Сиырдың аусыл ауруы

Презентация қосу

Семей қаласының Шәкәрім
атындағы университеті Кеақ

СӨЖ
Аусыл
Орындаған: Амангелді
Рыскүл

Топ: ВС-801

Тексерген: Нуркенова
ЖОСПАР:

Кіріспе
Негізгі бөлім
Қоздырушысы
Патогенезі
Патологиялық-анатомиялық өзгерістер
Балау
Ажыратып балау
III. Қорытынды
IV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Аусыл аса жұғымтал жіті өтетін, қызба және ауыздың
кілегейлі қабығында, ол желін мен аяқтың терісінде
күлдіреуік (афта) пайда болуы арқылы ерекшеленетін үй
және жабайы аша тұяқты жануарлардың вирустық
ауруы. Жануарлардың аусылмен ауруы туралы бірінші
жазба деректі 1546 ж. Италияда Д.Фракастро берді. Бұл
аурудың қоздырушысы вирус екенін неміс ғалымдары
Леффлер мен Фрош (1898), ал вирустың бірнеше түрге
бөлінетінін француз ғалымдары Валле мен Карре (1922)
анықтады. Аусыл Австралиядан басқа барлық
құрлықтарда кеңінен тараған. Бұл аурудан ұзақ уақыт
бойы тұрақты АҚШ, Жапония, Канада сау болып
есептеледі. Европа мен Азия құрлықтарында аусыл жиі
байқалып тұрады. Осы екі құрылықты толықтай дерлік
қамтыған соңғы лаң 1966 ж. болды. Қазір ТМД (СНГ)
мемлекет- терінде шектеулі ғана территорияларда
оқтын-оқтын байқалып қалады.
Қоздырушысы

