Қой шаруашылығына елеулі зиян келтіретін, өте кең тараған ауру

Ценуроз

Кіріспе Қазақстан аумағы бойынша ценурез барлық аймақтарда таралған,

әсіресе, бұл кесел инвазияның экстенсивтілік мөлшері дамыған қой

шаруашылығында жылдан жылға артуда. Қой шаруашылығына елеулі зиян

келтіретін, өте кең тараған ауру

Ценуроз - бас миының, кейде жұлынның

зақымдалуымен және олардың қызметінің бұзылуымен, қан қысымынан бас

сүйектін атрофиясының дамуымен жүретін үй және жабайы күйіс қайыратын

малдардың ауруы.

Ценуроз - бас миының, кейде жұлынның зақымдалуымен және олардың қызметінің бұзылуымен, қан қысымынан бас сүйектін атрофиясының дамуымен жүретін үй және жабайы күйіс қайыратын малдардың ауруы. Халық арасында белгілерін байланысты ценуроз «айналма» деп те аталады. Айналманы тудыратын құрттың жыныстық жетілген сатысы иттің, кейде қасқырдың, қорқау қасқырдың және түлкінің ащы ішегін, ал көпіршік ларвоциста кезі қойдың орталық жүйке жүйесі ұлпаларын (миында және жұлынында) мекендейді. Ценурозбен көбінесе қозылар мен бір жасқа дейінгі тоқтылар ауырады. Практикада істейтін мал дәрігерлері ценуроздан өлген малдың 99 %-да қозы мен 1 жасқа дейінгі тоқтылар, тек 1 %-ы ғана ірі қойлар екендіғін есептеген

Қой ценурозы - бұл жіп түрде өтетін, жиі кездесетін, таспа құртының ларвоцисталары қоздыратын, өте қауіпті, мидың, жұлынның зақымдянуымен, ерекше клиникалық белгілерімен сипатталатын гельминтоз ауруы. Айналманы тудыратын құрттың жетілген сатысы иттің, кейде қасқырдың, қорқау қасқырдың және түлкінің ащы ішегін, ал көпіршік ларвоциста кезі қойдың, сирегірек ешкінің, бұзаудың, кейбір тақ тұяқтылардың орталық жүйке жүйесі улпаларын (миында және жұлынында) мекендейді.

Тоғышардың 3 сатысы бар: имаго, жұмыртқа және балаң, яғни көпіршік.

1. Қоздырушыкы Coenurus cerebralis - ценур, бұл көпіршік, үлкендігі тауықтың жұмыртқасындай, сырты мөлдір, нәзік қабықшамен қоршалған. Іші түссіз сұйыққа толы болады. Ішкі жағынан бүртік секілді, нүктедей болып көрінетін көптеген сколекстер байқалады, бұлардың саны жүзден асады да, олар топ-тобымен оқшауланып тұрады. Көпіршік қойдың, сирек те болса ешкінің, бұзаудың, кейбір тағы тұяқтылардың және өте сирек адамның орталық жүйке жүйесінің ұлпарында (миында және кұлынында) тоғышарлық күнелтеді.

2. Имаго, яғни пісіп- жетілген сатысы Malticeps multiceps - оның ұзындығы 1-1, 5 метрге дейін, сколексі қарулы, онын 4 сорғышы және ілмекшілері бар,

денесі 200-250 бунактардан құралады. Пісіп-жетілген соңғы бунақтардағы

жатырдың 9-дан 26-ға дейін тармақтары болады. Имаго иттердің және басқа

да ет қоректілердің ащы ішегінде өмір сүреді.

3. Жұмыртқалардың пішіні дөңгелек, майда, сыртқы қабаты қалың, оның

көлденең сызықтары бар.

Қоздырушысы. Көпіршігі (Coenurus cerebralis) - іші түссіз сұйыққа толы,

диаметрі 10 см-ге дейін, домалақ немесе сопақ, мөлшері өсу сатысына,

орналасқан жеріне және жануардың түріне байланысты болады. Ішкі

жағыман бүрнк бекілді нүктедей жүзден артық сколекстері байқалады. Мида

2-3 ценур кездеседі, олардың үлкендігі кейде тауық жұмыртқасындай

болады.

