директор,
профессор сияқты әлеуметтік статус адамның сыртқы мінез-құлықы мен пішінінен (киімі,
сөйлеу мәнері) және басқа әлеуметтік мамандық белгілер ең алдымен адамның алдына
қойған өмірлік басты нысаналарынан, іс-әрекеттерінен, мақсаттарынан, т.б. байқалады.
Әлеуметтанушылар статустардың
екі түрін бөліп көрсетеді. Біреуі – қоғамнан берілген (предписание), екіншісі адамның өз
еңбегінің нәтижесінде қол жеткізген (пробретенный) статус. Қоғамнан берілген статус –
тұлғаның этникалық шығу тегімен, туған жерімен, отбасымен байланысты. Еңбегі арқылы
қол жеткізген статус адамның қажырлы еңбек етуіне байланысты. Мысалы, жазушы,
ғалым, директор. Статсутың табиғи деген түрі болады. Тұлғаның табиғи статусы адамның
мәнді, тұрақты сипатты белгілеріне байланысты (ер адам, әйел, бала, жасөспірім, қарт).
Көбінесе, қызметіне (лауазым) байланысты статус – тұлғаның базистік (яғни, негізгі)
статусы болып есептеледі. Ол ересек адамның интегралдық статусының негізі болады. Бұл
статусқа адамның әлеуметтік, экономикалық, өндірістік салаларда қызметі , орны
(мысалы, дәрігер, инженер, мұғалім, банкир) жатады.
ҚОРЫТЫНДЫ

Тұлға — жеке адамның өзіндік адамгершілік,
әлеуметтік, психологиялық қырларын ашып, адамды
саналы іс-әрекет иесі және қоғам мүшесі ретінде жан-
жақты сипаттайтын ұғым. Aдамның әлеуметтік
қасиеттерінің жиынтығы, қоғамның даму жемісі және
белсенді қызмет ету мен қарым-қатынас орнату арқылы
жеке адамды әлеуметтік қатынастар жүйесіне енгізудің
жемісі.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Аженов М.С., Садырова М.С.
Социология социальной структуры
общества-Алматы-2002.
2. Биекенов К., Садырова М.
Әлеуметтанудың түсіндірме сөздігі.
— Алматы: Сөздік-Словарь, 2007
3.Әбсаттаров Р.Б., Дакенов Н.
«Әлеуметтану» Алматы: Ғылым,
2004.

Ұқсас жұмыстар

Әлеуметтену және бірегейлік

Тұлғаның қалыптасуы мен дамуының заңдылықтары

Әлеуметтенудің негізгі агенттері

Гендерлік әлеуметтену

Тұлғаның әлеуметтену кезеңдері

Әлеуметтану түсінігі

ТҰЛҒАНЫҢ ӘЛЕУМЕТТЕНУІ ҮРДІСІНІҢ КЕЗЕҢДЕРІ МЕН ИНСТИТУТТАРЫ

Әлеуметтендіру кезеңдері

Әлеуметтену және бірегейлік теориялары

Саяси әлеуметтену

Пәндер