Тундра мен орман тундрадағы индикациялық заңдылықтар

Презентация қосу

ӘЛ-ФАРАБИ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ
УНИВЕРСИТЕТІ
БИОЛОГИЯ ЖӘНЕ БИОТЕХНОЛОГИЯ
ФАКУЛЬТЕТІ

Тундра мен орман тундрадағы
индикациялық заңдылықтар

Орындаған: Амертаева Г. А.
Тундра
• Тундра – (саами тілінде tunturі – ормансыз, жалаң тау басы) –
солтүстігінде арктикалық шөлмен, оңтүстігінде орманмен шектесетін
арктикалық облыстарға тән белдемдік ландшафт типі. Вегетациялық
кезең қысқа болуына байланысты көп жылдық өсімдіктер: мүкті-
қыналы және бұталы өсімдіктер негізгі орын алады. Жылу
жеткіліксіз, ылғал мол болғандықтан өсімдіктер ауаның жер бетіне
таяу қабатындағы жылуды пайдалану үшін төселіп немесе жастық
тәріздес ұйлығып өседі

Тундра на Аляске в июле
• Сирек ормандар мен қисық ормандарда келесі ағаш түрлерімен
сипатталады: Кола түбегінде - иір қайың, Ақ теңізден шығысқа қарай
- Сібір шыршасы, Оралдан Пясин өзеніне дейін - сібір
балқарағайы,Анадырдың жоғарғы ағысына дейін Дауриялық
сағызқарағайы, ал Азияның шығысында хош иісті терек, Кайандера
қайыңы, ағаш тектес талдар өседі.
• Солтүстіктен оңтүстікке қарай тундра аймағы үш кіші аймаққа
бөлінеді: арктикалық тундра, типтік тундра және оңтүстік тундра

Тундра батыстан шығысқа қарай провинцияларға бөлінген
1. Кола түбегінің провинциясында қыналар мен иір қайынның орман
тундрасымен сипатталады.
2. Шығыс Еуропа және құрлықтағы тундра мен орман-тундраның провинциясы.
Мұнда мүк пен бұталы тундралар, сондай-ақ батпақты тундралар мен батпақтар
басым. (Сібір шыршасының сирек кездесетін орман аралдары және қайың бар.
3. Полярды Орал провинциясы. Бұл жер мүк пен қына тундрасының
патшалығы.
4. Батыс Сібір ойпатының провинциясы, онда барлық субзоналар көрсетілген.
Мұнда мүкті және қыналы тундралар, батпақтар, бұталы тундралар дамыған,
Сібір балқарағайы мен иір қайың кездеседі.
5. Орталық Сібір провинциясы. Онда қына мен мүк тундрасы, даур
балқарағайының аралдары бар.
6. Якутия таулы жазық провинциясы.Жазықта батпақты мүкті тундра басым
7. Анадырь-Пенжинск провинциясы. Жазықта-үстірт тундра, ал таулы жерінде
бұталы-мүкті тундрамен ерекшеленеді
8. Коряк таулы провинциясында - мүкті және бұталы тундралар.
• Өсімдік жамылғысы ылғалды және суық жерлерді мекендейтін
психрофиттермен - және құрғақ , суық жерде өсетін- криофиттерден
құралған. Кішкентай жапырақтары бар ксероморфты мәңгі жасыл
бұтақшалар кең дамыған

