Сөйлеу тілінің сөйлеу тілінің дамуы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

«М. ӘУЕЗОВ атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті»

«ТАРИХ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКА» ФАКУЛЬТЕТІ

«АРНАЙЫ ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ» КАФЕДРАСЫ

Тақырыбы: Есту қабілеті бұзылуының түрлі

классификациялары.

Орындаған: Бектасова Б

ТП-18-2К1

Қабылдаған:Калыбекова Сауле Кураловна

Жоспары:

Медициналық топтастырулар

Психологиялық -педагогикалық топтастырулар

Кохлеарлы имплантталған балаларды топтастыруы

1. Медициналық топтастырулар

Нашар естушілік деңгейі

Сөйлеу тілін қабылдайтын қашықтық, м

Қалыпты сөйлеу

Сыбырлап сөйлеу

Жеңіл

6-дан 8-ге дейін

3-тен 6-ға дейін

Шамалы

4-тен 6-ға дейін

1-ден 3-ке дейін

Айтарлықтай

2-ден 4-ке дейін

Құлақ түбінен 1-ге дейін

Ауыр

Құлақ түбінен 2-ге дейін

0-ден 0, 5-ке дейін

Отоларинголог Б. С. Преображенский ұсынған нашар естушілікті топтастыруда қоршаған ортамен сөйлеу арқылы қарым қатынас жасау қиынға соғатын естудің тұрақты төмендеу деңгейі анықталған.

Б. С. Преображенский ұсынған нашар естушілікті топтастыру

Сөйлеу тілін қабылдайтын қашықтық, м

Естуді жоғалту, дБ

Қалыпты сөйлеу

Сыбырлап сөйлеу

Норма

35-ке дейін

4-5

0, 5-0, 8

2-4

0, 25-0, 5

35-45

1-2

0, 25-0, 5

45-50

0, 25-1

Құлақ түбінен

50-60

Құлақ түбінен

Естімейді

Қалыпты және сыбырлап сөйлеуді қабылдау деңгейін анықтау

Естудің төмендеу деңгейі

Естуді жоғалту, дБ

26-40

ІІ

41-55

ІІІ

56-70

71-90

Естімеушілік

91 және одан да жоғары

1997 ж. Бүкіләлемдік Денсаулық сақтау Ұйымы (БДҰ) жалпыға бірдей нашар естушіліктің деңгейін Халықаралық топтастыруды бекітті.

Нашар естушіліктің деңгейін анықтау үшін төрт жиіліктегі: 0, 5; 1; 2; 4 кГц, орташа мәндерді алады.

2. Психологиялық -педагогикалық топтастырулар

3. Кохлеарлы имплантталған балаларды топтастыруы

Кохлеарлы имплантация жасалғаннан кейін балалардың естіп сөйлеу тілін қабылдауын дамытудың тиімділігіне бірнеше этиологиялық факторлар әсер етеді, (1995 жылы 15-17 мамырда Америкада өткен конференция «Балалар мен ересектерге арналған кохлеарлы имплантацияны дамыту») соның ішінде естімеушіліктің жалғасуы және естімеушіліктің басталу уақыты негізгі болып табылады. Сондай - ақ ресейлік (Л. В. Андреева, И. В. Королева, В. И. Пудов) және шетелдік (M. M. Baptista, A. G. Bell, L. Birkenshaw-Fleming, J. A. Mohammed, C. Flexer, E. Garcia, және т. б. ) есту қабілетінің жоғалту уақыты, сөйлеу тілінің жағдайы, кохлеарлы имплантация жасайтын кездегі естіп сөйлеу тілін қабылдау ерекшелігіне байланысты балаларды келесі топтарға бөледі:

Долингвальді имплантталған балалар - бұлар туғаннан естімей қалған және сөйлеу тілі қалыптасқанға дейінгі есту қабілетін жоғалтқан балалар жатады. Бұл топқа жататын балалар арасында белгілі бір айырмашылық бар. Біріншіден, КИ жасаған уақытқа байланысты (ерте жаста, мектепке дейінгі жаста, мектеп жасында) . Екіншіден, баланың ерте жасында коммуникациясының қалыптасуына қолайлы жағдайдың жасалуы яғни есту аппаратын қолдану және ерте педагогикалық көмек көрсету. Осыған байланысты кей балаларда дамудың ерте жасында - ақ, вокализацияға қарым -қатынас символы ретінде сүйену, «көзбен көз» контактісін ұстау, дыбыстық реакция кезінде кезектілікті сақтау сияқты сөйлеу тілінің даму белгілері байқалады. Бірақ бұл белгілер есту бұзылысын байқай салысымен есту аппаратын тағып, ерте педагогикалық көмек көрсетілген балаларда ғана байқалады. Қарым - қатынастың дамуының осындай бастапқы белгілері жоқ басқа балаларда қатынас жасауға еш қатысы жоқ қозғалыс - дыбыстық реакциялары байқалады. Сонымен қатар оларда шынайы жесттер пайда болады, нәтижесінде ойлау әрекетінің сипаты өзгереді.

Соңында барлық балаларда естіп сөйлеуді қабылдау мен сөйлеудің дыбыс айту жағын дамытуды реабилитациялау кезеңінің ұзақтығы әр түрлі болады.

Прелингвальді имплантталған балаларға есту тәжірибесі бар және прелингвальді кезеңде есту қабілетін жоғалтқан яғни 1. 5 - 5 жастағы балалар жатады. КИ жасайтын кезде олардың көбінің ауызша сөйлеу тілі қалыптасқан және оны қарым - қатынас құралы ретінде қолданады. Сондай - ақ олардың ауызша сөйлеу тілінің деңгейі әртүрлі болып келеді: біреулерінде - байланыстырылған синтаксистік құрамы бар, ал басқаларында - бір - екі сөзден тұратын сөйлемі бар. Олардың кейбіреуі ерте жастан бастап есту аппаратын тағып, сурдопедагогпен тиімді дайындалған. Бұндай балалардың естіп сөйлеуді қабылдау реабилитациясының ұзақтығы естуді жоғалту уақытымен имплантация жасаған уақыт аралығының ұзақтығына байланысты. Ол аралық неғұрлым қысқа болса, естуді қалпына келтіру реабилитациясы соғұрлым қысқа болады.

Постлингвальды балалар - баланың сөйлеу тілінің дамуының сензитивті кезеңі аяқталғаннан кейін есту қабілеті жоғалту. Олардың мидағы есту және сөйлеу орталықтары және сөздік хабарламаларды өңдеу процестері қалыптасқан және өзіндік сөйлеу тілі сақталған. Ғалымдардың ойынша, кохлеарлы имплантация жасалғаннан кейін бұл балаларда өз сөйлеу тілі және айналадағы адамдардың сөздерін түсінуі тез қалпына келеді.