Трансмиссивтік ауру

Презентация қосу

әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті
Биология және биотехнология факультеті
Биоалуантүрлілік және биоресурстар кафедрасы

Б.ғ.д., аға оқытушы Шалғымбаева Сәуле Мухаметкалиевна

Дәріс №2
Паразитоценология және паразитоценоздар

Алматы, 2017
« Табиғаттағы паразиттердің рөлі –
экожүйені тұрақтандыру»

В.Н.Беклем
Лекция жоспары:

• Паразитоценология және паразитоценоздар
• Академик Е.Н.Павловскийдің аурулардың табиғи ошағы
туралы ілімі
• Аурулардың табиғи ошағы және табиғи-ошақты
ауруларға түсінік
• Трансмиссивті аурулар
Паразитоценоз (Е.Н.Павловский термині) –
бір иеде (организмде) мекентейтін паразиттер
жиынтығы

Паразитоценоз құрамына вирустар, саңырауқұлақтар, бактериялар,
қарапайымдар, құрттар, кенелер, насекомдар кіруі мүмкін

Паразитоценоз – ерекше экожүйеге мысал бола алады.
Паразиттер де басқа түрлер секілді өзара
бәсекелес немесе серіктес болуы да мүмкін
• Цестодозамен ауратын науқастарда қалыпты адамдармен
салыстырғанда лямблия 2-3 есе көп кездеседі.
• Ал аскаридамен ауырған науқастарда лямблиямен зақымдану 2-4 есе
төмен
• Күрделі аскаридоза кезінде бактериалды дизентерия көрініс береді.
Биогеоценоз

Биотоп (экотоп) Биоценоз (биота,
• Жарық қоғамдастық)
• Температура • Продуценттер
• Ылғалдылығы • Консументтер
• Топырақтың құрамы • Редуценттер
• Ауа құрамы
• Жел
• Жер бедері
Экологиялық орын –
қоғамдастықтағы түрдің
экологиялық тұрғылықты орны.

• Жарық көзін пайдалануда басқа
түрлермен бәсекеге түспейтін,бір түрді
иеленетін биогеоценоздағы орын.
Түрлер қауымдастығы
қоректену байланыстары мен
қоректену тізбегін
қалыптастырады.Қоректену
тізбектерінің жиынтығы
қоректену орталығын құрайды.
барыс 3-ретті
консументтер
(жыртқыштар)

Консументтер-жануарлар
2-ретті
консументтер
(жыртқыштар
үкі )

жылан
түлкі
1-ретті
тышқан консументтер
(шабындықта
бұғы р)
тиін
құс қоян

шөптер Продуценттер
ағаш -өсімдіктер

Редуценттер-микроорганизмдер
3-ретті
қолданушылар
шауыт

2-ретті
қолданушылар

жылан
кесіртке

қоян
1-ретті
қолданушылар
тышқан
шегіртке
жасыл
өсімдік

Органикалық заттардың ыдырауын жүзеге асыратын микроорганизмдер
Жер үсті экожүйлеріндегі қоректену тізбегі
Қоректік тізбектің түрлері:
• Жыртқыштық (қоректену тізбегі): шөп-
шегіртке-кесіртке-шауыт
• Детритті (ыдырау тізбегі): құлаған
жапырақтар-саңырауқұлақтар-бактериялар
• Паразиттік (қырыққабат-қырыққабаттық
көбелек-ақшыл маса)
Иесінің популяциясының көлемінің реттелуі
«Паразитарлық жүйеде» кері байланыс арқылы жүреді:
o Иесінің o Денісаутүрлер көп
популяциясының ұрпақ береді
тығыздының артуы; o Бұрынғы
oҚоректің жетіспеуі;
территорияда қоректің
o ағзаның әлсіреуі
саны артады;
oИелерінің
тығыздығының кемуі.

Иесіне
паразиттердің енуі

эпизоотия
Иесінің популяциясында паразиттердің
көлемінің реттелуі жүзеге асады:
o климаттық шарттар арқылы инфекция мен
инвазияның берілуі;
o туа біткен иммунитет және иесінің
иммундық реакциясы;
o Иесінің популяция бөлігінің жойылуы;
o Өздігінен реттелу (иесіне паразиттердің
қайта енуі– паразиттің көбеюін төмендетеді).
Паразиттің және иесінің популяциялық
кезеңіндегі адаптациясы

• Еркін тіршілік кезеңіндегі немесе паразиттің
дернәсілдерінің иесін іздеуі
•Аралық және резервуарлық иелерінің даму
цикліне қосылуы
• Сыртқы қолайсыз жағдайларға қарсы
тыныштық кезеңінің болуы (циста, жұмыртқа)
•Паразиттің және иесінің қимыл-
қозғалыстарының синхронизациялық даму кезеңі
Паразиттің және иесінің қимыл-қозғалыстарының
синхронизациялық даму кезеңі

Күндіз Потенциальды
иелерінің жүзуі

Шистосоманың
дернәсілдерінің
молюсканың
денесінен
шығуы
Қырыққабат белянкасы
және белянка
Табиғи аймақ және
аймақ-аралық
аурулар туралы
түсінік
Евгений Никанорович
Павловский (1884-1965) —
ресей зоологы, энтомолог,
медициналық қызметтің генерал-
лейтенанты(1943). КСРО-ң атақты
ғалымы(1935), медициналық
академияның және КСРО АН
академигі (1939)(1944), Зоологиялық
институттың директоры АН
КСРО(1942-1962). Кеңестік
энтомологиялық қоғамның президенті Табиғи ауру
(1931-1965), Географиялық қоғамның орталықтарын
президенті (1952-1964). Кеңес ашқан
одағының еңбек қаһарманы
Паразитті аурулар
(инфекция және инвазия) бөлінеді:
• Зооноз – жануар аурулары, адамның қатысуынсыз және празит
үшін бөгет болады.
• Антропоноз – адам аурулары
• Антропозооноз – адам және жануар аурулары.
• Антропозооноз табиғиорталық аурулары.
• Бұл дегеніміз, что пока зоонозаға сәйкес, адам пада болған жоқ.
Егер адам бұл орталыққа кірсе, ауруға шалдығуы әбден мүмкін.
Зооноз