Қоздырушысы - Aphtovirus - РНҚ-лы,
риновирустар туыстастығына, Picornaviridae
туқымдастығына жатады. Антигендік
қасиеті бойынша 7 серологиялық типке: О,
А, С, CAT-1, CAT-2, САТ-3, және Азия-1
бөлінеді. Аусылға бейім жануарлар: сиыр,
шошқа, қой, ешкі, енеке, түйе, қодас, бұғы
және көптеген тағы аша тұяқтылар
(сайғақ, бұлан, елік). Ең сезімтал
жануарларға сиыр мен шошқа жатады.
Патогенезі
Вирус организмге ауыз бен тыныс жолдарының кілегейлі
қабықтары арқылы енеді. Ол эпителиотропты
болғандықтан, эпителиоциттерге сіңіп, соларда көбейеді,
алғашқы күлдіреуіктер (афталар) пайда болады, әдетте
ауызда немесе танауда. Бұл сәтте малдың күйі өзгеріссіз,
сондықтан бұл кезең байқалмайды. Бастапқы орын тепкен
жерінен вирус сөл жолдары арқылы қанға, одан кейін
лимфоидты - макрофагтық жүйенің ағзаларына өтеді. Онда
вирустың репродукциясы жеделдеп, ин- фекция ошағын
түзуіне қолайлы жағдай болғандықтан, бұл сәт қайтадан
өрбитін виремияның алғы кезеңі болып табылады да,
клиникалық тұрғыдан дененің ыстығының көтерілуімен,
жүні жоқ жерлерде (қаңсар, мұрын тесігі, желін), кілегейл
қабықтарда (ауызда, өнеште, таз қарында, қынапта) және
түяқ көбесі мен түяқ ашасының терісінде күлдіреуіктер
пайда болуымен ерекшеленеді. Әдетте бұның бәрі
қағынғаннан соң 48 сағат өткенде, немесе одан сәл кешірек
байқалады.
Сиырдың аусыл
ауруы
Вирус эпидермиске енген соң, оның тереңінде
көбейеді, эпителиоциттер вакуольді дистрофияға
ұшырайды. Олар қампиып домаланады,
цитоплазмасы бұлыңғыр, кеуектенген, ядро
бүрісіп кішірейген, пикноморфты. Бірте-бірте
осындай жағдайдағы торшалар ыдырайды.
Қылтанақты қабаттың торшаларының
аралығында бүртікті қабаттың қан іркілген
тамырларынан сарысу шығып, сол жерде
жиналады. Сөйтіп микроскопиялық күлдіреуік- тер
пайда болады. Кейіннен олар бір-бірімен қосылып,
көзге көрінетін ірі күлдіреуіктерге - афталарға
айналады. Олардың ішінде серозды жалқақ, кейде
онда фибрин өте көп, сонымен қатар жалқаққа
ыдыраған эпителиоциттер араласқан. Кейде,
әсірсе мес қарында, жалқақ құрамында қан бар,
иммунофлюоресцентті зерттеулермен афтада
және оның эпителиоциттерінде құжынаған вирус
табылады.
Күлдіреуіктегі сары судың кобеюінен қысым
көтеріліп, афтаның төбесі жұқарады, мал
азықтанғанда осындай афта жарылады. Осы
жерде түбі ашық-қызыл түсті эрозия пайда
болады. Оның беті сарғыштау-қоңыр түсті
қабыршақпен жабылады; қабыршақ - ол кепкен
жалқақ. Бара-бара эрозияның түбінде
сақталып қалған мальпигий қабатының
эпителиоциттерінен регенерация дамиды - бұл
қолайлы жағдай 5-15 күнге созылады.
Афтозды процесс қосалқы микрофлорамен
асқынса, іріңді қабыну байқалады, бұл жерде
ойық жара шығады, онымен тек кілегейлі
қабық қана емес, сонымен қатар ет
талшықтары да за- қымдалады. Бұл
зақымдардың орнында кейіннен тыртық пайда
болады толық емес регенерацияның нәтижесі.
Патологиялық-анатомиялық өзгерістер
Ауыздың кілегейлі қабығындағы, түяқтар аралығындағы, түяқ
жұлығындағы, желіндегі, жалтыр танаудағы афталар аусылға тән
патанатомиялық өзгеріс. Ауру басталғаннан кейін 3 күндей
өткеннен соң, терінің жұқа жерлерінде қызарған бөріткендер
пайда болады. Ауызды ашып қарағанда, кілегейлі қабықтарында
күлдіреуктер көрінеді, олар дөңгелек не сопақша болып, сұйыққа
толып, сызданып тұрады да, саусақпен басқанда жарылады.
Күлдіреуктің жарылған жерінде кілегейілі қабық астындағы
ұлпадан оңай сыдырылады. Күлдіреуіктер әсіресе тілдің үстіне жиі
шығып, мөлшері тауықтың жұмыртқасындай, баланың
жұдырығындай болады. Күлдіреуіктің сөлі алғашқыда түссіз,
кейіннен қосалқы бақтерялардың өніп-өсуі нәтижесінде лайланып
күңгірт түске ауысады. Кейде күлдіреуік онша томпаймайды да,
оны сипап қана табуға болады. Ұсақ күлдіреуіктер езуде, ерін мен
жақтың ішкі бетінде, қызыл иекте, таңдайда болады. Грек
жаңғағындай үлкен күлдіреуіктер қаңсарда кездеседі. Кей
жағдайда қасаң қабық, мүйіздің түбі, дененің басқа да бөліктері
зақымдануы мүмкін. Түяқтың жұлығы-көбесі мен ашасында
бұршақтай қолдырауықтар (папула) пайда болады да, өсе келе
көгершіннің жұмыртқасындай болады. Мал ақсап, белін бүгіп,
аяқтарын бауырына қарай жинап тұрады. Ұсақ афталар емшектің
Механикалық әсерден (шөп жегенде,
сауғанда, сирағына әртүрлі заттар тигенде)
афталар пайда болғанынан 1-3 күннен кейін
жарылады. Олардың орнындағы қызылшақа
эрозиялардың формалары мен мөлшері
артүрлі, шеттері жырым-жырым болады да,
ауыздан сыдырылған эпителий қабықтары
мен қанның сілемдері араласқан созылмалы
сілекей ағады. Кейде күлдіреуіктер мен
қызылшақаланған орындар өңештің, таз
қарын мен жалбыршақ қарынның кілегейлі
қабығында кезде-седі.
Кәдімгідей қатерсіз өрбуімен бірге аусылдың қатерлі
түрі де кездеседі. Ол жағдайда жүрек қызметі мен қан
айналымының бұзылуы басым болады да, мал қатты
күйзелген жағдайда болады. Жүрек қабында
транссудат жиналып, миокардта өліеттенген ақсары
ошақтар кездеседі. Жүректегі мұндай өзгеріс әсіресе
бұзауларда жиі ұшырасады, оларда өлім 100% жетеді.
Сонымен қатар малдың бұл түлігінде геморрагиялық
энтерит аурудың негізгі белгілерінің қатарына
жатады. Аусылдың денені жайлаған түрінде сірі
қабықтар (көкірек пердесі, құрсақ пердесі) қанталап,
үлпершекті ағзаларда дистрофиялық өзгерістер
байқалады. Гепатоциттер мен нефроциттер некрозға
ұшырап, олардың орнына талшықты ұлпа өсіп
шығады. Гипофизда торшалар пролифераты болуы
мүмкін, ал қалқанша безде гипоплазия байқалады.
Ми мен жұлында гиперемия,
қанталау, ұлпа мен
қабықтарда домбығу.
Нейроциттерде дистрофиялық
өзгерістер, кейде
лимфоцитарлы іріңсіз
энцефаломиелит. Сөл
түйіндерінде гиперплазия,
домбығу, қабыну, сірі және
кілегейлі қабықтарда
геморрагиялар байқалады.
Балау. Аусылға диагноз қою үшін эпизоотологиялық,
клиникалық, патанатомиялық және зертханалық деректер
ескеріледі. АуруғаБалау және емі
тән өзгерістер ауызда, аяқтарында,
желінде, мес қарында, жүрек еті мен дененің бұлшық
еттерінде табылса, патология-лық-анатомиялық диагноз
қоюдың қиыншылығы жоқ. Ауылшаруашылық малдарына
инактивацияланған дақылдық вакцина егеді. Емдеу белгілерін
байланысты.
Емі. Ауру малды аусылға қарсы жасалған «иммунолактон»
деп
аталатын дәрімен емдейді. Онымен қанша мөлшерде қалай ем
деу үшін осы
препаратты қолдану нұскау кағазы басшылыққа алынады.Зақы
мдалған ауыз
куысып және желінді марганец қышқыл калнинің әлсіз еріт
індісімен шайып,
йод глицерин қоспасы жағылады. Зақымдалған екі тұяқ ар
асын іріңдеп
асқынған бір проценттік ерітіндісімен және хлораминнің екі
проценттік
ерітіндісімен жуып,шайып, онан соң стрептоцид майын жағ
ады. Егер тұяқ
арасы іріндеп асқынған болса, онда оны жылы сабынды сумен
Аусылды везикулярды стоматиттен
Ажыратып балау ажырату керек. Онымен
ашатұяқтылар мен қатар жылқылар да ауырады. Бұл індетте
жүрек пен дене бұлшық еттері зақымдалмайды. Сондай-ақ
зілді катаральді қызбадан індетті ринотрхеиттен,
парагриптен-3, вирусті диареядан және обадан. Шошқалар
аусылын везикулярді экзантемадан ажыратып балауда
едәуір қиыншылық бар, өйткені олардың клиникалық-
анатомиялық белгілері өте ұқсас. Везикулярді аурудың
қоздырушысы энтеровирус. Бұл ауруға қызба, жүйке
жүйесінің, тұяқ жұлығының, май өкшенің, аша терісінің,
танаудың тіл мен емшектердің зақымдалуы тән. Мидан
басқа аталған ағзаларда афтаға ұқсас күлдіреуіктер пайда
болады. Мида іріңсіз жіті лимфоцитарлы
менинингоэнцефаломиелит. Жүрек еті дененің бұлшық
еттері зақымдалмайды, өлім-жітім аз болады. Везикулярді
экзантема қоздырушысы калицивирус. Бұл індеттің
клиникалық-анатомиялық белгілері везикулярді ауруға
ұқсас, бірақ жүйке жүйесінің зақымдалуы болмайды.
Везикулярді экзантема мен везикулярді ауруға нақтылы
Сақтық шаралары.
Егер шаруашылықтағы немесе жеке меншіктік ма
л арасында бірліжарым бас малда аусыл байка
лса, ол туралы дереу шаруашылықтың
бас мал дәрігеріне және басшыларыиа хабар
беріледі;
Ауру байқалған шаруашылыққа карантин қойыл
ады, бұл кезде шаруашылықтансыртқа мал шы
ғарылмайды және басқа жақтан мал әкелінбейд
і;
Осылармен қатар бұл аймақтан малдын терісі,
жүні, еті, сүті, жем, шөп, басқа да ауыл шару
ашылық өнімдері (көк өніс, жеміс-
жидек) сыртқа шығарылмайды.
Қорытындылай келе, аусыл аса
жұғымтал жіті өтетін, қызба және
ауыздың кілегейлі қабығында, ол
желін мен аяқтың терісінде
күлдіреуік пайда болуы арқылы
ерекшеленетін үй және жабайы
аша тұяқты жануарлардың
вирустық ауруы. Вирус қызбалық
жағдаймен ауыздың шырышты
қабығы мен терінің ойық
жараларымен сипатталатын
ауруды тудырады.
Пайдаланылған әдебиетттер

