БАЛЫҚ ОМЫРТҚАСЫНЫҢ САНЫ

Презентация қосу

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Биология және биотехнология факультеті

Балықтарды зерттеудің стандартты бағдарламасын
дайындау
Жоспар:
І.Кіріспе
Балықтарды зерттеу туралы алғашқы деректер
ІІ.Негізгі бөлім
Балықтарға жүргізілген зерттеу жұмысының стандарттары
Балықтарды зерттеудің әдістері мен тәсілдері
ІІІ.Қорытынды
VI.Пайдаланылған әдебиеттер
Ихтиология
Ихтиология (лат. ichthys - балық және
логия) - балықтар мен дөңгелекауыз-
дыларды, (миксиндер мен тілтістер)
зерттейтін омыртқалылар зоология-
сының бөлімі
сондай-ақ,
жеке организмнің балықтардың
Ихтиология балықтардың сыртқы эмбриологиясын географиялық
балықтардың сыртқы ортаға бейімделуін, және түрлердің, таралуын
белгілері мен ішкі бейорганикалық және туыстардың, (зоогеографиясын)
құрылысын органикалық қарым- тұқымдастардың, және балықтар
(морфологиясы мен қатынасын отрядтардың, т.б. үйірінің санын, оның
анатомиясын), (экологиясын эволюциясын немесе ауытқу
филогениясын, заңдылықтарын
зерттейді
Ихтиология салалары
балықтар физиологиясы

балық өсіру, өндірістік балық аулау

балықтар эмбриологиясы,

балық өндірісінің шикізат қоры
балық тағамдарының технологиясы,
балықтар аурулары
Балықтарды зерттеу туралы алғашқы деректер
Балықты өңдеу туралы ал-
ғашқы деректер Ежелгі Мы-
сырдың (б.з.б. 3700 – 3600
жылы) папирустары мен жар-
тастарындағы суреттерде кез-
деседі

Балықтарды ғылым тұрғыдан 18 ғасырдың басында швед 19 ғасырда К.Бэр мен Н.Данилев-
скийдің Каспий, Азов, Қара теңізде-
зерттеу жұмыстары 16 ғасыр- ихтиологы П.Артеди балықтар
ріндегі жүргізген зерттеулері ерекше
дың ортасынан, француз ға- жіктелімін жасады. 18 ғасырда орын алды, соның нәтижесінде ба-
лымдары П.Белона мен Ресейде балықтарды зерттеу лықтарды қорғаудың ғылым негіздел-
Г.Ронделе және италияндық С.И. Крашенников, И.Лепе- ген шаралары мен балық аулауды
биолог И.Сальвиани еңбекте- хин, П.Паллас есімдерімен ты- ұтымды ұйымдастыру жолдары
рінен басталады. ғыз байланысты. ұсынылды.
Қазақстан ихтиофаунасын іргелі зерттеу
Қазақстан суларының балықтарын іргелі
зерттеу 18 ғасырда Палластың еңбекте-
рінен басталады. Ол 1768 – 73 жылы
Санкт-Петербургтен Байкал бойына
жасаған саяхаты кезінде Каспий теңізі
мен Еділ, Жайық, Ертіс өзендерінің
ихтиофаунасын зерттеді

Қазақстанның ихтиофаунасын тануда 19 Арал теңізінің балықтары туралы алғашқы
ғасырдың 2-ші жартысында ғалым-сая- деректерді Г.Мейендорф берді (1820).
хатшылар Н.А. Северцов пен А.П. Қазақстан ихтиофаунасын зерттеудің жаңа кезеңі
Федченконың, К.Ф. Кесслердің, А.И. КСРО Ғалымдар Академиясының 1932 жылы
Шренктің, Н.М. Пржевальскийдің, т.б. Қазақстанда ұйымдастырылған базасымен бай-
жинаған мәліметтері мен ғылым-зерт- ланысты. Осы кезеңде Қазақстанның ихтиофау-
теулерінің маңызы ерекше болды насын зерттеуде Г.В. Никольский (Арал су ала-
бы), П.Ф. Домрачев (Балқаш су алабы) және т.б.
ғалымдар елеулі үлес қосты.
Қазақстан ихтиологиясы