Имаго - Multiceps multiceps - ұзындығы 1 м-ге дейін барады, денесі 200-250 бунақтардан құралған, оның орташа ені 5 мм. Аралық иелері - қой, ешкі, ірі қара, сирегірек шошқа, жылқы және т. б.

Тұқымдасы: Taeniidae

Туысы: Multiceps

Түрі: M. multiceps (имагосы, ет қоректілердің ащы ішегінде мекендейді)

Ларвоцистасы: Coenurus cerebralis (ценур, ми құрт)

Даму циклы. Биогеньминт, екі несі бар.

Ақтық иелері/ ет қоректілер (ит, қасқыр, шибөрі, түлкі, т. б. ) .

Аралық иелері - қой, ешкі, бұзаулар және т. б. тұяқтылар.

Тұрақты иелерінің ішегінде өсіп жетілген таспа құрттардың іші

жұмыртқаларға толы, пісіп-жетілген бунақтар өздігінен үзіліп, нәжіспен

бірге сыртқа түсіп отырады. Бір бунақтын ішінде 20-26 мыңға дейін

жұмыртқа болады. Жұмыртқа ішіндегі құрт ұрығы - онкосфера -

бірнеше қабықшамен қоршалған. Ол. р сыртқы орта жағдайына өте

төзімді келеді.

Індеттік деректер. Ценуроз Қазақстанның қой өсіретін барлық шаруашылықтарында кездеседі. Айналмамен көбінесе бір жасқа дейінгі қозылар аурады. Ал екі жастан асқан қой бұл дертке сирек шалдығады. Малдың чепуроздан өлімі жылдың барлық айларында тіркеледі. Цестодалардың жұмыртқасы сыртқы ортаның әсерлеріне өте төзімді.

Патогенезі. Ценуроз қоздырушысының мал денесіне тигізер ыкпалы балаңқұрт ащы ішек қабаттарын тесіп өткенінен-ақ байқалады Ценуроз орналасқан жер зақымданып қабынады. Біртіндеп өсіп жетілген көпіршік түзіліп, ол орталық жүйке жүйесінің қызметін бұза бастайды. Бұл гельминтоз өте зардапты дерт.

Иммунитет. Ценурозда малдың жасына қарай иммунитет қалыптасып, жекеленген иммунитет байқалады, жергілікті мал бұл ауруға төзімді болып

келеді.

Аурудың безгілері. Ценуроз қоздырушысы балаң құрттардың орналасқан

санына және оның ми бөлшегінен орын тепкеніне байланысты. Сондықтанда

кейбір клишикалық көріністеріне қарап-ақ мидың, немесе жұлынның

қайсысының тұстарына орналасқанын ажыратуға мүмкіншілік туады. Ауру

сырт белгілеріне қарай 4 сатыға бөлінеді.

Бірінші сатысы алты қармақты ұрықтын малдың ішегінен миына ауысу кезеңі. Қой үркеді, шошынады, оқыс қимылдар танытады. Көзінің шыршық қабықшалары қызарады. Кейбір кезде аурудың бірінші белгілері байқалғаннан кейін 4-5 күнде қой өліп қалады.

Ұқсас жұмыстар

ЦЕНУРОЗ бас миының, кейде жұлынның зақымдалуымен және олардың қызметінің бұзылуымен сипатталатын жануарлардың ауруы

Инвазиялық аурулардың зияны

Күйістілердің ценурозы мен эхинококкозы

Соғыстан кейін республика экономикасын қайта құру

Сүліктер класы

Денесінде кенесі бар ауру малдар

Энтомология ғылымы және зиянкестердің түрі

Протозоидтық аурулардың эпизоотологиясы, патогенезі және иммунитеті

Бедеуліктен келетін экономикалық шығынды анықтау

Каусар

Пәндер