Дара кәсіпкерлік

Презентация қосу

Жеке кәсіпкерліктің
ұйымдастырушылық –құқықтық
нысандары.

Жеке кәсіпкерлік қызмет
субъектілерін құру, қайта құру және
тарату. Банкроттық.

Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау
және кәсіпкерлік дауларды шешу.

Құттымұратова А.М. Диз-21
Жеке кәсіпкерліктің ұйымдастырушылық –құқықтық нысандары.

Кәсіпкерлік – бұл меншік формасына тәуелсіз, азаматтар мен заңды тұлғалардың, таза кірісті,
тауарларға деген сұранысты өз атынан, өз тәуекелі мен өзінің мүліктік жауапкершілігі арқылы
қанағаттандыру жолымен алуға бағытталған белсенді қызметі.
Кәсіпкерлік қызмет субъектісі ұғымы

Кәсiпкерлiк қызмет субъектiсi - ресми тiркелген, мүлкi бар, оның негiзiнде кәсiпкерлiк қызмет
жүргiзетiн, заңда белгiленген құқықтардың тасымалдаушысы болып табылатын және дербес
мүлiктiк жауаптылықта болатын тұлға. Сондай-ақ кәсіпкерлік қызмет субъектісі қызметтің кейбір
түрлерімен лицензиясы болған жағдайда ғана айналыса алады.
(2015 жылғы 29 қазанда жарияланған Қазақстан Республикасының Кодексін қарап шығуға болады)
Субъектілердің түрлері - дара кәсіпкерлер және заңды тұлғалар
Дара кәсіпкерлер кәсіпкерлік қызметті заңды тұлға құрмай жүзеге асырады. Дара кәсіпкер
мәртебесін алу немесе тоқтату туралы ақпарат арнайы мемлекеттік тізілімде тіркеледі. Жеке тұлға
тiркеу үшiн арнайы тiркеушi органға белгiлi бiр құжаттар тiзбесiн және өтiнiш беруi қажет. Тіркеу
өтініш берген және өтініш берген сәттен бастап жүргізіледі.
Заңды тұлғалар өз атынан азаматтық құқықтар мен міндеттерге ие бола алатын, сондай-ақ төрелік
сотта талапкер немесе жауапкер бола алатын оқшауланған мүлкі бар ұйымдар заңды тұлғалар болып
табылады. Заңды тұлғалар өз кезегінде коммерциялық және коммерциялық емес ұйымдарға бөлінеді.
Кәсіпкерлік қызмет субъектілерінің түсінігі және түрлері.

Кәсіпкерлік қызмет субъектілері

Заңды тұлғалар дара кәсіркер

Коммерциялық Коммерциялық емес
ұйымдар ұйымдар
Заңды тұлға

1. Меншiк, шаруашылық жүргiзу немесе
жедел басқару құқығындағы оқшау мүлкi
бар және сол мүлiкпен өз мiндеттемелерi
бойынша жауап беретiн, өз атынан
мүлiктiк және мүлiктiк емес жеке
құқықтар мен мiндеттерге ие болып,
оларды жүзеге асыра алатын, сотта
талапкер және жауапкер бола алатын
ұйым заңды тұлға деп танылады.
Заңды тұлғаның дербес балансы немесе
сметасы болуға тиiс.
2. Заңды тұлғаның өз атауы жазылған
мөрi болады. Осы Кодексте және
Қазақстан Республикасының заңдарында
көзделген жағдайларды қоспағанда, бұл
талап жеке кәсіпкерлік субъектілері болып
табылатын заңды тұлғаларға
қолданылмайды.
Коммерциялық қызмет ұғымы
Коммерциялық ұйым – мақсаты таза пайда
алуға бағытталған қызмет болып табылатын
ұйым.
Коммерциялық қызмет - бұл тауар формасы,
кәсіпкерге пайда әкелетін ақша қатынастары.
Бұған сапалы өндіріс пен тұтыну процестерін
дамыту мен ынталандыруға ықпал ететін
тауарларды немесе қызметтерді бөлу және
айырбастау кіреді.
Коммерциялық қызмет қаржылық,
экономикалық, құқықтық және басқа да
мәмілелер субъектілері арасындағы
қатынастар түрлері арқылы жүзеге
асырылады.
Коммерциялық қызмет тікелей өндіріс
процесін қамтымайтындығын атап өту
маңызды. Ол өндірілген тауарларды сатумен,
өндірісті материалдық қамтамасыз етумен,
сондай-ақ делдалдық және коммерциялық
қызметпен айналысады.
Сауда-саттық қызметінің негізгі мақсаты табыс табу болып табылады,
бұл ұйым үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
нарықтың өзгеруіне тұрақты мониторинг жүргізу;
өнімді тұтынушыға жеткізе отырып, өткізу қызметін ұйымдастыру;
коммерциялық делдалдық, шарттық қатынастарды құру;
өзінің өндірістік масштабын қоғам қажеттіліктерімен, яғни
өндірілген өнімді сату мүмкіндігімен үйлестіру.
Егер коммерциялық қызметті қатынастар жүйесі ретінде қарастыратын
болсақ, онда оның келесі аспектілерін көруге болады. Ол мәмілелер,
келісімшарттар, айырбастау, сату, қайта сату, жылжыту, тарату, тұтыну
және ақпарат арқылы сипатталады және қалыптасады. Осы
элементтердің әрқайсысы кәсіпорынның түпкілікті іскерлік мақсатын
қамтамасыз етеді. Коммерциялық қызметтің барлық компоненттері
өзара байланысты және сайып келгенде біртұтас тұтастықты құрайды.
Біртіндеп бұл элементтер реттеліп, кәсіпорынның коммерциялық
қызметінің жүйесін құрайды.
Коммерциялық ұйымдардың түрлері

Коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлға мемлекеттiк кәсiпорын, шаруашылық
серiктестiк, акционерлiк қоғам, өндiрiстiк кооператив нысандарында ғана құрылуы мүмкiн.
1. Шаруашылық серіктестік дегеніміз - жарғылық капиталы оның міндеттемелері бойынша өзіне
тиесілі мүлікпен жауап беретін қатысушылардың (құрылтайшылардың) акцияларына
(салымдарына) бөлінген коммерциялық ұйым.
Шаруашылық қоғамы - жарғылық капиталы оның қатысушыларының (құрылтайшыларының) өз
міндеттемелері бойынша өздеріне тиесілі мүлікпен жауапкершілікке тартылмайтын және тек өзінің
үлестерімен (салымдарымен) тәуекелге ұшырайтын үлестеріне (салымдарына) бөлінген
коммерциялық ұйым.
2. Өндірістік кооператив (артель) - бұл мүшелік, жеке еңбек және өзге де қатысу және мүліктік пай
жарналарын енгізу негізінде ерікті негізде азаматтарды біріктіретін коммерциялық ұйым.
3. Акционерлік қоғам дегеніміз қатысушылардың қоғамға деген мендеткерлік құқықтарын
куәланлдыратын, жарғылық капиталы белгілі бір акция санына бөлінген коммерциялық ұйым.
Акционерлер қоғамның міндеттеріне жауап бермейді және тек сатып алған акция құнымен шығын
тәуекеліне барады.
Коммерциялық емес ұйымдар

Кiрiс түсiру негiзгi мақсаты болып табылмайтын және алынған таза кiрiстi қатысушылар
арасында бөлмейтiн заңды тұлға коммерциялық емес ұйым деп танылады. (Қазақстан
Республикасының 2001 жылғы 16 қаңтардағы N 142 Заңы. 2-бап.)
Коммерциялық емес ұйымдар әлеуметтiк, мәдени, ғылыми, бiлiм беру, қайырымдылық, басқару
мақсаттарына қол жеткiзу; азаматтардың және ұйымдардың құқықтарын, заңды мүдделерiн қорғау; даулар
мен жанжалдарды шешу; азаматтардың рухани және өзге қажеттiлiктерiн қанағаттандыру; азаматтардың
денсаулығын сақтау, қоршаған ортаны қорғау, дене шынықтыру мен спортты дамыту заң көмегiн көрсету
үшiн, сондай-ақ қоғамдық игiлiктердi және өз мүшелерiнiң (қатысушылардың) игiлiктерiн қамтамасыз етуге
бағытталған басқа да мақсаттарда құрылуы мүмкiн. (4-бап)
Коммерциялық емес ұйымдардың құқықтары мен мiндеттерi

1. Жарғылық мақсаттарды жүзеге асыру үшiн коммерциялық емес ұйымдардың:
1) заңдарда белгiленген тәртiппен банктерде шоттар ашуға;
2) мемлекеттiк және орыс тiлдерiнде ұйымның толық атауы бар мөрi, мөртабаны және бланкiлерi, сондай-ақ белгiленген тәртiппен
тiркелген эмблемасы (нышаны) болуына;
3) меншiгiнде немесе оралымды басқаруында оқшауланған мүлкi, сондай-ақ дербес балансы немесе сметасы болуға;
4) мүлiктiк және жеке мүлiктiк емес құқықтарды иемденiп алуға және жүзеге асыруға;
5) егер заң актiлерiнде өзгеше көзделмесе, басқа заңды тұлғалар құруға;
6) филиалдар мен өкiлдiктер ашуға;
7) қауымдастықтар мен одақтарға кiруге, сондай-ақ олардың қызметiне қатысуға;
8) жарғыда көзделген мақсаттарды жүзеге асыруға қаражаттарды пайдалануға;
9) сотта талап қоюшы және жауапкер болуға;
10) Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмейтiн өзге де құқықтарды жүзеге асыруға құқығы бар.
2. Коммерциялық емес ұйымдар:
1) Қазақстан Республикасының заңдарын сақтауға;
2) белгiленген тәртiппен салық және бюджетке төленетiн басқада мiндеттi төлемдердi төлеуге;
3) өз мiндеттемелерi бойынша өзiне тиесiлi барлық мүлкiмен (мекемелердi қоспағанда) жауап беруге;
4) Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес жауапкершiлiкте болуға мiндеттi.
Дара кәсіпкерлік

Қазақстан Республикасы азаматтарының,
қандастардың таза кіріс алуға бағытталған,
жеке тұлғалардың өздерiнiң меншiгiне
негiзделген және жеке тұлғалар атынан,
олардың тәуекел етуімен және мүлiктiк
жауапкершiлiгiмен жүзеге асырылатын дербес,
бастамашыл қызметi дара кәсіпкерлік болып
табылады.
(Қазақстан Республикасының Кодексі 2015
жылғы 29 қазан 2-тарау 30 бап)
Дара кәсіпкерліктің түрлері

