Сыртқа шығару физиологиясы

Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық Қазақ -Түрік университеті

Орындағандар: Әбдікәрім Инабат

Тұрлыбек Нұрдина

Нәжім Гүлжайна

Мұстафаева Жансая

Тұрсынбек Аружан

Қабылдаған: Полатбекова Қарлығаш

Түркістан 2021

Жоспары:

Сыртқа шығару ағзалары және олардың маңызы.

Бүйректің қызметтері. Аурулары.

Несептің түзілу механизмі.

Тер шығару, маңызы.

Өкпенің маңызы, құрылысы

Сыртқа шығару процесінің маңызы.

Зат алмасу процесінің барысында тузілетін кейбір ыдырау өнімдерін организм пайдалана алмайды. Мысалы қалыпты жағдайда жүретін клеткадағы зат алмасу процесінің нәтижесінде бір жағынан үнемі жаңа заттар жасалса, екінші жағынан белок және нуклеин қышқылдары ыдырап мочевина, несеп қышқылы, аммиак т. б. құрамында азоты бар «қалдық» ыдырау өнімдері бөлінеді . Бұл ыдырау өнімдері бірте-бірте көбейе берсе, организмді улап, тіршілік процесіне үлкен зиян келтіреді. Әртүрлі ауруларға байланысты бүйректің жүмысы нашарласа, бұл «қалдық» заттардың концентрациясы қанда және лимфада, ткань аралық сүйықтықта нормадан көп жиналатындығы соншалықты, тіпті организмді өлімге соқтырады. Дені сау адамның қанында мұндай ыдырау өнімдерінің мөлшері үнемі аз қалыпта болады, өйткені түзілген «қалдық» заттарды бүйрек дереу организмнен шыгарады.

Бөлу мүшелеріне: бүйрек, тер бездері, өкпе, ас қорыту аппаратының бездері жатады. Омыртқасыз жануарларда бөлу мүшелерінің қызметін: протонефридийлер, метанефридийлер атқарады.

Бүйректің қызметтері

І. Экскреторлық. Зат алмасу өнімдерінің сыртқа шығарылуы (несеп арқылы) .

ІІ. Инкреторлық. Биологиялық белсенді заттардың түзілуі (ренин, медуллин, простагландин, брадикинин) .

ІІІ. Экскреторлық емес:

АҚ реттелуі (ренин-ангиотензин жүйесі) эритропоэзге қатысу

қанның ұюына қатысу

зат алмасуына қатысу (белоктар, майлар, көмірсулар) Д3 витамнінің белсенуі

Бұлардың барлығы организмде гомеостазды қамтамасыз етеді.

Несеп түзілуінің сүзілу-қайта сіңу-секреторлық теориясы

Үш үрдістен тұрады:

Шумақтық сүзілу.

Түтікшелерде қайта сіңу.

Түтікшелердегі секреция.

Шумақтық сүзілу қан плазмасынан Шумлянский- Боумен капсуласына қарай жүзеге асады.

Нәтижесінде белоксыз плазма ультрафильтраты - біріншілік немесе провизорлық несеп түзіледі (тәулігіне 150-180 л) .

Сүзілуге тосқауыл 3 қабаттан тұрады:

Капиллярлар эндотелиі.

Базалдық мембрана.

Капсуланың ішкі қабатының эпителиі (подоциттер) .

Сүзілу кестесі

С. қ = К. қ - (О. қ + Б. қ)

С. қ - сүзілу қысымы (20 мм. с. б. )

Қ. . қ - шумақ капиллярларындағы қан қысымы (70 мм. с. б. ) О. д - қан плазмасының онкотикалық қысымы (30 мм. с. б. )

Б. қ - капсула қуысындағы сұйықтық қысымы (20 мм. с. б. )

Түтікшелердегі қайта сіңу (реабсорбция) - заттардың түтікше саңылауынан қанға қайта сіңуі.

Қайта сіңу механизмі

Активті тасымалдану

а) біріншілік-активті (Na иондары)

б) екіншілік-активті (глюкоза, амин қышқылдары)

Пассивті тасымалдану (H2O, Cl иондары, мочевина)

Түтікшелердің проксималдық бөлімде міндетті түрде қайта сіңетін заттар:

Глюкоза

Амин қышқылдары витаминдер

су

4/5 NaCl, тұздар

Түтікшелік секреция - заттардың қаннан түтікшелер саңылауына өтуі және заттардың түтікшелер эпителиінде синтезделуі.

Секрецияланатын заттар:

Гиппур қышқылы.

NH3

K+

H+

Бөгде заттар (ПАК, диадраст, пенициллин, холин)

Тер шығару

Тер бездері теріде (дермада) орналасқан

эккриндік (майда)

апокриндік (ірі)

Тер шығарудың маңызы

Жылу реттелуіне қатысады.

Экскреторлық қызмет (алмасу өнімдері) .

Гомеостазды қамтамасыз етуге қатысады (изоосмия, изогидрия, изоиония және т. б. )

Тердің құрамы

Су 99-98%

Құрғақ қалдық 1-2%

Тері бездері тер бөледі. Денеден тер бөлінгенде - адам салқынды сезеді. Бұл денені ысып кетуден сақтайды. Терідегі май бездері май бөледі. Тері майы шашты және терінің үстін майлайды, теріге жұмсақтық және серпімділік қасиет береді

Тері бездері -адам терісінің эпидермисі түзейтін бір және көп жасушалы бездері. Олар тері сыртына әртүрлі заттар бөліп шығарады. Бездердің сөлдері теріні майлайды, организмның жылу реттеу қызметіне және хемокоммуникация процестеріне қатнасады, зат алмасу қалдықтарын шығарады

Тер шығарудың реттелуі

Тер бездерінің жүйкелендірілуі - симпатикалық жүйке жүйесі, холинэргилік жүйке ұштары.

Жүйке орталықтары: жұлында, сопақша мида, гипоталамуста, ми қыртысында.

Тыныс алу жүйесі - ағза мен сыртқы ортаның газ алмасу процесін қамтамасыз ететін тыныс алу жолдарының жиынтығы. Тыныс алу жүйесінің жалпы сипаттамасыДем алғанда ағза мен сыртқы орта газдармен алмасады, ішке оттегі кіріп, сыртқа көмірқышқыл газы айдалып тұрады. Бұл процесс кеуде қуысында орналасқан өкпенің альвеоларында (лат. - ойма қуыс, науа) жүреді. Тыныс алу кезінде өкпені атмосфермалық ауамен және одан газбен қаныққан ауаны тасымалдау тыныс алу жолдары арқылы жасалады. Дем алу және дем шығару қан айналым жүйесі арқылы ағзаның барлық мүшелеріне әсер етеді.

Тыныс алу жүйесі түрлері

Жоғарғы тыныс алу: мұрын қуысы, жұтқыншақ, ауыз қуысы. Төменгі тыныс алу: көмей, кеңірдек, бронхы. Тыныс алу жүйесінің құрылысы мен қызметі адамның жасына, жынысына байланысты ерекшеліктері болады. Мұрын қуысы қызметіАуа мұрын арқылы екі бөлікті-қалқалы мұрын қуысына түседі. Әрбір бөлікті-қалқада мұрын қуысының ішкі бетін ұлғайтатын үш мұрын қалқаны орналасқан. Ол эпителийлі қабықпен және көп қан тамырларымен жабылған.