Объект Есту қабілеті бұзылған адамдар

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ
ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
М.ӘУЕЗОВ атындағы Оңтүстік Қазақстан
университеті
ТАРИХ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКА» ФАКУЛЬТЕТІ
«ПСИХОЛОГИЯ ЖӘНЕ АРНАЙЫ ПЕДАГОГИКА» КАФЕДРАСЫ

Тақырыбы: Сурдопсихологияның жалпы мәселелері

Орындаған: Бектасова Балнұр Мұратқызы
ТП-18-2к1
Қабылдаған: Ешенулова Эльвира Бауыржанқызы
Сурдопсихология (лат. Surdus – керең) – есту қабілеті бұзылған балалар мен
ересектердің психикалық даму заңдылықтарын зерттейтін, сондай-ақ арнайы
білім мен тәрбие жағдайында есту қабілетін түзету мүмкіндіктерін зерттейтін
арнайы психологияның бөлімі.
Объект • Есту қабілеті бұзылған адамдар.

• Т.Г.Богданова есту қабілеті бұзылған
адамдардың психикалық даму ерекшеліктерін
Сурдопсихология зерттеуді және әртүрлі күрделіліктегі
пәні кемістіктердің орнын толтыру мүмкіндіктері
мен жолдарын белгілеуді сурдопсихология
пәні деп атайды.
• Есту қабілеті бұзылған адамдардың есту қабілеті
сақталған адамдармен салыстырғанда психикалық
дамуының жалпы және ерекше заңдылықтарын ашу;
• есту қабілеті бұзылған адамдардың танымдық әрекетінің
жекелеген түрлерінің даму ерекшеліктерін зерттеу;
• есту қабілеті бұзылған адамдардың жеке басының даму
заңдылықтарын зерттеу;
• есту қабілеті бұзылған балалардың психикалық
бұзылыстарын диагностикалау және психологиялық
түзету әдістерін әзірлеу;
• есту қабілеті бұзылған адамдарға педагогикалық әсер
етудің ең тиімді жолдары мен әдістеріне психологиялық
негіздеме беру, есту қабілеті бұзылған адамдарды
қоғамға кіріктірудің психологиялық мәселелерін, атап
айтқанда, кешенді оқыту мәселелерін зерттеу.

Сурдопсихологияның
міндеттері
Сурдопсихологияның әдістері
Сурдопсихологияның жалпы психологиядан әдістерді алып, оларды
қажеттіліктеріне қарай өзгертеді. Әдістерге мыналар жатады:

бақылау

психологиялық эксперимент

іс-әрекет өнімдерін талдау

тестілеу

әңгімелесу

сұрақ қою.
Бақылау - белгілі жоспар
бойынша жүйелі түрде біраз
уақыт бойына зерттелуші
адамның психикалық
ерекшеліктерін қадағалауды
байқау әдісі деп атайды.

Бақылау әдісі арқылы
адамның барлық психикалық
құбылыстарын зерттеуге
болады.

Мысалы: ым-ишарасын,
қимыл-қозғалысын, мінез-
құлқын, сөз реакцияларын,
темпераментін т.б.
Эксперимент –
психологиялық деректер
анықталатын шартарды
жасау мақсатында
зерттелінушінің іс-әрекетіне
белсенді түрде араласу

Лабораториялық
- арнайы жабдықталған
зертханаларда өтеді,
арнайы құрал-жабдықтар
пайдаланылады,
зерттелінушінің әрекеттері
нұсқаулармен анықталады.
Аудиометр – есту
түйсіну мүшесін өлшеу
үшін

Эргограф – денедегі
бұлшық еттерді
тіркеп отыру үшін
пайдаланылады
Психологиялық-
педагогикалық
эксперимент – бұл
педагогикалық психологияда
кеңінен қолданылып, баланы
оқыта (тәрбиелей) отырып
зерттеуге мүмкіндік беретін
табиғи эксперименттің бір түрі.
Психологиялық-
педагогикалық эксперименттің
негізгі ерекшелігі, мақсаты Анықтаушы – белгілі қасиет пен
зерттеу емес, белсенді түрде сапаның даму деңгейін анықтау
жеке тұлғаның психологиялық үшін пайдаланылады.
қасиеттерін өзгерту, қайта Қалыптастырушы – сәкес қасиетті
құру, қандайда бір психикалық қалыптастыру үшін мақсатты әрекет
іс-әрекетті қалыптастыру ету.
болып табылады. Бақылаушы – оқыту жұмысының
нәтижелілігін анықтау үшін
жүргізіледі.
Іс-әрекет өнімдерін
зерттеу. Психологиялық
іс-әрекет нәтижелерінің
фактілерін жинап талдау.
Ойын, оқу, еңбек іс-
әрекеттерінің өнімдерін
зерттеу.
Әңгіме – зерттелінушіден тура немесе жанама,
ауызша немесе жазбаша түрде оның іс-әрекеті
туралы мәлімет алудың психологиялық әдісі болып
табылады. Әңгіме – арнайы бағдарлама бойынша
фактілерді жеке қарым-қатынас жасау барысында
жинақтау. Анкета – арнайы бағдарлама бойынша
фактілерді жазбаша сұрау барысында жинақтау.
Сурдопсихология ғылымының зерттелу тарихы