Дара кәсіпкерлік өзіндік немесе бірлескен кәсіпкерлік түрінде жүзеге асырылады
Өзіндік кәсіпкерлік
Өзiндiк кәсiпкерлiктi бiр жеке тұлға өзiне меншiк құқығымен тиесiлi мүлiк негiзiнде, сондай-ақ
мүлiктi пайдалануға және (немесе) оған иелiк етуге жол беретiн өзге де құқыққа орай дербес жүзеге
асырады.
2. Некеде тұратын жеке тұлғаның өзіндік кәсіпкерлікті жүзеге асыруы үшін жұбайының келісімі
талап етілмейді.
3. Жеке тұлға өзiндiк кәсiпкерлiктi жүзеге асыру үшiн ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн
пайдаланған жағдайларда, егер заңдарда немесе неке шартында не ерлi-зайыптылардың арасындағы
өзге де келiсiмде өзгеше көзделмесе, мұндай пайдалануға жұбайының нотариат куәландырған
келiсiмi қажет.
4. Өзiндiк кәсiпкерлiк фермер қожалығы нысаны пайдаланыла отырып, жүзеге асырылуы мүмкін.
1. Бiрлескен кәсiпкерлiктi жеке тұлғалар (дара кәсiпкерлер) тобы өздерiне ортақ меншiк құқығымен тиесiлi мүлiк
негізінде, сондай-ақ мүлiктi бiрлесiп пайдалануға және (немесе) оған иелiк етуге жол беретiн өзге де құқыққа орай
жүзеге асырады.
2. Бiрлескен кәсiпкерлiк кезiнде жеке кәсiпкерлiкке байланысты барлық мәмiлелер бiрлескен кәсiпкерлiктiң барлық
қатысушыларының атынан жасалады, ал құқықтар мен мiндеттер олардың атынан иеленеді және жүзеге асырылады.
3. Бiрлескен кәсiпкерлiктiң нысандары:
1) ерлi-зайыптылардың ортақ бiрлескен меншiгi негiзiнде жүзеге асырылатын ерлi-зайыптылар кәсiпкерлiгi;
2) шаруа қожалығының ортақ бiрлескен меншiгi немесе жекешелендiрiлген тұрғынжайға ортақ бiрлескен меншiк
негізінде жүзеге асырылатын отбасылық кәсiпкерлiк;
3) жеке кәсiпкерлiк ортақ үлестiк меншiк негiзiнде жүзеге асырылатын жай серiктестiк;
4) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де нысандар болып табылады.
4. Ерлi-зайыптылар кәсiпкерлiгi жүзеге асырылған кезде ерлі-зайыптылардың бiрi жұбайының келiсiмiмен iскерлiк
айналымда ерлi-зайыптылар атынан әрекет етедi, бұл дара кәсiпкердi тiркеу кезiнде расталуы немесе дара
кәсiпкердiң қызметi мемлекеттiк тiркеусiз жүзеге асырылған жағдайларда жазбаша көрсетiлуі және нотариат
куәландыруы мүмкiн.
Ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң iскерлiк айналымда ерлi-зайыптылар атынан әрекет етуiне жұбайының келiсiмi
болмаған кезде, iскерлiк айналымда әрекет ететiн жұбайы дара кәсiпкерлiктi өзiндiк кәсiпкерлiк түрінде жүзеге
асырады деп көзделедi.
5. Жай серiктестiк нысаны пайдаланылатын дара кәсiпкерлiк Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасына
сәйкес жүзеге асырылады.
Жеке кәсіпкерлік қызмет субъектілерін құру,
қайта құру және тарату. Банкроттық.
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік
тіркеу.
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу ұғымы.
Заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу мемлекеттік тіркеуге ұсынылған құжаттардың Қазақстан
Республикасының заңнамасына сәйкестiгiн тексерудi, Бизнес-сәйкестендіру нөмiрi беріле отырып, оларға
мемлекеттiк тiркеу туралы анықтама беруді, заңды тұлғалар туралы мәлiметтердi Бизнес-сәйкестендiру
нөмiрлерiнiң ұлттық тiзiлiмiне енгiзудi қамтиды.
Филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу есептік тіркеуге ұсынылған құжаттардың Қазақстан
Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкестігін тексеруді, Бизнес-сәйкестендіру нөмiрi беріле
отырып, оларға есептік тіркеу туралы анықтама беруді, филиалдар мен өкілдіктер туралы мәліметтерді
Бизнес-сәйкестендiру нөмiрлерiнiң ұлттық тiзiлiмiне енгізуді қамтиды.
Заңды тұлғаларды мемлекеттiк тiркеудiң және филиалдар мен өкілдіктерді
есептік тіркеудің мақсаттары
Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу және филиалдар мен өкілдіктерді есептік тіркеу:
заңды тұлғаның құрылу, қайта тіркелу, құрылтай құжаттарына енгізілген өзгерістер мен
толықтырулардың тіркелу, қайта ұйымдастырылу және қызметінің тоқтатылу, сондай-ақ филиалдар
мен өкiлдiктердiң құрылу, есептік қайта тіркелу, құжаттарына енгізілген өзгерістер мен
толықтырулардың тіркелу және қызметiнің тоқтатылу фактiсiн куәландыру;
Қазақстан Республикасының аумағында құрылған, қайта тіркелген, қайта ұйымдастырылған және
өз қызметiн тоқтатқан заңды тұлғаларды, сондай-ақ құрылған, есептік қайта тіркеуден өткен және
өз қызметін тоқтатқан филиалдар мен өкiлдiктердi есепке алу;
Бизнес-сәйкестендiру нөмiрлерiнiң ұлттық тiзiлiмiн жүргізу;
заңды тұлғалар, олардың филиалдары мен өкiлдiктерi туралы жалпыға қолжетімді ақпаратты
(қызметтiк немесе коммерциялық құпияны құрайтын ақпаратты қоспағанда) Қазақстан
Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен өткізу мақсатында жүзеге асырылады.
Заңды тұлғаны мемлекеттік қайта тіркеу, филиалды (өкілдікті) есептік қайта
тіркеу
Заңды тұлғаны мемлекеттік қайта тіркеу, филиалды (өкілдікті) есептік қайта тіркеу үшін:
1) Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі белгілеген нысан бойынша заңды тұлғаны мемлекеттік қайта
тіркеу, филиалды (өкілдікті) есептік қайта тіркеу туралы өтініш;
2) электрондық өтініш беруді қоспағанда, заңды тұлғаның уәкілетті органының заңды тұлға мөрімен бекемделген,
заңды тұлғаның құрылтай құжаттарына, филиал (өкілдік) туралы ережеге өзгерістер мен толықтырулар енгізу
көзделетін, мемлекеттік (есептік) қайта тіркеу туралы шешімі не шешімінен үзінді-көшірме ұсынылады. Егер
заңды тұлға жеке кәсіпкерлік субъектісі болып табылған жағдайда, құжаттарды мөрмен бекемдеу талап етілмейді;
3) жеке кәсіпкерлік субъектісіне жатпайтын заңды тұлғаның, филиалдың (өкілдіктің) енгізілген өзгерістер мен
толықтырулар бар құрылтай құжаттарының екі данасы не құрылтай құжаттарына енгізілген өзгерістер мен
толықтырулардың мәтіні;
3-1) енгізілген өзгерістер мен толықтырулар бар, нотариат куәландырған жарғы (ереже) не акционерлік қоғамның
жарғысына, филиалдың (өкілдіктің) ережесіне енгізілген өзгерістер мен толықтырулардың мәтіні;
4) акционерлік қоғамдарды қоспағанда, жеке кәсіпкерлік субъектісіне жатпайтын заңды тұлғаның бұрынғы
құрылтай құжаттарының, филиалдар (өкілдіктер) туралы ережелердің төлнұсқалары;
5) коммерциялық емес ұйым болып табылатын заңды тұлғаны мемлекеттік қайта тіркегені немесе оның филиалын
(өкілдігін) есептік қайта тіркегені үшін тіркеу алымының бюджетке төленгенін растайтын құжат;
6) коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлғаны мемлекеттік қайта тіркегені немесе оның филиалын
(өкілдігін) есептік қайта тіркегені үшін "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясына ақы
төленгенін растайтын құжат ұсынылады
Дара кәсіпкерлерді мемлекеттік тіркеу

