ПЕДАГОГИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЖАС

Презентация қосу

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ
ЖӘНЕ ЖАС
ЕРЕКШЕЛІКТЕР
ПСИХОЛОГИЯСЫ

ОРЫНДАҒАН: ӘМІР АЯУЛЫМ
Педагогикалық
және жас
ерекшелігі
психологиясының
пайда болуы және
алғашқы дамуы
Жас ерекшелігі психологиясы - психология
ғылымының саласы.Оны зерттейтін пән-адам
психикасының жас ерекшелігі динамикасы,даму
үстіндегі адамнығң психикалық процестері мен
психологиялық қасиеттерінің онатогенізі.
Жас ерекшеліктері психологиясының психологияның
басқа салаларынан басты айырмашылығы – даму
қарқынына басым көңіл бөлінуі. Сондықтан оны
генетикалық психология (грек тілінде «генезис» -
шығу тегі, қалыптасу) деп атайды.
Педагогикалық психологияның пәні - оқыту мен
тәрбиелеудің психологиялық заңдылықтарын
зерттеу.
Педагогикалық және жас ерекшелігі
психологиясының бір тұтастығы зертелу
обьектісі –бала,жеткіншек,жас өспірім-
ортақтығымен түсіндіріледі;олар,егер жас
ерекшелігіне қарай даму динамикасы тұрғысында
зерттелсе,жас ерекшелігі психологиясының
зерттеу обьектілері,ал егер педагогтің мақсатты
ықпалдары қарастырылса,педагогикалық
психологиясы төменгі клас оқушылары
психологиясы,жеткіншектер,жас өспірімдердің
психологиясы-жас ерекшелігі психологиясының
бөлімдері.
Жас ерекшелік психологиясы – психология ғылымның бір саласы бола отырып,
ж.ер.психологиясы ғылыми талдауға ұшырауы мүмкін психологиялық фактіні –
бақылау мен эксприментті алудың негізгі екі әдісін пайдаланады.
Алайда, психологиялық – педагогикалық зерттеу пәнінің ерекшелігі аталған әдістерді
пайдалануда айрықша өзгерістер тудырады. Мәселен, жас ерекшелігі психологиядағы
бақылаулар, көбінесе, бала психологиясының дамуын дәлелдейтін фактілерді жүйелі
тіркеуді сипатына күнделікті жазу түрінде ие болады. Балалар пихологиясы,
былайынша айтқанда, ерте сәбилік шақ психологиясытек бақылауға негізделеді.
Оқу – процесі жағдайында жүргізілген табиғи экспримент оқушылардың танымдық
іс-әрекеттерін жеке адамнаң қалыптасу ерекшеліктері мен жәке адамдар арасындағы
қатынастарды жәжірибенің табиғи жағдайға жақын әлеуметтік ұйымдасиырған және
арнайы өзгерткен жағдайларында зерттеуге мүмкіндік береді. Педагогикалық -
психология үшін табиғи эксприменттің ерекше түрі қалыптастыру эксприменті өте
пайдалы болып есептеледі. Бұл жерде сыналушылардың психологиялық іс-әрекетінде
болатын өзгерістер зерттеушінің белсенді әсер етуі нәтижесінде бақыланып отырады.
Бала дамуының тұтас процесінің үш негізгі жағын бөлуге болады.