19 ғасырдың соңы мен 20 ғасырдың басында жазылған, олардың арасында үлкен іргелі
еңбектер болған ақыл-ойы кем балаларды зерттеуге арналған эксперименттік клиникалық,
психологиялық және педагогикалық зерттеулердің айтарлықтай санына қарағанда саңырау-
мылқау балаларды зерттеу. Бұл кезеңде саңыраулар мен мылқауларды клиникалық-
психологиялық-педагогикалық зерттеуге арналған бірде-бір іргелі еңбек жазылмады. Бұл
бұзушылықтың ерекшеліктеріне де, Ресейдегі саңыраулар мен мылқауларға көмектің
қалыптасу тарихына да байланысты. Мүмкіндігі шектеулі балалардың басқа санаттарынан
айырмашылығы, саңырау және мылқау балаларға педагогикалық көмек 19 ғасырдың басынан
бері жүргізіліп келеді. Осы категориядағы балалармен педагогикалық жұмыстың көптеген
әдістері жасалған. Оларды тәрбиелеу және оқыту бойынша бірқатар жұмыстар мен оқу-
әдістемелік құралдар дайындалды. Сурдопедагогика 20 ғасырдың басындағы Ресейдегі
арнайы педагогиканың ең дамығаны болды. Саңырау және мылқауларға әсер етудің
педагогикалық әдістерін өңдеуден айырмашылығы, саңырау және мылқау балаларды зерттеу
мәселесі өте аз дамыды. Саңырау балаларға қатысты бірнеше маңызды эксперименттік
психологиялық зерттеулер мен бірнеше клиникалық және педагогикалық зерттеулер болды.
Саңырау және мылқау балалар туралы алғашқы эксперименттік
педагогикалық зерттеулердің бірі А.В.Владимирскийдің «Мектеп күнінің
әртүрлі сағаттарында психикалық әрекет. Санкт-Петербург саңыраулар мен
мылқаулар мектебінің оқушыларымен эксперименталды зерттеу».
А.В.Владимирский ғасыр басындағы педологиялық зерттеулерге белсене
араласқан белгілі дәрігер және дефектолог болды. 1908 жылдан
В.М.Бехтеревтің жетекшілігімен психоневрологиялық институтта жұмыс
істеді.
Кейін осы институт жанынан ұйымдастырылған көмекші мектепті
басқарды. Зерттеуде автор субъектілердің әртүрлі категорияларын - саңырау
және еститін, ұлдар мен қыздарды, әртүрлі жастағы балаларды, өздерінің,
бірақ әртүрлі жағдайларда орналастырылған, олардың белсенділігінің әртүрлі
деңгейлерінде зерттелген балаларды салыстырады. Эксперименттегі мұндай
түрлендірулер зерттеушіге зерттелетін процестің барысы мен нәтижелеріне
әртүрлі факторлардың әсерін анықтауға мүмкіндік береді.
Зерттеудің маңызды қорытындылары төмендегідей. Әртүрлі көрсеткіштер
бойынша саңырау-мылқау балалардың жұмыс қабілеттілігінің тәуліктің әртүрлі
бөліктеріндегі ерекшеліктерін сипаттауға болады, олардың іс-әрекетінің әр түрлі
аспектілеріндегі тербелістердің біркелкі еместігі күніне мектеп уақытында
көрсетілді. оқу іс-әрекетінен еңбекке көшу нақтыланды. Негізгі қорытынды:
саңыраулар мен мылқаулар ақыл-ой жұмысында есту қабілетінен артта қалады.
Зерттеулер көрсеткендей, оларға шоғырлану әлдеқайда қиын. Зерттеу саңырау және
мылқау адамдардың психикалық әрекетінің бұл ерекшеліктері оқу процесінде бірте-
бірте тегістелетінін көрсетеді. А.В.Владимирскийдің зерттеуі үлкен маңызға ие,
өйткені ол көптеген фактілерді қамтиды және жүйелейді. Бұл зерттеуге дейін
саңырау және мылқау адамдардың психикалық қабілеті эксперименталды түрде
зерттелмеген. Қалыпты дамыған балалар мен саңырау және мылқау балаларды
салыстыру әдісін зерттеуде қолдануға назар аударылады. Мылқау мен саңыраудың
психологиялық ерекшеліктерін ескере отырып, оған қол жеткізуге болатын тәрбиені
жетілдірудің мүмкіндіктері көрсетілген еңбек маңызды және тән. Ал бұл осы
бағытта көптеген зерттеулерді қажет етеді.
А.Н.Поросятниковтың «Мектеп жасындағы еститін және саңырау-мылқау
балалардың визуалды қабылдауы мен есте сақтау қабілетін салыстырмалы түрде
зерттеу» (1910) жаңашыл жұмысы болып табылады. Автор өз зерттеулерінде
саңырау және мылқаулардың психикалық дамуын зерттеудің әлі дамымаған