1. Жеке кәсiпкерлiктi заңды тұлға құрмай жүзеге асыратын жеке
тұлғаларды мемлекеттiк тiркеу дара кәсiпкер ретiнде
мемлекеттiк тiркеу кезiнде мәлiмделген тұрған жерi бойынша
мемлекеттік кіріс органында дара кәсiпкер ретiнде есепке
қоюды білдіреді.
2. Дара кәсіпкер ретінде мiндеттi мемлекеттiк тiркеуге мынадай
шарттардың бiрiне сай келетiн жеке тұлғалар жатады:
1) жалдамалы жұмыскерлердiң еңбегiн тұрақты негiзде
пайдаланады;
2) жеке кәсiпкерлiктен республикалық бюджет туралы
заңда белгіленген және тиісті қаржы жылының 1 қаңтарына
қолданыста болатын ең төмен жалақының 12 еселенген
мөлшерiнен асатын мөлшерде Қазақстан Республикасының
салық заңнамасына сәйкес есептелген жылдық кірісі
болады.
Осы баптың 3 және 4-тармақтарында аталған тұлғаларды,
сондай-ақ Қазақстан Республикасының салық заңнамасында
көзделген жағдайларды қоспағанда, санамаланған дара
кәсіпкерлердің мемлекеттік тіркеусіз қызметіне тыйым
салынады.
3. Жұмыскерлердің еңбегін тұрақты негізде пайдаланбайтын жеке тұлға "Салық және бюджетке
төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы" Қазақстан Республикасының Кодексінде (Салық кодексі)
белгіленген мынадай кірістерді алған кезде дара кәсіпкер ретінде тіркелмеуге құқылы:
1) төлем көзінен салық салуға жататын кірістер;
2) мүліктік кіріс;
3) Қазақстан Республикасының шегінен тыс жердегі көздерден түсетін кірістер;
4) Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес салық агенттері болып табылмайтын
тұлғалардан кірістер алатын үй жұмыскерлерінің кірістері;
5) салық агенттері болып табылмайтын, Қазақстан Республикасында аккредиттелген шет мемлекеттің
дипломатиялық және оларға теңестірілген өкілдіктерімен, шет мемлекеттің консулдық мекемелерімен
жасалған еңбек шарттары (келісімшарттары) және (немесе) азаматтық-құқықтық сипаттағы шарттар
бойынша Қазақстан Республикасы азаматтарының кірістері;
6) Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттарға сәйкес төлем көзінен жеке табыс
салығын есептеу, ұстап қалу және аудару жөніндегі міндеттемеден босатылған халықаралық және
мемлекеттік ұйымдармен, шетелдік және қазақстандық үкіметтік емес қоғамдық ұйымдармен және
қорлармен жасалған еңбек шарттары (келісімшарттары) және (немесе) азаматтық-құқықтық сипаттағы
шарттар бойынша Қазақстан Республикасы азаматтарының кірістері;
7) еңбекші көшіп келушіге рұқсат негізінде Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасына сәйкес
жасалған еңбек шарттары бойынша алынған (алуға жататын) резидент-еңбекші көшіп келушілердің
кірістері;
8) "Медиация туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес кәсіпқой медиаторларды қоспағанда,
медиаторлардың салық агенттері болып табылмайтын тұлғалардан алған кірістері;
9) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шаруашылық бойынша есепке алу кітабында есепке
алынған жеке қосалқы шаруашылықтан түсетін, салық салуға жататын, жеке қосалқы шаруашылықпен
айналысатын тұлғаның салық агентіне анық емес мәліметтер ұсынуына байланысты төлем көзінен жеке
табыс салығын ұстап қалу жүргізілмеген кірістер.
Осы тармақты қолдану мақсатында Қазақстан Республикасының салық заңнамасында айқындалған тұлға
салық агенті болып танылады.
Заңды тұлғаны қайта құру