1959 жылы Қазақстан
Ғалымдар Академиясы-ның
Зоология институтын-да әуелі 1961 жылы ҚазМУ-де (қазіргі
сектор, кейіннен ихтиология Қазақ ұлттық ун-ті)
және гидро-биология ихтиология және Республикамыздағы Ихти-
бөлімшесі Арал, Балқаш, гидробиология кафедрасы ологиялық зерттеулердің
Алтай бөлімшеле-рін ашылды. нәтижелері республикалық
қамтитын Қазақ балық ш. ғылым-зерттеу институтта-
ғылым-зерт. ин-тына рының, Қазақстан Ұлттық
(КазНИИРХ) айналды. Ғалымдар Академиясы-ның,
ҚазҰУдің ғылым ең-
бектерінде, ТМД және
көптеген шет ел журнал-
дарында басылды
Балықтарға жүргізілген зерттеу жұмысының
стандарттары.

Табылған жері
Балық ауланған су қоймасының – арық,
тоған,өзен,көл,теңіз немесе теңіз бөлі-
1 гінің атауын жазу керек.Белгісіз су қой-
маларын осы су қоймасы қарайтын бас-
сейн атымен атайды.Мысалы Мыргань
өзені – Амур бассейні
Зерттеу жұмыстары кезінде:
Балық ауланған уақыты тіркеледі. Айы,күні,жылы. Аулан-
ған адамның толық аты жөні туралы мәліметтер жазыла-
ды.Аулаған балық туралы ғылыми және жергілікті атауы
толық жазылады.Жергілікті атаудың құндылығы атауында

2 балықтың биологиялық және морфологиялық ерекшелік-
терінің болуында.Мысалы мөңке балық жергілікті атауы
табан балық. Атауынан балық морфологиясының табанға
ұқсастығын аңғаруға болады. Сонымен қатар жас ерекше-
лігіне байланысты да атауын тіркеу керек.Мысалы – кіші-
леу аққайраң;жас-сазан,көксерке
Зерттеу жұмыстары кезінде:

Барлық балықтарды зерттеу кезінде балық
жынысын міндетті түрде сипаттайды. Аталық
♂ ,аналық— ♀ осылай белгіленеді.Егер балық
жас және визуальды жынысын анықтау мүм-
кін болмаса juv -қысқартылған juvenalis деп

3 жазылады.
Ересек балықтар үшін жыныстық өнімдері
балдық жүйемен сипатталады.
Мысалы ♀ IV. Аналықтың жыныс өнімдерінің
пісіп жетілу көрсеткіші төрт балдық жүйемен
көрсетілген.
Зерттеу жұмыстары кезінде :

4 Балықтың салмағы
5 Балықтың ұзындығы

Балықтардың ұзындығы негізгі зерттеу стан-
Зерттеу объектісінде алыңған балық- дарты және салыстырмалы құрал ретінде қол-
тың салмағы маңызды.Гр мен немесе данылмайды.Зерттеу барысында жеке бөлік-
кг үлесімен көрсетіледі.Сонымен қа- терінің ұзындығы маңызды.
тар балықтың салмағы оның қорек-
тену көлемін көрсетеді.
6 Тері жамылғысының жай-күйін анықтайды

Бекіре балықтарында тері жамылғысының
зақымдану дәрежесі жарақаттар саны (терінің
жарылуы, бұлшық ет тінінің жыртылуы) және ең
көп жырылу көлемі (сантиметрмен) бойынша
анықталуы тиіс. Жарадағы ірің және тіндердің
патологиялық өзгерістері болмаған кезде жарақат
жаңа (қатерсіз), ірің болған кезде — қисық
(сапасыз) ретінде жіктеледі.