Жануарлардың патологиялық анатомиясы
Х.С. Жұмабеков, К.Ю. Дербышев Алматы,
2011
Интернет желісі

Ұқсас жұмыстар

Жануарлардың барлық түрлеріне және кейбір малдарға ортақ жұқпалы аурулар

Жеке індеттану

Вирустық аурулардың спецификалық алдын алу. Вакцина дайындау принциптері. Вирус

Сиырдың желінсау ауруы

1. Вирустық аурулардың спецификалық алдын алу. Вакцина дайындау принциптері. Адьюванттар, иммуномодуляторлар

Вирустық аурулардың спецификалық алдын алу. Вакцина дайындау принциптері. Адтюванттар, иммуномодуляторлар. 2. Құтырық, Аусыл, Шмалленберг, Блютанг ауруларының диагностикасы және алдын алу шаралары

Вирустық аурулардың спецификалық алдын алу

1. Вирустық аурулардың спецификалық алдын алу. Вакцина дайындау принциптері. Адтюванттар, иммуномодуляторлар. Аусыл, Шмалленберг, Блютанг ауруларының диагностикасы және алдын алу шаралары

Құтырық, Аусыл, Шмалленберг, Блютанг ауруларының диагностикасы және алдын алу шаралары

Вирустық аурулардың спецификалық алдын алу. Вакцина дайындау принциптері. Адьюванттар, иммуномодуляторлар. Құтырық, Аусыл, Шмалленберг, Блютанг ауруларының диагностикасы және алдын алу шаралары

Пәндер