Заңды тұлғаны қайта ұйымдастыру (бiрiктiру, қосу, бөлу, бөлiп шығару, қайта құру) оның мүлкiнің меншiк
иесінің немесе меншiк иесi уәкiлеттiк берген органның, құрылтайшылардың (қатысушылардың), сондай-ақ
заңды тұлғаның құрылтай құжаттарында уәкiлеттiк берiлген органның шешiмi бойынша не Қазақстан
Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген жағдайларда сот органдарының шешiмi бойынша
жүргiзiледi. Қазақстан Республикасының заңнамасында қайта ұйымдастырудың басқа да нысандары
көзделуi мүмкiн.
Заңды тұлға – ерікті жинақтаушы зейнетақы қорын, сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымын, Сақтандыру
төлемдеріне кепілдік беру қорын, арнайы қаржы компаниясын, төлем ұйымын қайта ұйымдастыру
Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру, сақтандыру және сақтандыру қызметі,
Сақтандыру төлемдеріне кепілдік беру қоры, жобалық қаржыландыру және секьюритилендіру, төлемдер
және төлем жүйелері туралы заңнамасында көзделген ерекшеліктер ескерiле отырып жүзеге асырылады.
Акционерлiк қоғамдарды қайта ұйымдастыру Қазақстан Республикасының акционерлiк қоғамдар туралы заң
актiсiнде белгiленген ерекшелiктер ескерiле отырып жүзеге асырылады.
2. Қайта құру ерiктi түрде немесе ықтиярсыз жүргiзiлуi мүмкiн.
3. Заң құжаттарында көзделген реттерде ықтиярсыз қайта құру сот органдарының шешiмi бойынша жүзеге
асырылуы мүмкiн.
Егер заңды тұлғаның мүлкiн меншiктенушi, ол уәкiлдiк берген орган, құрылтайшылар немесе заңды тұлғаның
құрылтай құжаттарында қайта құруға уәкiлдiк берiлген органы заңды тұлғаны қайта құруды сот органының
шешiмiнде белгiленген мерзiмде жүзеге асырмаса, сот заңды тұлғаның басқарушысын тағайындайды және оған
осы заңды тұлғаны қайта құруды жүзеге асыруды тапсырады. Басқарушы тағайындалған кезден бастап заңды
тұлғаның iсiн басқару жөнiндегi өкiлеттiк соған ауысады. Басқарушы сотта заңды тұлғаның атынан әрекет етедi,
бөлу балансын жасайды және оны заңды тұлғаны қайта құру нәтижесiнде туындайтын құрылтай құжаттарымен
бiрге соттың бекiтуiне бередi. Аталған құжаттарды соттың бекiтуi жаңадан пайда болған заңды тұлғаларды
мемлекеттiк тiркеу үшiн негiз болады.
4. Заңды тұлға, бiрiктiру нысанында қайта құрылатын реттердi қоспағанда, жаңадан пайда болған заңды
тұлғалар тiркелген кезден бастап қайта құрылған деп есептеледi.
Заңды тұлға оған екiншi бір заңды тұлғаның қосылуы жолымен қайта ұйымдастырылған кезде қосылған заңды
тұлға қызметiнiң тоқтатылғаны туралы мәліметтер Бизнес-сәйкестендiру нөмiрлерiнiң ұлттық тiзiлiмiне
енгізілген кезден бастап олардың бiрiншiсi қайта ұйымдастырылды деп есептеледі.
Коммерциялық заңды тұлғаларды ерікті тарату.