Ұсақ балықтарда әрбір балықтың дене терісінің зақымдануының сипаты мен көлемін анықтау
талап етілмейді, ал денесінің зақымдануы бар бақылау партиясындағы балықтардың саны %- бен
анықталады.
БАЛЫҚТАРДЫҢ ЖҰТҚЫНШАҚ ТІСТЕРІНІҢ ФОРМУЛАСЫ

Бұл тістер бесінші (соңғы) желбезек доғасында орналасқан.
Жұтқыншақ тістер бір қатарлы, екі қатарлы және үш қатарлы болады; сол үшін белгілі бір
формулалар қолданылады:
Бір жақтағы тістерді горизанталь сызық арқылы келесі жақтағы тістерден бөліп аламыз.
Егер тістер бір қатар болмаса, сызыққа жақын сүйектің сыртқы (төменгі) шетінде орналасқан
тістердің санын, содан кейін басқа қатарлардың санын береді. Бір қатарлы үшін, мысалы, 6-
5, яғни сол жағынан 6 тіс, оң жағынан—5 (тор); екі қатарлы үшін, мысалы, 3.5-5.3, яғни сол
жағынан бір қатарда үш, екінші қатарда 5 тіс, оң жағынан— бір қатарда 5, екінші қатарда—3
(ақмарқа); үш қатарлы тістердің формулаларының мысалы: 1.1.3 – 3.1.1

Егер тіс ауыстыру кезіндегі балық зерттеліп жатқан болса, жаңа тістермен бірге ескі тістер болса,
соңғыларын санауға болмайды.

1 – бірқатарлы; 2 – екіқатарлы; 3 – үшқатарлы.
БАЛЫҚ ЖЕЛБЕЗЕКТЕРІНІҢ ТАЛШЫҚТАР САНЫ

Желбезек талшықтарының саны әдетте бірінші қатар бойынша саналады.
Жас көксеркелер негізінен ұсақ шаян тәрізділермен қоректенеді және
балыққа қоректенумен ауысқан кезде олардың ұзын жіңішке желбезек
талшықтары қалыңдай бастайды.
Таутандар мен алабұғаларда желбезек аппаратының структурасында
тамақтануға байланысты өзгеру құбылысы байқалған.
БАЛЫҚ ОМЫРТҚАСЫНЫҢ САНЫ

Балықтарды нәсілдік зерттеу
жұмыстары кезінде омыртқалардың 1926 жылы В. В. Петров ұсақ
саны маңызды. таксономиялық бірліктерді бөлу кезінде
1898 жылы Гейнке нәсілдік топшаның меристік белгілер маңызды болып
негізі ретінде омыртқа санын қойды. табылатындығын мойындайды.
Көптеген орыс және шетелдік
авторлар балықтарды зерттеу кезінде,
әсіресе нәсілдік зерттеу кезінде
омыртқалардың есебін пайдаланады.
Алайда, омыртқа саны омыртқа
қалыптасуы кезінде судың
температурасы мен тұздығына
байланысты саны айтарлықтай
өзгереді.
Көздің құрылысын анықтау керек

Балықтың барлық түрлері үшін бозғылт
жабындар, күңгірт қабыршақтар,
жабысқақ шырыштың қалың қабатымен
жабылған, іштің кебуі, лайланған және
Көздің жай-күйі мөлдір қабықтың дәрежесімен құйылған көздер мен т.б. белгілер қатерсіз
және көз алмасының орбитасының деңгейіне көрсеткіш болып табылады.
қатысты жағдайымен сипатталады. Ол
балықтың жасылығымен (свежесть) жақсы
тілінеді. Балықтың балғындық дәрежесіне
байланысты мөлдір, ағарған немесе лайланған, ал
көз алмасы — дөңес, соғылған (Орбита
деңгейінен төмен емес) немесе құлаған (Орбита
деңгейінен төмен емес) болуы мүмкін.
8 Іштің және аналь тесігінің 9 Гелминттердің бар-жоғын
жағдайын анықтау анықтау

Балықтың кез келген органдары мен денесінің
Ішектің ішіндегі заттардың ыдырауы нәтижесінде
бөліктерінде (қабыршық, тері, асқазан-ішек жолы,
асқазан мен ішекті тұндыратын газдар пайда
бауыр, уылдырық, бұлшықет тіні, ми, жүрек және
болады. Бұл ретте іштің көлемі артады және іш
т.б.) қандай да бір паразиттің (гельминт)
қабырғаларының жарылуы мүмкін.
мекендейтін орны бола алады.
10 Желбезек күйіне сипаттама беру