Лойзелеурия простертая (Loiseleuria procumbens), кассиопе четырехрядная (Cassiope tetrogone),
а также кустарнички с довольно широкими листьями - брусника (Vaccinium vitis-
idaea), клюква (Oxycoccus palustris), Кассандра (Chamaedaphne calyculata), андромеда (Andromeda
polifolia), багульник (Ledum palustre)
Климаты
• Қысы суық, ұзақ және қар аз түседі (қар жамылғысы жұқа - 10-50 см);
қысқа вегетациялық кезең (тундрада 1,5-2 ай және орман тундрада
3,5-4 ай), жазғы температурада төмен - (орташа шілде айында10°
төмен), жазда тәулік бойы жарық, қыста қатты жел, қар жамылғысын
үрлеп өсімдіктерді жояды, жауын - шашынның мөлшері аз, бірақ
жазда ауаның ылғалдылығы жоғары, ауада оттегімен және
көмірқышқылы аз.
• Жер астындағы мәңгі мұзды қабатының әсерінен, қатал климат,
ауаның тым жоғары ылғалдылығынан,сирек өсімдік жамылғысының
себебінен топырақ түзілу процессі нашар жүреді.құмды жерде
иллювиалды-гумусты топырақ пайда болады, Бұл топырақтар
батпақты және төмен профильге ие.
• Осы уақытқа дейін тундралық ландшафттар, олардың өсімдіктері мен
топырақтары толық зерттелмеген, сондықтан да индикациялық
заңдылықтар шектеулі түрде анықталған. Алайда, қолда бар
индикациялық мәліметтер жер беті шөгінділерінің құрамын,
топырақтың аязға төзімді жарылу сипатын, топырақтың еру тереңдігін
анықтау, қар жамылғысының тереңдігін, тундралық топырақ
қасиеттерінің ерекшеліктерін анықтау сияқты табиғаттың маңызды
сипаттамаларын анықтауға бағытталған. Өсімдікпен жер бедерінің
арасындағы тығыз байланыстың көмегімен өсімдіктерді индикатор
ретінде қолдануға мүмкіндік береді.
• Теңіз және теңіз- жағалауның жер бедерінің индикациясы. Теңіз және
теңіз- жағалауының беткі қабатының шөгінділері тундра аймағында кең
таралған, орманды тундрада да кездеседі.Негізінен құмды және құмдақ сазды
мұзды ,және құмды топырақтан құралған. Сазды және сазды шөгінділер
мүкті-бұталы тундраның дамуымен индикацияланады. Мүкті-қыналы
қауымдастықтар микрорельефтің дөңес бөліктерінде басым.
• Орман-тундрадағы көлді-аллювиалды және құмды түзілімдердің
айтарлықтай сенімді индикаторы - бұл қайыңды сирек орман алқаптары, ал
саздауыт пен құмдақ жердің индикаторы - сирек сағызқарағаймен бұталы
қоғамдастықтар.
• Қар жамылғысының биіктігін индикациялау. Қар жамылғысы жер
бетінде қыстың басында ғана жатады. Қатты желдер қарды шұқыр сайларға
үрлеп ,қар суық және қатты желден қорғалған баурайларында ғана қалады.
Қар жамылғысының бетіндегі өсімдіктердің барлық бөліктері аязды желмен
кесіліп өледі,негізгі тіршілік қар астында болады. Сондықтан өсімдіктердің
биіктігінен қар жамылғысының қалындығын анықтауға болады. Күннің
қиғаш сәулелерін жақсы ұстап, тікелей желден қорғалған. ең" жылы " 45°
бұрышында көлбеу беттер болып табылады. Бұл аудандар «тундра
гүлзарлары» деп аталады,себебі гүлді өсімдіктердің өсуімен белгіленеді.
• Жер астының маусымдық еру тереңдігі.
• Топырақтың еру тереңдігі тундра мен орманды-тундра
өсімдіктері үшін өте маңызды фактор болып табылады..
типтік тундраның субзонасында, қыналы-бұталы
тундраның астында,шымтезек төсенішінің қалыңдығы 0,5
м-ден аз,оның астында құмдар мен құмдақ топырақтар
жатады, ол тек 0,3-0,5 м дейін ғана ериді, ал бұталы-мүкті
тундраның саздауыт топырағы - 0,7-0,8 м.дейін
ериді.Орманды-тундрада жазда шымтезекті батпақтар тек
0,4-0,6 м-ге дейін ериді, алайда өзен жағалауларындағы
ағаштарға қарап сазды топырақтың 1,2-1,4 м еритінің
байқаимыз.
• Термокарст құбылыстарының индикациясы. Тундра
мен орман тундрадағы термокарст құбылыстары кең
дамыған және қазіргі заманғы экзогенді геологиялық
процестердің ғана емес, сонымен қатар шөгінділердің
мұздану ерекшеліктерінің де көрсеткіштері болып
табылады. Термокарст процестерінің пайда болуы,
термокарсттық опырылулардың пайда болуы мұзды
шөгінділер температурасының тұрақсыздығына
байланысты. Климаттың жылынуы жағына қарай оның
ғасырлық кезеңділігіне және қысқа циклдік көріністеріне
байланысты өзгерістер көп жылдық қатпарлы
жыныстардың термиялық жай-күйінің өзгеруіне, олардың
еруіне және үстіңгі қабаттың карст формаларының пайда
болуына алып келеді.
ТОПЫРАҚ ИНДИКАЦИЯСЫ
• Тундра аймағындағы топырақ жамылғысының типтері әлі күнге дейін тек
жалпылыма түрде ғана сипатталады.
• Сортан топырақтын индикаторы-галофитті өсімдіктер қауымдастығы,арктикалық
батпақты қола топырағының индикаторы-ылғалды жерде өсетің батпақты
өсімдіктер.
• Иллювиалды-гумусты құмды топырақтың индикаторы ретінде қыналар
фитоценозы болып табылады.
• Е. Н. Иванованың (1962 ж.)зерттеу жұмысында Батыс Сібір жазығының
өсімдіктеріне тоқтала отырып , олардың бірнеше көрсеткіштер негізінде
индикатор болатындығын сипаттап жазды.Мысалы жазық жерлермен кейбір
сайлы бөліктерде сфагнум мүгінін доминант екендігін көрсетеді және батпақты
жерлерде сфагнумды қонырбасты қауымдастықтар кеңінен тараған.

Sphagnum palustre Sphagnum fallax

Ұқсас жұмыстар

ГЕОБОТАНИКА

Орман зонасы

ТМД елдері территориясында өсімдіктер мен жануарлардың таралуы және олардың заңдылықтары

ӘЛЕМНІҢ ТОПЫРАҚ ЖАМЫЛҒЫСЫ

Тайга

Тундра зонасы

Солтүстік Американың табиғат зоналары

Топыраққа сипаттама Индикатор - өсімдіктер

Табиғат ресурстары

Бұғы шаруашылығындағы азықтар

Пәндер