Заңды тұлға мүлкiнің меншiк иесінің немесе меншiк
иесi уәкiлеттiк берген органның, сондай-ақ құрылтай
құжаттарында осыған уәкiлеттiк берiлген органының
шешiмi бойынша заңды тұлға кез келген негiз
бойынша таратылуы мүмкiн.
Заңды тұлға – ерікті жинақтаушы зейнетақы қорын,
сақтандыру (қайта сақтандыру) ұйымын, Сақтандыру
төлемдеріне кепілдік беру қорын, арнайы қаржы
компаниясын, мақта өңдеу ұйымын тарату Қазақстан
Республикасының зейнетақымен қамсыздандыру,
сақтандыру ісі және сақтандыру қызметі, Сақтандыру
төлемдеріне кепілдік беру қоры, жобалық
қаржыландыру және секьюритилендіру, мақта
саласын дамыту туралы заңнамасында көзделген
ерекшелiктер ескерiле отырып жүзеге асырылады.
Банкроттық
Банкроттық (дәрменсіздік) - бұл борышкердің (жеке, заңды
тұлғаның немесе мемлекеттің) өзінің борыштық міндеттемелері
бойынша төлем жасауға қабілетсіздігі.
Сондай-ақ банкроттық деп борышкер өтетін сот рәсімін білдіреді,
оның барысында оның қаржылық жай-күйі, берешекті өтеу қажет
адамдар тобы, қарызды қолда бар қаражатпен өтеу мүмкіндігі және
одан кейін барлық қарыздарды есептен шығару.
Банкрот деп нақты адамды немесе сот рәсімдері арқылы өткен және
заңмен дәрменсіз деп танылған ұйымды атау қабылданған.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АЗАМАТТЫҚ КОДЕКСI.
53-бап. Банкрот деп тану
1. Банкроттық ерiктi түрде немесе мәжбүр ету тәртiбiмен
танылуы мүмкiн.
2. Банкроттықты ерiктi түрде тану борышкердiң сотқа берген
өтiнiшi негiзiнде жүзеге асырылады.
3. Мәжбүр ету тәртiбiмен банкрот деп тану несие берушiнiң, ал
заң актiлерiнде көзделген жағдайларда өзге де адамдардың
сотқа өтiнiш беруi негiзiнде жүзеге асырылады.
Банкроттық рәсімдер
Банкроттық рәсімі - кредиторлардың талаптарын Қазақстан
Республикасының заңдарында белгіленген тәртіппен
борышкердің мүліктік массасы есебінен қанағаттандыру
мақсатында жүзеге асырылатын рәсім. Банкроттық борышкердiң
сотқа берген өтiнiшi негiзiнде ерікті түрде және кредиторлардың
немесе осы Заңмен уәкілеттік берiлген өзге де тұлғалардың сотқа
берген өтiнiшi негiзiнде мәжбүрлі түрде белгiленедi.Осы Заңда
белгiленген жағдайларда борышкер өзiн банкрот деп тану туралы
өтiнiшпен сотқа жүгінуге мiндеттi.
Қазақстан Республикасының Кодексі 55-бап. Банкроттық рәсімін
қозғау салдарларын қарап шығуға болады
Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау және
кәсіпкерлік дауларды шешу
Кәсіпкерлердің құқықтарын қорғау - белгілі бір нысандарда, белгілі бір тәсілдермен, заңмен белгіленген
шекаралар шеңберінде жүзеге асырылатын, олардың иелерінің бұзылған немесе даулы құқықтары мен
мүдделерін қалпына келтіру немесе тану бойынша нормативті түрде белгіленген іс-шаралар жиынтығы. заң
бұзушыларға қатысты заңдық шаралар, сондай-ақ осы шараларды практикалық іске асыру механизмі
(орындылығы).
Қазақстан Республикасының Кодексі 300-бап
1. Әрбір кәсіпкерлік субъектісінің өз құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін сот арқылы қорғауға
құқығы бар.
Кәсіпкерлік субъектілерінің бұзылған немесе даулы құқықтарын қорғау Қазақстан Республикасының
заңдарында көзделген өзге де тәртіппен (төрелік, медиация, Қазақстан кәсіпкерлерінің құқықтарын қорғау
жөніндегі уәкіл, омбудсмен, келіссөздер, наразылық тәртіп және өзгелер) жүзеге асырылуы мүмкін.
2. Кәсіпкерлік субъектілерінің құқықтарын қорғау осы Кодексте және Қазақстан Республикасының
заңдарында көзделген жағдайларда лауазымды адамдардың әрекеттерiне (әрекетсіздігіне) және мемлекеттік
органдардың актілеріне (шешімдеріне) шағым жасау арқылы жүзеге асырылуы мүмкін.
3. Заңдарда арнайы көзделген жағдайларда, кәсіпкерлік субъектілерінің құқықтарын қорғау құқығы бұзылған
кәсіпкерлік субъектісінің тiкелей iс жүзiндегi немесе заңдық әрекеттерiмен (өзiн-өзi қорғау) жүзеге асырылуы
мүмкiн.
Дауларды төрелікте қарау
Төрелік - дауларды шешу үшін жеке (негізінен ДК) немесе заңды тұлғалар жүгіне алатын сот. Ең бастысы,
қақтығысушы тараптар арасындағы шартта келіспеушіліктер туындаған жағдайда төрелік туралы тармақ
болуы тиіс.
Дауды төреліктің шешуіне беру
1. Тараптар арасында жасалған төрелік келісім болған кезде дауды төреліктің қарауына беруге болады.
2. Төрелік келісімді тараптар арасында қандай да бір нақты азаматтық-құқықтық қатынас бойынша туындаған
немесе туындауы мүмкін дауларға қатысты тараптар жасауы мүмкін.
3. Соттың қарауында жатқан дауға қатысты төрелік келісім аталған сот дау бойынша шешім қабылдағанға дейін
жасалуы мүмкін. Мұндай жағдайда сот арызды қараусыз қалдыру туралы ұйғарым шығарады.
4. Талаптарын тараптардың бірі формулярларда немесе өзге стандартты нысандарда айқындаған және басқа тарап
ұсынылған шартқа тұтастай қосылуы (қосылу шарты) арқылы ғана қабылдауы мүмкін болған шарт бойынша,
сондай-ақ коммерциялық ұйым мен дара кәсіпкер болып табылмайтын жеке тұлға арасындағы қарыз шарты
бойынша дауды шешу туралы төрелік келісім, егер мұндай келісім талап қою үшін негіздер туындағаннан кейін
жасалса, жарамды болады.
5. Төрелікке тараптардың келісімі бойынша жеке және (немесе) заңды тұлғалар арасында азаматтық-құқықтық
қатынастардан туындаған даулар берілуі мүмкін.
6. Егер тараптар өзге жөнінде уағдаласпаса, дауды тұрақты әрекет ететін төрелікке беру кезінде тұрақты әрекет
ететін төреліктің регламенті төрелік келісімнің ажырамас бір бөлігі ретінде қарастырылады.
7. Төрелік келісімнің қолданысы тараптар оны қандай тәртіппен жасасса, сондай тәртіппен тоқтатылуы мүмкін.
8. Кәмелетке толмағандардың, заңда белгіленген тәртіппен әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеттілігі
шектеулі деп танылған адамдардың мүддесін қозғайтын даулар, оңалту және банкроттық туралы, табиғи
монополиялар субъектiлерi мен олардың тұтынушылары арасындағы, мемлекеттік органдар, квазимемлекеттік
сектор субъектілерінің арасындағы даулар төреліктің қарауына жатпайды.
9. Төрелік жеке мүліктік емес қатынастардан туындайтын, мүлікке байланысты емес дауларды қарауға
құқылы емес.
10. Төрелік бір жағынан Қазақстан Республикасының жеке және (немесе) заңды тұлғалары және
екінші жағынан мемлекеттiк органдар, мемлекеттiк кәсiпорындар, сондай-ақ дауыс беретін
акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы тікелей немесе
жанама түрде мемлекетке тиесілі заңды тұлғалар арасындағы дауларды тиісті саланың уәкілетті
органының (республикалық мүлікке қатысты) немесе жергілікті атқарушы органның (коммуналдық
мүлікке қатысты) келісімі болмаған жағдайда қарауға құқылы емес.
Төрелік келісім жасауға ниеттенген мемлекеттік органдар, мемлекеттiк кәсiпорындар, сондай-ақ дауыс
беретін акцияларының (жарғылық капиталға қатысу үлестерінің) елу және одан да көп пайызы тікелей
немесе жанама түрде мемлекетке тиесілі заңды тұлғалар тиісті саланың уәкілетті органына
(республикалық мүлікке қатысты) немесе жергілікті атқарушы органға (коммуналдық мүлікке
қатысты) төрелік талқылауға жұмсалатын шығыстардың болжамды сомаларын көрсетіп, осындай
келісім жасауға келісім беру туралы сұрау салу жолдауға тиіс. Тиісті саланың уәкілетті органы немесе
жергілікті атқарушы орган күнтізбелік он бес күн ішінде сұрау салуды қарауға және кері қайтарып
алынбайтын келісім беру немесе келісім беруден уәжді бас тарту туралы жазбаша хабарлама жолдауға
міндетті. Тиісті саланың уәкілетті органы немесе жергілікті атқарушы орган сұрау салуды қараған
кезде мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігі мен мүдделерін ескеруге тиіс.
Медиацияны қолдану арқылы дауларды шешу.
Медиация жанжалдарды соттың қатысуынсыз, үшінші
бейтарап жақ- медиатордың (делдал) көмегімен шешу
формасы. Медиация жанжалдарды баламалы шешудің
жеңіл түрі болып табылады. Медиация рәсімі кезінде,
жанжалға қатысушы жақтар медиатордың біліміне,
тәжірибесіне және шеберлігіне сүйене отырып өзара
тиімді шешімге келеді.
1. Кәсіпкерлік субъектілері арасында медиация
жүргізу тараптардың өзара келісімі бойынша
және олардың арасында медиация туралы шарт
жасалған кезде жүзеге асырылады.
2. Кәсіпкерлік субъектілері қатысатын азаматтық
және өзге де құқықтық қатынастардан
туындайтын дауларды реттеу кезінде медиация
сотқа жүгінгенге дейін де, сот талап-арызды
қабылдағаннан кейін де қолданылуы мүмкін.
3. Медиация жүргізудің тәртібі мен шарттары
"Медиация туралы" Қазақстан
Республикасының Заңында көзделеді.
(Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 28
қаңтардағы № 401-IV Заңы.2-бапын қарауға болады)
Медиацияның қолданылу саласы
1. Егер Қазақстан Республикасының заңдарында өзгеше белгіленбесе, жеке және (немесе) заңды тұлғалар
қатысатын азаматтық, еңбек, отбасылық және өзге де құқықтық қатынастардан туындайтын, сондай-ақ
қылмыстық теріс қылықтар, онша ауыр емес және ауырлығы орташа қылмыстар туралы, сондай-ақ
Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 68-бабының екінші бөлігінде көзделген жағдайларда ауыр
қылмыстар туралы істер бойынша қылмыстық сот ісін жүргізу барысында қаралатын даулар (жанжалдар)
және атқарушылық іс жүргізуді орындау кезінде туындайтын қатынастар медиацияның қолданылу саласы
болып табылады.
2. Осы баптың 1-тармағында көрсетілген қатынастардан туындайтын дауларға (жанжалдарға), егер мұндай
даулар (жанжалдар) медиация рәсіміне қатыспайтын үшінші тұлғалардың және сот әрекетке қабілетсіз не
әрекетке қабілеті шектеулі деп таныған адамдардың мүдделерін қозғаса немесе қозғауы мүмкін болса,
медиация рәсімі қолданылмайды.
3. Тараптардың бірі мемлекеттік орган болып табылатын кезде, жеке және (немесе) заңды
тұлғалар қатысатын азаматтық, еңбек, отбасылық және өзге де құқық қатынастарынан
туындайтын дауларға (дау-шарларға) медиация рәсімі қолданылмайды.
4. Сыбайлас жемқорлық қылмыстар және мемлекеттік қызмет пен мемлекеттік басқару
мүдделеріне қарсы өзге де қылмыстар туралы қылмыстық істер бойынша медиация рәсімі
қолданылмайды. (Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 28 қаңтардағы № 401-IV Заңы. 1-бап.)
1. Медиацияны жүргізу тараптардың өзара келісімі бойынша және олардың арасында медиация туралы шарт
жасалған кезде жүзеге асырылады.
2. Жеке және (немесе) заңды тұлғалар қатысатын азаматтық, еңбек, отбасылық және өзге де құқық
қатынастарынан туындайтын дауларды реттеу кезіндегі медиация сотқа жүгінгенге дейін де, сот талқылауы
басталғаннан кейін де қолданылуы мүмкін.
3. Судьялардың және қылмыстық қудалауды жүзеге асыратын органдар лауазымды тұлғаларының тараптарды
қандай да болмасын нысанда медиацияға мәжбүрлеуге құқығы жоқ.
4. Тарапқа медиацияға жүгінуге ұсынысты басқа тараптың өтініші бойынша, сот немесе қылмыстық қудалау
органы жасауы мүмкін.
5. Медиацияны жүргізу медиация тараптары медиация туралы шарт жасасқан күннен басталады.
6. Егер тараптардың бірі медиацияға жүгіну туралы ұсынысты жазбаша түрде жіберсе және оны жіберген
күннен бастап он күн ішінде немесе ұсыныста көрсетілген өзге де орынды мерзімде медиация рәсімін
қолдануға басқа тараптың келісімін алмаса, мұндай ұсыныс қабылданбаған болып есептеледі.
7. Медиацияны жүргізу үшін тараптар өзара келісім бойынша бір немесе бірнеше медиаторды таңдайды.
8. Медиаторлар ұйымы, егер тараптар аталған ұйымға тиісті өтініш жіберсе, медиатордың (медиаторлардың)
кандидатурасын ұсына алады. (Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 28 қаңтардағы № 401-IV Заңы.
20-бап.)
Партисипативтік рәсімді қолдану арқылы дауларды шешу
Партисипативтік тәсіл жаңадан енген норма
болғандықтан, осы сөздің өзін қарапайым
жұртшылықтың түсіне бермейтіні заңдылық. Себебі, бұл
сөз біздің қолданысымызда болған жоқ. Ол
«Participative» термині француз тілінен аударғанда
«қатысушы, қатыса алатын» деген мағынаны білдіреді.
Партисипативтік рәсімдер - бұл рәсім екі тараптың
адвокаттарының дауды реттеуге жәрдемдесуімен
тараптар арасында келіссөздер жүргізу арқылы судьяның
қатысуынсыз өткізіледі. Кодекстің 181-бабына сәйкес
тараптар осы заңның 179-бабында көзделген қағидалар
бойынша сот кеңесу бөлмесіне кеткенге дейін
партисипативтік рәсім тәртібімен реттеу туралы
өтінішхаты мәлімдеуге құқылы. Алайда партисипативтік
рәсімді өткізудің татуласу рәсімдерінің басқа түрлеріне
қарағанда нақты процестік сатысы көрсетілмеген.
Тараптардың бітімге келуін ынталандыру үшін
талапкерге бюджеттен төленген мемлекеттік баж
қайтарылуы қарастырылады.
Партисипативтік рәсімнің басты мақсаты:

