Сөйлеу тілінің сөйлеу тілінің дамуы

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ
ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«М.ӘУЕЗОВ атындағы Оңтүстік Қазақстан
университеті»

«ТАРИХ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКА» ФАКУЛЬТЕТІ
«АРНАЙЫ ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ»
КАФЕДРАСЫ

Тақырыбы: Есту қабілеті бұзылуының түрлі
классификациялары.

Орындаған: Бектасова Б
ТП-18-2К1
Қабылдаған:Калыбекова Сауле Кураловна
Жоспары:

1. Медициналық топтастырулар
2. Психологиялық –педагогикалық топтастырулар
3. Кохлеарлы имплантталған балаларды
топтастыруы
1. Медициналық топтастырулар

Есту қабілеті зақымдалған балалар мен ересектердің есту функциясының
бұзылысын топтастыру тек дәрігер-оториноларингологтардың ғана емес,
сонымен қатар сурдопедагогтардың да қызығушылығын тудырып отыр.
Оториноларинголияда естудің зақымдалуын емдеу мен алдын алуға мүмкіндік
беретін медициналық топтастырулар жасалған. Педагогикалық топтастырулар
есту қабілеті зақымдалған әртүрлі балаларға арнап тиімді абилитациялық, түзету-
педагогикалық және оңалту көмек көрсетуге және жекелей оқытуға бағытталған.
Медициналық топтастырулардың ішінде Л.В. Нейманның (1961)
топтастыруы кеңінен қолданылады. Сөйлеу жиілігінің
диапазонында (500, 1000, 2000, 4000 Гц) естуді жоғалту деңгейіне
байланысты, нашар естушіліктің 3 деңгейін бөліп көрсеткен.

І-деңгей – естудің зақымдалуы 50 дБ-ден аспайды,
1м-ден аса қашықтықта сөйлеу тілін қабылдауы
мүмкін;

ІІ-деңгей – естудің зақымдалуы 51 дБ-ден 70 дБ
аралығында, сөйлеу тілін 1 м-ден аз қашықтықта
қабылдауы мүмкін;

ІІІ-деңгей – естудің зақымдалуы 71 дБ-ден
басталып 75-80 дБ аралығында жатады, сөйлеу
тілін құлақтың түбінен де түсінуі мүмкін емес.
Қабылдау жиілігінің
көлеміне қарай қалдық
естуі бар естімейтін
балаларды төрт топқа
бөледі.
Төртінші топ – 128, 256,
512, 1024, 2048 Гц
аралығындағы Бірінші топ – ең төмен
жиіліктердің кең жиілікті, 128-256 Гц,
диапазонын қабылдайтын қабылдайды, сөйлеу тілінің
балалар; олардың көбі дыбыстарын ажырата
құлақ түбінен айтылған алмайды, құлақ түбіндегі
сөйлеу тілін естиді және қатты дауыстарға және
жақын қышықтықтан жақын қашықтықтағы
барлық дауысты қарқынды дыбыстарға
дыбыстарды, кейбір (айқай және т.б.) ғана
дауыссыз дыбыстарды, қарайды.
жекелеген сөздер мен
фразаларды ажыратады.
Екінші топ -128, 256, 512
Үшінші топ - 128, 256, 512,
Гц аралығындағы жиілікті
1024 Гц аралығындағы
қабылдайтын балалар,
төмен және орташа
құлақ түбінен айтылған
жиіліктерды қабылдайтын
қатты дауысқа қарайды
балалар; құлақ түбінен
және төмен жиіліктегі
айтылған сөзге қарайды,
форманттарды (о және у)
үш-төрт дауысты
және жақын қашықтықтан
дыбыстарды ажыратады,
қоршаған орта ортадағы
кейбір таныс сөздерді
қарқынды дыбыстарды
таниды.
ажыратады.
Отоларинголог Б.С. Преображенский ұсынған нашар
естушілікті топтастыруда қоршаған ортамен сөйлеу арқылы
қарым қатынас жасау қиынға соғатын естудің тұрақты
төмендеу деңгейі анықталған.
Б.С. Преображенский ұсынған нашар естушілікті
топтастыру

Нашар естушілік Сөйлеу тілін қабылдайтын қашықтық, м
деңгейі
Қалыпты сөйлеу Сыбырлап сөйлеу

Жеңіл 6-дан 8-ге дейін 3-тен 6-ға дейін

Шамалы 4-тен 6-ға дейін 1-ден 3-ке дейін

Айтарлықтай 2-ден 4-ке дейін Құлақ түбінен 1-ге
дейін
Ауыр Құлақ түбінен 2-ге 0-ден 0,5-ке дейін
дейін
Қалыпты және сыбырлап сөйлеуді қабылдау деңгейін
анықтау

