Тілдердің классификациясы

Дәріс жоспары:

1. Дүние жүзі тілдері және оларды топтастырудағы басты принциптер.

2. Тілдердің генеалогиялық классификациясы.

3. Тілдердің типологиялық классификациясы:

а) фонетикалық типология;

ә) синтаксистік типология;

б) морфологиялық типология.

Дүние жүзі тілдері және оларды топтастырудағы басты принциптер

Дүние жүзі тілдері және оларды топтастырудағы басты принциптер Әрбір ұлт тілі өзіне тән дербес жолмен дамып қалыптасады.

Дүние жүзі тілдері және оларды топтастырудағы басты принциптер

Тілдердің генеологиялық классификациясы

Тілдердің генеологиялық классификациясы (ТГК) салыстырмалы-тарихи әдіс . . .

Тілдердің генеологиялық классификациясы (ТГК)

Солтүстік кавказ тілдері (абхаз, шешен, авар, ингуш

Енисей (кет, юг)

Син-тибет (қытай, тибет)

На дене (аляска мен америкада таралған) тілдері

НОСТРАТИКАЛЫҚ ТІЛДЕР

= 10-15 мың жыл бұрын өмір сүрген нострат тілдерінен таралған деген болжам бар. Олар Африканың солтүстігінен бастап, Еуразия құрлығына өздерінен бұрын таралған палеоазиат тілдерін біртіндеп ығыстырып, осы аймаққа қоныстанады

=Н. т. генетикалық байланысы олардың туысқан морфемалары арқылы анықталады.

Ортақ түбірлі морфемалар негізгі элементарлық ұғым мен болмыстың нақтылықтарын бейнелейді. Әуелгі тілдерден тараған 6 топқа енетін тілдерде тұрақты грамматикалық (сөзжасам мен сөзді өзгерту) морфемалардың жақындығы дәлелденген.

Шығыс

Батыс

Орал

Алтай

Дравид

Афрозия

Үндіеуропа

Картвель

Ностратикалық тілдер

Афразия

Үндіеуропа

Картвел

Орал

Дравид

Алтай

Афроазия

• Бербер

• Чад

• Кушит омод

• Египет

• Семит (араб, иврит)

Үндіеуропа:

Үнді: хинди, урду, бенгаль, маратхи

Иран: иран, тәжік

Славян: орыс, поляк, чех, словак, украин, белорус, серб, хорват

Балтық: латыш, литван

Герман: неміс, ағылшын, дат, швед, норвег, галл.

Роман: француз, испан, португал, итальян, румын

Кельт:

Грек

Албан

Армян

Нуристан

өлі тіл жанұялары анатлия, тохар, иллирия, скиф, кушан т. б. енгізіледі.

Алтай

Моңғол

(халха, қалмақ),

Тұңғыс -манчжур

(манчжур, эвен, нанай)

Қытай -тибет: қытай, жапон, корей

Түркі

Түркі тілдері

Бұлғар

Оғыз

Қыпшақ

Қарлұқ

Батыс хун

Шығыс хун

Ұйғыр

Қырғыз -қыпшақ

Қыпшақ тобы

Татар

Құмық

Қарашай -балқар

Қырым -татар

Қарайым

Ноғай

Қазақ

Тілдердің типологиялық классификациясы

Тілдер фонетикалық, грамматикалық құрылысына қарай бірнеше типке бөлінеді.

Фонетикалық типология

Морфологиялық типология

Синтакссистік типология

Тілдердің типологиялық классификациясы

КАРЛ ВИЛЬГЕЛЬМ ФРИДРИХ ШЛЕГЕЛЬ (1772-1829)

Дүние жүзіндегі тілдердің типологиялық белгілерін айқындап, тілдерді сол белгілеріне қарай жіктеуді алғаш ұсынған неміс сыншысы, философ, филолог, әрі ақын - ФРИДРИХ ШЛЕГЕЛЬ болатын. Ол 1809 жылы жарық көрген «Тіл және үнділердің даналығы» дейтін еңбегінде сөз тұлғасын түрлендіретін қосымшалардың бар жоқтығына, сөздердің тұлғалық құбылысқа түсудегі сипатына қарай тілдерді флективті, аглютинативті деп екі топқа бөледі.

АВГУСТ ВИЛЬГЕЛЬМ ШЛЕГЕЛЬ (1767-1845)

Фридрих Шлегельдің інісі Август Шлегель 1818 жылы шыққан «Әдебиеттегі провансаль тілі туралы мақала» атты зерттеуінде алдыңғы екеуі үстіне аморфты тіл дегенді қосады.

Вильгельм Гумбольдт

Ағайынды Шлегельдердің біраз кемшіліктерін ашып, типологиялық зерттеуді едәуір дамыта түскен ғалым - Вильгельм Гумбольдт. Ол тілдерді типологиялық белгілеріне қарай жіктеуге екі түрлі белгіні негіз етуді ұсынады: оның бірі - тілдік тұлғалар қарым-қатынасы, екіншісі - сөйлем құру тәсілдері. Осы белгілерге сүйене отырып, Гумбольдт дүние жүзіндегі тілдерді төрт топқа бөлді, жоғарыда аталған үшеудің үстіне инкорпоративтік тіл дегенді қосып, оған Америка үндістері мен палеоазиат тілдерін жатқызады.

Типологиялық топтастырылу

Жалғамалы (агглютинативтік) тип;

Даралаушы (аморфты) тип;

Қопармалы (флективті) тип;

Полисинтетикалық (инкорпоративтік) тип.

ЖАЛҒАМАЛЫ (АГГЛЮТИНАТИВТІК) ТИП:

Түркі;

Монғол;

Фин-угор

(Угро -фин) тілдері.

ДАРАЛАУШЫ (АМОРФТЫ) ТИП

Тай;

Тибет;

Қытай;

Бирма;

Вьетнам;

Малай-полинезей

тілдері.

ҚОПАРМАЛЫ (ФЛЕКТИВТІ) ТИП:

• Орыс;

• Неміс;

• Араб;

• Грек.

Грамматикалық мағынаны білдірудің алуан түрлілігіне байланысты тілдер . . .

Синтетикалық тілдер - гармматикалық

мағыналар сөздердің түрленуі арқылы беріледі \аффиксация, ішкі, сыртқы флексия\

Полисинтетикалық \инкорпоративті\ тілдер

Сөйлем арқылы белгілі болатын синтаксистік қатынастар бұл тілдерде бір сөзбен беріле алады. Мыс. Мен семіз бұғыларды ғана өлтіремін деген сөйлемді ты+ата+каа+нмы+ркын

Ұқсас жұмыстар

Тілдердің генеологиялық классификациясы

Орал тілдері шоғыры

Грек тіл білімі

Түркі тілдері

Тілдердің типологиялық классификациясы

ДК қолданбалы программалық қамтамасыздандырылу

Өлі тілдер, олардың пайда болуының негізгі себептері

Тілдік байланыс

Бағдарламалау және бағдарлама

Жалпы тіл білімі тіл ғылымының зерттеу нысаны

Пәндер