толықтай тараптарды қанағаттандыру;
жедел дауды шешу;
тараптардың арасындағы қайшылықтарды
төмендету;
дауды шешу кезінде тараптардың арасында
қайшылықтардың туңындауын
болдыртпау;
құқықтық мәдениетті қалыптастыру;
соттың жүктемесін азайту.
Партисипативтік рәсім 3 кезеңнен тұрады:

• бұл тараптардың талап арызды ұсынуы, бұл ретте ұсыныстар жеке тарап арқылы немесе топтық
Бірінші талқылау бойынша жүзеге асады.
кезең

• туындаған оқиғадан шығудың баламалы тәсілі, бұл кезде дамытудың қозғалысқа келтіруден
айырмашылығы әрбір нұсқаның нақты бөлшегінде әрбір жақтың артықшылықтары мен
Екінші кемшіліктерін қоса отырып, осы және басқа да шарттардың орындалуы, яғни шындықтың
кезең өзіндік тексерісі.

• бұл тараптардың берілген нұсқалар ішінен баламалы таңдау жасауы.
Үшінші
кезең
Назар аударғандарыңызға рахмет!

Ұқсас жұмыстар

КӘСІПКЕРЛІК ҚҰҚЫҚ ЖӘНЕ СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ МӘДЕНИЕТ НЕГІЗДЕРІ

КƏСІПКЕР

Кәсіпкерлік субъектілері

Жеке кәсіпкерліктің ұйымдастырушылық - құқықтық нысандары

Кәсіпкерлік қызметті тоқтату себептері, факторлары және шарттары

Кәсіпкерліктің мақсаттары

Кәсіпкерлік қызмет субъектілері ұғымы

Кәсіпкерліктің нысандары

Шағын кәсіпкерлікті мемлекеттік қолдау мен дамыту, жеке кәсіпкерлік туралы заң

Кә сіпкерліктің мә ні мен мазмұ ны негізгі функциялары

Пәндер