Желбезектерде қан мен шырыштың көптігі
микроорганизмдердің тіршілік әрекеті үшін
жақсы жағдай жасайды, сондықтан басқа
органнан немесе балықтың денесінің бөлігінен
бұрын оның бұзылу белгілері пайда болады.
Желбезек тіндерінің және ондағы шырыштың
бұзулы процесі тез өтеді. Бұл ретте желбезек
жапырақтарының түсі (ашық қызылдан
ашық қызғылт және лас-сұрға дейін) және
олардың иісі өзгереді.
11 Қабыршақты жамылғының жағдайын анықтау

Қабыршақты жамылғының жағдайы қабыршықтың санымен, оның тығыздығымен
және теріде ұстаудың беріктігімен сипатталады. Қабыршық зақымдалмаған немесе
айналып тұратын жерлерде соғылған болуы мүмкін (бірақ балықтың қабыршақты
жамылғысының жалпы ауданының 10% - нан аспайтын). Балықтың қабыршықтылығы
балықтың қабыршықтанған жамылғысының жалпы алаңының пайызымен көрінеді.
Балықтардың кейбір түрлерінің (майшабақ, айран және т.б.) сапасын бағалау кезінде
қабыршықтың жақындығын ескермейді.
БАЛЫҚТЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ МҮШЕЛЕРІН ӨЛШЕУ

Өлшеуіш лента – балықтың көлемі, Штангенциркуль — сыртқы және ішкі
мүшелері және т.б ұзындығын білу өлшемдерді, сондай-ақ тесіктердің тереңдігін
мақсатнда практикада қолданылады. жоғары дәлдікпен өлшеуге арналған әмбебап
Бірақ оның штанциркульге қарағанда құрал.Бұл құралды қолданған кезде қате өлшем
қате нәтиже көрсету мүмкіндігі көп. алу мүмкіншілігі азаяды.
Қорытынды

Жалпы қорытындылап айтқанда, балықтарды зерттеу туралы ең алғаш мәліметтер
папирустары мен жартастарындағы суреттерде кездеседі.
Ихтиологиялық материалдардың негізгі көзі кәсіпшілік аулау болып табылады. Ірі су
қоймаларында аулау әдетте жыл бойы жүреді, бірақ оның қарқындылығы әр
маусымда әртүрлі болғандықтан, негізгі ихтиологиялық материалды жинау ең
алдымен кәсіпшіліктің басты маусымдарына ұштастыру қажет.
Балықтың жасы мен өсуін сипаттайтын материалдарды шолу үшін орташа сынама
әдісімен және іріктеме әдісімен пайдаланылады. Жалпы қабылданған әдіс бірінші әдіс
болып табылады, бірақ зерттелетін объектінің жұмыс жағдайлары мен ерекшелігіне
байланысты барлық әдісті қолдану керек.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

1. Сафронова Т.М. Органолептическая оценка рыбной продукции. Справочник.
2. Й. Ф. Правдин «Руководство по изучению рыб»
3. Интернет желісі:
http://kitaphana.kz/
https://www.bestreferat.ru/referat-145827.html
Уикипедия – ашық энциклопедиясы
http://studopedia.su/

Ұқсас жұмыстар

Балық өнімдерін балықтың протозойлық ауруларымен байланысты ветеринариялық санитариялық сараптау мен санитариялық бағалау, қарсы күресу және алдын алу шаралары

Қан құрамы, қан жасушалары. Эритроциттер

Омыртқа жарасы

МАЛ ДЕНЕСІМЕН ТҰРҚЫНЫҢ ИНДЕКСТЕРІ

Балық өсіру тоғандарының категориялары

Омыртқа ауруларының сәулелі диагностикасы. Балалардағы ерекшелігі

Жал-жая дайындау технологиясы, гигиенасы, санитариясы және всс

Тұзды балық

ТҰҚЫТӘРІЗДІ БАЛЫҚТАР

Халықтың қызыл балық деп жүргені бекіре тұқымдас балықтар

Пәндер