1. Оқыту
процесінде білім
мен іс-әрекет
тәсілдерінің 2. Игерілген
дамуы; тәсілдерді
қолданудың
психологиялық
механизмдерінің 3. Жеке адамның жалпы
дамуы қасиеттерінің
(бағыттылығы, іс-әрекет,
сана және ойлаудың
психологиялық
құрылымы) дамуы.
Жас ерекшеліктер психологиясы психологияның
басқа салаларымен:
• Жалпы психологиямен
• Тұлға психологиясымен
• Әлеуметтік педагогикалық және
дифференциялдық психологиясымен тығыз
байланысты.
• Жалпы психологияда психикалық қасиеттер –
қабылдау, ойлау, сөйлеу тілі, ес, зейін, қиял
зерттеледі.
Педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы психология ғылымның
ертеден келе жатқан және тұрақты дәстүрлі бар неғұрлым дамыған саласы.
Педагогикалық және жас ерекшелігі проблемаларын ғылымында күрделі
еңбектерімен байытқан белгілі психолог - ғылымдар: Б.Г. Ананьев, Л.И.
Божович, П.Я.Гальперин, В.В. Давыдов, Л.В.Занков, Г.С.Костюк,
н.ф.Тальцина, т.б. нәтижелі зерттеп келеді. Жас ерекшелігі
психологиясының концепциясының бірі ақыл – ой әрекеттерінің кезеңмен
қалатасу теориясы б/ы. Ақыл – ой әрекеттерінің кезеңмен қалатасу
теориясының негізгі идеясы мынадан тұрады: білім алу оқушылардың іс
- әрекеті процесінде, әрекеттердің белгілі бір жүйесін олардың
орындауы жағдайында және соның нәтижесінде жүзге асырылады.
Адам – ой әрекетін табюиғаттан даяр күйінде алмайды, ол ойлайды
үйренеді, ойлау операцияларын игереді.
Жас ерекшелігі
психологиясының
дамуындағы
биогенетикалық және
социогенетикалық
бағыттар.
Балалардың психикалық даму проблемасы, бұл дамудың қайнар көздері мен
заңдылықтары педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы үшін әрқашанда
басты проблема болып табылады. Оқыту мен тәрбиелеудің жолдарын, олардың аса
маңызды тәсілдерін анықтап, балаға деген қарым-қатынас және ересек адамдармен
салыстырғандағы оның өзіне тән ерекшеліктерін түсіну осы проблеманың шешілуіне
байланысты.
ХХ ғасырдың басында педагогикалық және жас ерекшелігі психологиясы саласында
балалардың психикалық дамуының қайнар көздерін (факторларын) әр түрлі
түсіндіруші екі ағым айқындалды. Бұл бағыттар бір-бірінен бала дамуының негізіне
қандай факторды, биологиялық немесе әлеуметтік факторды алуымен ерекшеленеді.
Бұл, әрине, бір бағыт өкілдері балаға әлеуметтік әсердің болатынын, ал екінші бағыт
өкілдері дамудың биологиялық алғы шарттарын толық жоққа шығарды деген сөз
емес. Биогенетикалық және социогенетикалық бағыттар жайын сөз ете отырып,
мұндай жіктеуді мүлдем абсолюттік деп қарауға болмайды. Ол баланың психикалық
даму концепциясын жасаудың басым тенденциясын ғана шамалап айқындайды. Бұл
екі бағыт та 30-жылдардың басында совет психологиясында сынға алынды.
Педологияға
маркстік сын
ПЕДОЛОГИЯҒА МАРКСТІК СЫН
Педологияның мазмұнын бала дамуының психологмялық, физиологиялық, биологиялық
концепцияларының жай жиынтығы құрастырды. Психологияға эволюциялық идеялардың енуіне
байланысты XIX ғасырдың аяғы мен XX ғасырдың басында пайда болған (Батыста — С. Холлу Э.
Мейман, В. Прейер, Россияда — В. И. Бехтерев, А. П. Нечаев, Г. II. Риссолимо) 20 жылдары және 30-
жылдардың басындағы педология балалар туралы маркстік ғылымының жеке-дара рөлін атқаруға
талаптана бастайды. Ол балалық шақ педагогиқасы мен физиологиясын ығыстырып, баланы зерттеу
правосын өзі иемдепуге кірісті. Педология даму үстіндегі адамды зерттеитін әр түрлі ғылыми пәндердің
зерттеу нәтижелерін қамтитын комплекстік ғылым ретінде жарыққа шықты.
20-30-жылдарда педагогикалық психология саласында қазіргі психологияның табиғи құрамына енген
мол зерттеушілік мағлұматы бар орасан көп ғылыми жұмыстар жасалды. Дәл осы кезде бүгінгі күнге
дейін өз маңызын жоймаған көптеген психологиялық-педагогикалық концепциялар қалыптасты.
Олардың ғылыми кұндылығы қазіргі кезде, қай кездегіден де, айқынырақ және нақтырақ ұғынылып
