Девиантты мінез - құлық ұғымы

Презентация қосу

Ауытқымалы мінез-құлық
классификациясы. Девиантты
мінез-құлық әлеуметтануы
Жоспар

1. Девиантты мінез-құлық
ұғымы. Оның негізгі
белгілері.
2. Ауытқымалы мінез-құлықтың
табиғаты мен типтері,
формалары.
Девиантты мінез-құлық

Девиация сөзі латын тілінен аударғанда deviate деген сөзден шыққан. Deviate ауытқу дегенді білдіреді.
Девиантты мінез құлық бұл адамның қоғамдық, топтық нормалардан ауытқыған мінез құлқы. Адамның іс
әрекеті, мінез құлқы қоғамдағы нормаларға, ережелерге және одан күтілетін әрекееттерге, құндылықтарға
сәйкес келмеуі.
Девиантты (ауытқымалы) мінез-құлық деп біз ресми қабылданған немесе белгіленген қоғамдық нормаларға
сай келмейтін, қоғам тарапынан мақұлданбайтын мінез-құлықты айтамыз.
Девиантты мінез құлықтың мәнін ашу “норма” түсінігімен байланысты. Өйткені норманы бұзған, яғни
нормадан ауытқыған адамның мінез құлқы девиантты мінез құлық болып табылады.
Әлеуметтік норма бұл нақты қоғамда тарихи түрде пайда болған тұлғаның, әлеуметтік топтың немесе
ұйымның шектелген іс әрекеті. Норма мінез құлықтың реттелуін қамтамасыз етеді және мінез құлыққа
әлеуметтік қадағалау жасайды.
ХІХғасырдың соңында ХХ ғасырдың басында девиатты мінез құлықтың
биологиялық және психологиялық себептерін түсіндіретін трактаттар шыға
бастады. Итальяндық дәрігер Ч.Ломброзо қылмыстық әрекет пен адамның
биологиялық ерекшеліктері тікелей байланысты деп түсіндіреді. Американдық
психолог В.Шелдон да адамның дене бітімінің маңыздылығын атап көрсетеді.
Девиантты мінез құлықты әлеуметтанулық тұрғыдан ең алғаш болып
Э.Дюркгейм түсіндірді. Ол әлеумееттік және мәдени факторлардың мәнін
ашатын “аномия” түсінігін ұсынды. Аномия бұл реттіліктің, заңдылықтың
болмауы.
Сонымен қатар, девиантты мінез құлықты зерттеген Р.Мертон болып
табылады. Р.Мертон девиацияның себебі қоғамның мәдени мақсаттары мен оған
қол жеткізудің әлеуметтік қолдау тапқан құралдары арасындағы алшақтықта деп
санайды. Р.Мертонның пікірі бойынша адамдар алдына мақсат қояды, сол
мақсатқа жету үшін түрлі жолдарды таңдайды. Мәселен, жақсы немесе жаман
жолдар. Жақсы жолмен мақсатына жете алмаған адам жаман жолмен жетуі
мүмкін, бұны да девиацияның бір түріне жатқызуға болады.
Ауытқымалы (девиантты)
Әлеуметтік ауытқудың
мінез-құлықтың негізгі
негізгі түрлері:
белгілері:

1) Девиантты мінез-құлық пен оны көрсететін тұлға 1) Мәдени және психикалық ауытқулар. Яғни, әлеуметтік
өзге тұлғалар тарапынан айыпталады (әлеуметтік қауымдастықтарға тән мәдени нормаларға сай келмейтін
санкциялар). мінез-құлық
2) Жекеленген және топтық ауытқулар.
2) Ол тұлғаның өзіне немесе оны қоршаған тұлғаларға
нақты залал келтіреді. Осылайша, девиантты мінез- 3) Бастапқы және екінші ауытқулар. Бастапқы ауытқу
құлық деструктивті әрекет жасайды. нормаларды көп бұза бермейді, ол болмашы сипатта
болады.
3) Оны тұрақты түрде қайталанатын және ұзақ 4) Мақұлданатын ауытқулар. Мысалы:
мерзімді мінез-құлық ретінде анықтаймыз.
*Жоғары интеллектуалдылық;
4) Ол айқын даралықты және жас ерекшелікті-
жыныстық сипатқа ие болады. *Ерекше қабілеттер
*Ерекше мінез-құлық
5) Ол әлеуметтік дезадаптация құбылыстарымен
қатарласа жүреді. 5) Айыпталатын ауытқулар:
Девиантты мінез-құлық 5 жастан бастап жүруі *Өзгеше кері мінез-құлық
мүмкін. *Заң бұзушылық.
Ч.Ломброзо
бойынша
девиациялық
қылмыстың
түрлері

Құштарлықтан
Туа біткен Ақылынан ауысқан Кездейсоқ
пайда болған
қылмыскер қылмыскер қылмыскер
қылмыскер

Индивидтің
Психологиялық
бойында
анотомиялық, аурулардың Эмоциялық Ойланбай,
физикалық, кесірінен мінез құлық кездейсоқ
Психологиялық заңды еріксіз арқылы заңды жағдайда заңды
және әлеуметтік
бұзатын бұзатын индивид бұзатын индивид
Аытқулар
пайда болады индивид
Р.Мертон
бойынша
девиация-
ның
түрлері

Ретреат-
Конформист- Ритуалист –
Инноватор – заңдылықтар
көрсетілген салт – мен құндылық
қоғамдық Бунт-
девиациялар дәстүрлерді тарды
құндылықтарды әлеуметтік
қатарына негізге ала Мойындамай
мойындайтын, идеалдан
жатпайтын, отырып өз өз іс әрекетін
бірақ өзіндік жүзеге артта қалған,
өзіндік нақты іс әрекеттерін
мақсатына асыру төңкерісшіл
алға қойған жүзеге
қол жеткізбеген арқылы адам
мақсаты бар асыратын
адам қылмыс
адам адам жасайтын адам
В.Шелдон
бойынша
девиациялық
қылмыстың
түрлері

Эктоморф – экто Эндоморф- ішкі Мезоморф-
Дегенді білдіреді орташа,
сырттай дегенді толық денелі, аралық дегенді
білдіреді, адамдармен
білдіреді.
арық денелі, тіл табыса
Шымыр денелі,
заңды бұзуға білетін тұлға,
бірақ кездейсоқ қылмысқа
негізделмеген қылмыскер бір табан
тұлға атануы мүмкін жақын тұлға
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі:

1. А.И.Икенов «Әлеуметтану негіздері»
2. «Әлеуметтану» К.У. Биекенов 2012.
3. Тәжин М., Аяғанов Б “Әлеуметтану негіздері”
А., 1993
4. 3.Әбсаттаров Р.Б., Дакенов Н. «Әлеуметтану»
Алматы: Ғылым, 2004.

Ұқсас жұмыстар

ҰЛЫҚБҮБІ ДЕВИАНТТЫ МІНЕЗ - ҚҰЛЫҚ

Девиантты мінез - құлықтың себептері

Девиацияның формалары

Девиантты мінез - құлық психологиясына қысқаша сипаттама

Девиантты мінез

Девиантты мінез - құлықты балалармен педагогикалық жұмыс жайлы ақпарат

БҰҚАРАЛЫҚ АҚПАРАТ ҚҰРАЛДАРЫ ЖОСПАР

ӘЛЕУМЕТТІК ДЕВИАЦИЯ

Девиантты мінез-құлықты балалармен педагогикалық жұмыс

“Девиантты мінез-құлықты баллармен педагогикалық жұмыс”

Пәндер