Сөйлеу тілін қабылдайтын қашықтық, м Естуді жоғалту, дБ

Қалыпты сөйлеу Сыбырлап сөйлеу
Норма Норма 35-ке дейін
4-5 0,5-0,8 35
2-4 0,25-0,5 35-45
1-2 0,25-0,5 45-50
0,25-1 Құлақ түбінен 50-60
Құлақ түбінен Естімейді 65
1997 ж. Бүкіләлемдік Денсаулық сақтау Ұйымы (БДҰ)
жалпыға бірдей нашар естушіліктің деңгейін Халықаралық
топтастыруды бекітті.
Нашар естушіліктің деңгейін анықтау үшін төрт
жиіліктегі: 0,5; 1; 2; 4 кГц, орташа мәндерді алады.

Естудің төмендеу деңгейі Естуді жоғалту, дБ
І 26-40
ІІ 41-55
ІІІ 56-70
IV 71-90
Естімеушілік 91 және одан да жоғары
2. Психологиялық –педагогикалық топтастырулар

Л.С. Выготскийдің аномальды дамудың
күрделі құрылымы туралы іліміне
сүйене отырып, Р.М. Боскис есту
қабілеті зақымдалған балалардың
кемістігінің құрылымын ескере отырып
психологиялық-педагогикалық
топтастыруды жасаған. Балалардың даму
ерекшеліктерін анықтайтын
критерийлерге есту функциясының
зақымдалу деңгейі, осы зақымдалу
кезіндегі сөйлеу тілінің даму деңгейі,
естудің зақымдалуының пайда болған
уақыты жатады.
Аталған
топтастырудың
теориялық негізін
келесі ережелер
құрайды:

Есту мен сөйлеудің Баланың естуінің
Баланың есту дамуының өзара зақымдалуын бағалау
қабілетінің зақымдалуы байланыстылығы: баланың баланың естіп
ересектің есту сөйлеу тілінің дамуы
қабылдауын өз бетімен
қабілетінің неғұрлым жоғары болса,
онда қалдық естуін қолдану сөйлеу тілін меңгеруге
зақымдалуынан
мүмкіндігі соғұрлым жоғары қолдану мүмкіндігіне
айырмашылығы бар. болады. байланысты.
Баланың естуінің
зақымдалуын бағалау
баланың естіп
Есту мен сөйлеудің қабылдауын өз бетімен
дамуының өзара сөйлеу тілін меңгеруге
байланыстылығы: қолдану мүмкіндігіне
баланың сөйлеу тілінің байланысты.
Баланың есту
қабілетінің зақымдалуы дамуы неғұрлым жоғары Бұл нашар естушілік пен
ересектің есту болса, онда қалдық естімеушілікті ажыратуға
қабілетінің естуін қолдану негізделген. Бала қалдық
зақымдалуынан мүмкіндігі соғұрлым естуін өз бетімен қарым
айырмашылығы бар. жоғары болады. қатынас жасауға және
Сөйлеу тілінің сөйлеу тілінің дамуы
Есту қабілетін үшін қолданса, онда
жоғалтқанға дейін ересек қалыптасуы есту
жүйесінің балада нашар естушілік,
адам қалыптасқан сөйлеу ал сөйлеу тілінің мүлде
тілі және сөздік ойлауы сақталғандығына тікелей
байланысты, себебі жоқтығы баланың есту
бар жеке тұлға болып қабілетінің қатты
табылады. Пайда болған баланың есту қабілетін
жоғалту деңгейі төмендеуі яғни,
естудің зақымдалуы есту естімеушілікті білдіреді.
негізінде қарым қатынас неғұрлым терең болса,
жасауын қиындатады. Ал онда ол кемістік сөйлеу
баланың есту қабілетін тіліне соғұрлым көп әсер
жоғалтуы бірқатар етеді.
екіншілік кемістіктердің
пайда болуын әкеледі:
сөйлеудің, ойлаудың,
таным іс әрекетінің
зақымдалуы және т.б.
3. Кохлеарлы имплантталған балаларды топтастыруы

Кохлеарлы имплантация жасалғаннан кейін балалардың
естіп сөйлеу тілін қабылдауын дамытудың тиімділігіне
бірнеше этиологиялық факторлар әсер етеді, (1995 жылы
15-17 мамырда Америкада өткен конференция «Балалар
мен ересектерге арналған кохлеарлы имплантацияны
дамыту») соның ішінде естімеушіліктің жалғасуы және
естімеушіліктің басталу уақыты негізгі болып табылады.
Сондай – ақ ресейлік (Л.В.Андреева, И.В.Королева,
В.И.Пудов) және шетелдік (M.M.Baptista, A.G.Bell,
L.Birkenshaw–Fleming, J.A.Mohammed, C.Flexer, E.Garcia,
және т.б.)есту қабілетінің жоғалту уақыты, сөйлеу тілінің
жағдайы, кохлеарлы имплантация жасайтын кездегі естіп
сөйлеу тілін қабылдау ерекшелігіне байланысты
балаларды келесі топтарға бөледі:
Долингвальді
имплантталған
балалар