Альвеококктың
даму циклында
адам
биологиялық
бөгет болып
табылады.
Зооноз
Описторхоздың
даму циклында
адам
биологиялық
бөгет болып
табылмайды.
Антропоноз – аурулар
жиынтығы, қоздырғыштардың
даму циклында адам міндетті
бірлік болып табылады.
Антропоноз
Сиыр цепені иесін
ауыстырып
дамиды
Антропоноз
Аскарида иесін
ауыстырмай
дамиды
Табиғи ошақ
Ұзақ уақыт бойына адамға тәуелсіз аурулардың
қоздырғыштарының циркуляциясы жүзеге асатын
жер бедерінің ең кіші аумағы.
Биогеоценозға мысал бола алады.
Табиғи ошаққа кіреді:
•Белгілі бір ландшафт (биотоп)
•Ауру қоздырғыш популяциясы
•Жыртқыш аңдар, яғни “иесінің” популяциясы
•Аралық тасымалдаушылар популяциясы (егер де
ауру трансмиссивті тасымалданатын болса)
АДАМ – табиғи ошақ компоненті болып
саналмайды!!!
Ошақтың типтері
• Локальды (кеміргіштер іні)
• Диффузды (өзендер мен ормандар)
• Табиғи (жыртқыш аңдардың қатысуымен)
• Антропогенді (үй немесе синантропты
жануарлармен юайланысты:
егеуқұйрықтар)
ТМД елдерінің жалпы
территориясы бойынша 40-қа жуық
аурулардың табиғи ошақ көзі
тіркелген.
Бұл аурулардың соңғы иелерінің
саны –600-ге жуық
омыртқалылардың түрі.
АУРУДЫҢ ТАБИҒИ ОШАҚТАРЫНА
МЫСАЛДАР

Трансмиссивтік емес аурулар ( тасымалдаушыларсыз

беріледі):
Барлық трематодозды аурулар (сорғыштардың таратуымен)
•

Дифиллоботриоз
•

Альвеококкоз
•

Трихинеллёз
•

Дракунулёз және басқалар
•
Трансмиссивтік ауру
Облигаттық Факультативті
трансмиссивтік трансмиссивтік

Тасымалдаушы-қансорғыш жақтылар
(насекомдар немесе кене)
-механикалық ( тек қана паразиттер
тасымалдайды)
-спецификалық ( биологиялық).Бұл жерде
паразиттердің арнаулы даму сатысы жүреді.
Оба -факультативті-трансмиссивтік түрлі жұғу қаупі бар
ауру болып табылады.
Даму мүмкін

Ауылдық цикл Екінші реттік
өкпелік оба
Тікелей Ад
Лифматика а мн
ан
Қысқы қатынас лық оба ада
уақыт м ға

Ластанған Тікелей
Инфицирон
Инфицирон топырақ қатынас
ды бүрге
ды бүрге

Инфицирон
ды бүрге

Ті
Өкпелік обаның

ке
Жабайы
қа
Инфицирон

ле
ты
кеміргіштер эпидемиясы

й
ды бүрге
на
с Үй тышқаны

Қалалық цикл
АУРУЛАРҒА ҚАРСЫ КҮРЕС
ЖҮРГІЗУ ҮШІН ОЛАРДЫҢ
ТАБИҒИ
ОШАҒЫНЗЕРТТЕП БІЛУ
АСА МАҢЫЗДЫ БОЛЫП
ТАБЫЛАДЫ.
Паразиттік аурулардың
экологиялық алдын алу

• Паразиттердің өмірлік циклі туралы білімге
негізделген
• Өмір сүру кезеңінде үзілуі оңай буындар
анықталады. Мысалы, трансмиссивті
шабуылдардың алдын алу, тасушылармен
күреске негізделген
Девастация - терапевтік,
профилактикалық, санитарлық және
ұйымдастырушылық шаралар
кешені арқылы қол жеткізілген
жұқпалы аурудың қоздырушы
агентін барлық жерде жою

Константин Иванович
Скрябин
Дегельминтизация – (1878-1972)
гельминтоздардан (паразитті
құрттардан келетін ауру) халықты
және жануарларды сауықтыруға
арналған терапиялық және
профилактикалық шаралардың
кешені

Ұқсас жұмыстар

Қоздырғыш тасымалдаушылардың мінездемесі

Ауру аяқ астынан басталады, науқастың температурасы

Жұқпалы аурулардың табиғи ошағы, құрылымы, түрлері және олардың шекарасын анықтау

ІРІ ҚАРА МАЛДЫҢ ТЕЙЛЕРИОЗДАРЫ

Денесінің сыртқы бөлшектенуі

Жылқының энцефалитін балау және індетке қарсы шаралар

Жылқы нутталиозы

Инвазиялық аурулар жөніндегі ілім. Инвазиялық аурулардың номенкулатурасы

Протозоидтық аурулардың эпизоотологиясы, патогенезі және иммунитеті

КҮЗЕННІҢ АЛЕУТ АУРУЫН БАЛАУ ЖӘНЕ ІНДЕТКЕ ҚАРСЫ

Пәндер