отыр. Осыған байланысты баланың жеке басы және балалар коллективі жөнінде А. Макаренко
тұжырымдаған көзқарастар жүйесі (кейін ол жүйе жеке адам мен коллективтің даму проблемаларына
арналған бірқатар психологиялық зерттеулердің қанат жаюына негіз болды) және Л. С. Выготскыйдің
жоғары психиқалық функцияларды дамыту теормясы аталды.
А. С. Макаренко
және
педагогикалық
психология.
А. С. Макаренко
13.03.1888 –
1.04.1939жж
Бала және оның дамуы жөнінде 20 жылдарда және 30-жылдардың бірінші жартысында
қалыптасқан А.С.Макаренконың баланың жеке басы және оның дамуы туралы
психологиялық көзқарастары жеке адамды коллективте қалыптастыру жөніндегі
кемелденген ілім болып есептеледі. А.С.Макаренконың ілімі онын орасан бай
педагогиқалық тәжірибесіп жинақтап қорытты және өскелең ұрпаққа коммунистік тәрбие
беру саласындағы одан кейінгі жұмыстарға негіз болды.
А. С. Макаренко жеке адамның мотивтік сферасын оның қоғамдық сапаларының
қалыптасу заңдылықтарын терең зерттеді. Оныц ішінде қажеттіліктерді дамыту мен
қалыптастыру проблемасы өзекті дерлік орын алады. «Тәрбие жұмысының аса терең мәні...
адам қажеттіліктерін таңдап алу мен тәрбиелеуде, оларды тек тапсыз қоғамда ғана
болуы мүмкін және адамды одын әрі қарай жетіле беруі үшім күреске итермелейтім
адамгершілік биіктікке әкелуде болып табылады.» Макаренко шығармаларында
коллектившіл болу қажеттілігін тәрбиелеуге басты роль беріле отырып, жеке адам
дамуының козғаушы күштерін зерттеудің кең де батыл программасы жасалынған.
Еңбек пен қоғамдық іс-әрекет процесінде қалыптасқан жеке адамды тұтас талдау мүмкіндігі
совет психологтарының алдында алғашкы рет дерлік Мақаренко еңбектерінде ашылып
көрсетілді.
Л. С. Выготскийдің
жоғары психикалық
функцияларды
дамыту теориясы.
Л.С. Выготский
17.11.1896 –
11.06.1934 жж
20—30-жылдары. С. Выготскийдің жоғары, психикалық функцияларды дамыту теориясы
қалыптасады.
Выготский, Ф.Энгельстің адамның табиғатқа икемделудегі және өндіріс процесінде
құралдардың көмегімен табиғат күштерің өзгертудегі еңбектің ролі жөніндегі идеяларына сүйене
отырып, еңбек — адамның құралмен істейтін іс-әрекеті, ол адамның мінез-құлық типін өзгертуге,
адамды жануарлардан ерекшелеуге жеткізеді деген ой айтты.
Құрал сырттары бағытталған, ол объектіде өзгеріс туғызуы тиіс, ол табиғатты игеруге
бағытталған адамның сыртқы іс-әрекетініц құралы. Белгі ішке бағытталған, ол объектіде еш өзгеріс
туғызбай, адамның мінез-құлқына әсер етеді. Табиғатты игеру мен мінез-құлықты игеру өзара
байланысты, өйткені адамның табиғатты өзгертуі адамның өз табиғатын да өзгертеді. Құралды
пайдалану мүшелердің табиғи іс-әрекет түрлерін өзгертіп, психиқалық белсенділік мүмкіндігін шексіз
күшейтіп, кеңитіні тәрізді, белгілерді (қосалқы құралдарды) пайдалану, яғни жанама іс-әрекетке көшу,
адамның бүкіл психиқалық іс-әрекетін өзгеріске түсіреді.
Ақыл-ой дамуында кемшілігі бар балаға жүргізілген бақылаулар бала белгілерді қолданған жерде
кемшіліктің орнын толтыру мүмкіншілігі сақталатынын, дамудың келешегі бар екенін көрсетіп отыр.
Ал, белгілерді қолдану бөгелгеп немесе қалыптаспаған жағдайда ақыл-ой дамуыныда да бөгеліске
түсетіні немесе тоқтап қалатыны анықталады.

Ұқсас жұмыстар

Жас маман

ВОЛЕЙБОЛШЫЛАРДЫҢ ҚОЗҒАЛЫС ҚАБІЛЕТТЕРІНІҢ ЖӘНЕ ДЕНЕ ДАЙЫНДЫҒЫНЫҢ ДАМУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Тәрбие принциптері және заңдылықтары

«ХХІ ғасыр педагогының портреті»

АУЫЛ КВОТАСЫ

Балалар психологиясы

Музыкалық-педагогикалық әрекет ізденістері

Жас ерекшелік психологиясы

ВОЛЕЙБОЛ ОЙЫНЫ КЕЗІНДЕ ШАБУЫЛ МЕН ҚОРҒАНУ ӘРЕКЕТТЕРІНІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Оқушылардың жас және дербес ерекшеліктеріне психологиялық- педагогикалық сипаттама

Пәндер