Прелингвальді
имплантталған
балалар

Постлингвальды
балалар
Долингвальді имплантталған балалар – бұлар туғаннан естімей
қалған және сөйлеу тілі қалыптасқанға дейінгі есту қабілетін
жоғалтқан балалар жатады. Бұл топқа жататын балалар арасында
белгілі бір айырмашылық бар. Біріншіден, КИ жасаған уақытқа
байланысты (ерте жаста, мектепке дейінгі жаста, мектеп жасында).
Екіншіден, баланың ерте жасында коммуникациясының
қалыптасуына қолайлы жағдайдың жасалуы яғни есту аппаратын
қолдану және ерте педагогикалық көмек көрсету. Осыған
байланысты кей балаларда дамудың ерте жасында – ақ,
вокализацияға қарым –қатынас символы ретінде сүйену, «көзбен көз»
контактісін ұстау, дыбыстық реакция кезінде кезектілікті сақтау
сияқты сөйлеу тілінің даму белгілері байқалады. Бірақ бұл белгілер
есту бұзылысын байқай салысымен есту аппаратын тағып, ерте
педагогикалық көмек көрсетілген балаларда ғана байқалады. Қарым
– қатынастың дамуының осындай бастапқы белгілері жоқ басқа
балаларда қатынас жасауға еш қатысы жоқ қозғалыс – дыбыстық
реакциялары байқалады. Сонымен қатар оларда шынайы жесттер
пайда болады, нәтижесінде ойлау әрекетінің сипаты өзгереді.
Соңында барлық балаларда естіп сөйлеуді қабылдау мен сөйлеудің
дыбыс айту жағын дамытуды реабилитациялау кезеңінің ұзақтығы әр
түрлі болады.
Прелингвальді имплантталған балаларға есту тәжірибесі бар
және прелингвальді кезеңде есту қабілетін жоғалтқан яғни 1.5 –
5 жастағы балалар жатады. КИ жасайтын кезде олардың көбінің
ауызша сөйлеу тілі қалыптасқан және оны қарым – қатынас
құралы ретінде қолданады. Сондай – ақ олардың ауызша сөйлеу
тілінің деңгейі әртүрлі болып келеді: біреулерінде –
байланыстырылған синтаксистік құрамы бар, ал басқаларында –
бір – екі сөзден тұратын сөйлемі бар. Олардың кейбіреуі ерте
жастан бастап есту аппаратын тағып, сурдопедагогпен тиімді
дайындалған. Бұндай балалардың естіп сөйлеуді қабылдау
реабилитациясының ұзақтығы естуді жоғалту уақытымен
имплантация жасаған уақыт аралығының ұзақтығына
байланысты. Ол аралық неғұрлым қысқа болса, естуді қалпына
келтіру реабилитациясы соғұрлым қысқа болады.
Постлингвальды балалар – баланың сөйлеу
тілінің дамуының сензитивті кезеңі аяқталғаннан
кейін есту қабілеті жоғалту. Олардың мидағы есту
және сөйлеу орталықтары және сөздік
хабарламаларды өңдеу процестері қалыптасқан
және өзіндік сөйлеу тілі сақталған. Ғалымдардың
ойынша, кохлеарлы имплантация жасалғаннан
кейін бұл балаларда өз сөйлеу тілі және айналадағы
адамдардың сөздерін түсінуі тез қалпына келеді.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1 Андреева Л.В. Сурдопедагогика. - М., 2005.

Боскис Р.М. Глухие и слабослышащие дети. - М., 1963.
Быстшановска Т. Клиническая аудиология. - Варшава,
3 1965

4 Рау Ф.Ф. Устная речь глухих. – М., 1973.

Янн П.А. воспитание и обучение глухого ребенка:
5 Сурдопедагогика как наука. - М., 2003.

Ұқсас жұмыстар

Сөйлеу қабілетінің дамуы

Баланың сөйлеу тілінің даму кезеңдері

Балалардың сөздік қорын байыту сабақтары

Мектеп оқушыларының сөйлеу тіліндегі қателіктерді жою жолдары

Сурдопедагогиканың негізгі оңалту әдістері

АЙТЫЛУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫ

Дизартрия тіл кемістігі

Психикалық дамуы тежелген балалардың ауызша сөйлеу тілін дамыту

Аутизммен ауыратын балалардың мінез - құлқындағы сөйлеу, тірек- қимыл дамуының ерекшелігі

Мектеп жасындағы балалардың сөйлеу тілін тексерудің негізгі бағыттары

Пәндер