мәселесін атап өтеді. Оның пікірінше, бұл мәселе әлі де дамымаған, өйткені ол
мұғалімдерді, психологтарды және дәрігерлерді қызықтырады. «Менің білуімше,
саңыраулар мен мылқаулардың психикалық өмірін зерттеу әлі мүлде жүргізілген
жоқ. Ал, бұл жұмыс көрсеткендей, бұл салада тек мамандар, керең-мылқаулар
мұғалімдері ғана емес, психологтар мен дәрігерлер үшін де қызық көп.
Сондықтан, егер оның жұмысы сол немесе басқа да жетілдірілген әдістерді
қолдана отырып, верификациялық зерттеулер арқылы тексеруге серпін берсе,
немесе саңыраулар педагогикасының мүддесіне жақын адамдардың есіне түсірсе,
бұл зерттеудің авторы өзін өте қанағаттанарлық деп санайды. және мылқау және
жалпы ғылым туралы бұл өте аз зерттелген сала - саңыраулар мен мылқаулардың
психикалық өмірі ».
А.В.Владимирский сияқты А.Н.Поросятников қалыпты дамып келе жатқан
балалар мен саңырау және мылқау балаларды салыстыру әдісін қолданады.
Зерттеуге әртүрлі жастағы және жыныстағы 227 есту және 196 саңырау және
мылқау студенттер қатысты. Екі әдіс қолданылды: «қайта жаңғырту» және
«қабылдау». Бірінші әдіс субъектілерге көру арқылы нені қабылдау керектігін
көрсетіп, содан кейін қабылданатындарды жазбаша түрде қайта жаңғыртудан
тұрды. Екінші әдісте көрнекі түрде қабылданатын субъект ұқсас объектілердің
арасынан тануы керек болды. Көрнекі материал 12 әріп сызылған кестеден және
геометриялық фигуралар салынған кестеден тұрды. Зерттеу нәтижесінде автор
мынадай қорытындыға келеді. Саңырау мен мылқаудың көрнекі қабылдауы
көлемі жағынан тыңдаушылармен бірдей болғандықтан, оның сапасын
анықтайтын мазмұны жағынан әлдеқайда төмен; саңыраулар мен мылқауларды
көрнекі қабылдау сапасының төмендігі оның дәлдігінің аздығынан, мазмұнының
анықтығынан және әр түрлі адамдарда осы соңғысының әртүрлілігінде көрінеді;
саңырау және мылқау адамдарда моторлы жады басым.
Автор оқу орындарында саңырау және мылқаулардың көрнекі қабылдауының дамуын
қадағалауды және оны маңызды өтемдік құрал ретінде дамытуды ұсынады.
А.Н.Поросятниковтың жұмысын сол кездегі жетекші сурдопедагогтар: Н.М.Лаговский,
Ф.А.Н.Поросятникова қолдап, маңызды деп таныды.
Кеңестік кезеңдегі сурдопсихологияның дамуы бірқатар іргелі еңбектермен
айқындалды. Олардың ішінде: Соловьев И.М. «Қалыпты және қалыптан тыс балалардың
когнитивтік белсенділігінің психологиясы. Объектілер арасындағы байланыстарды
салыстыру және тану»; А.Голдберг «Саңырау кіші мектеп оқушыларының жазбаша
сөйлеуін қалыптастыру»; Шиф Ж.И.[1] «Саңырау балалардың тілді меңгеруі және ойлауын
дамыту»; А.Костанян «Мектеп оқушыларының моторикасын дамытудағы есту
қабылдауының рөлі»; Т.В.Розанова [2] «Саңырау балалардың есте сақтау және ойлауын
дамыту»; Катаева – А.Венгер «Мектеп жасына дейінгі (саңырау, нашар еститін, ақыл-ойы
кем) балалардың сенсорлық дамуы және сенсорлық тәрбиесі»; Гозова A. P. [3]
«Саңырауларды еңбекке тәрбиелеу психологиясы»; Букун Н.И. «Саңыраулар мен есту
қабілеті нашар адамдардың еңбек қызметінің тиімділігін арттырудың психофизиологиялық
негіздері»; Тигранова Л.И. «Есту қабілеті бұзылған балалардың ойлауын дамыту».

Ұқсас жұмыстар

Дамуында ауытқушылығы бар балалар категорияларының жіктелуі

Есту қабілеті бұзылған балалардың тәрбие жұмыстарының ерекшеліктері

Есту қабілетін дамыту

Билингвистикалық оқытудың методологиясы

Есту қабілеті бұзылған балалар

Есту қабілеті зақымдалған балаларды тәрбиелеудің маңызды және даму ерекшеліктері

Сөйлеу қабілетінің дамуы

Естімейтін баланың сөйлеу тілінің жылдам

Есту қабілеті бұзылған балалардың зейін ерекшеліктері

Қабылдаудағы иллюзия және галлюцинация және оның тұлғааралық коммуникацияға әсері

Пәндер