Қазақстандағы шипалы дәрілік өсімдіктер

Презентация қосу

Ғылыми жоба тақырыбы
«Қазақстандағы шипалы
дәрілік өсімдіктер»

Дайындаған: 3 «Б» сынып оқушысы Алибек Алтынай
Ғылыми жетекшісі: Тургинбаева Мөлдір
Аңдатпа
Автордың ғылыми жұмысының тақырыбы
«Қазақстандағы шипалы дәрілік өсімдіктер»деп аталады.
Жұмыстың мақсаты –дәрілік өсімдіктердің түрлерін,олардың
биологиялық ерекшеліктерін ,
сонымен бірге өсімдіктердің шипалығын кеңінен насихаттау.
Жұмыстың тәрбиелік мәні бүгінгі күнгі бала тәрбиесіне тигізер пайдасы мол.
Өсімдіктердің емдік қасиеттері бар екенін толығырақ жан- жақты зерттелінуде.
Оқушы ғылыми жұмысты газет, журнал, кітап,
интернет желісі, көмекші әдебиеттер арқылы жинақтаған.
Алдағы уақытта оқушының бұл тақырыптағы зерттеуі жалғастырылып,
оның түрлері суреттермен, материалдармен толыға түсеріне сенімім мол.
КІРІСПЕ
1.1. Өсімдік әлемінің қасиеті
Мындаған жылдар бойы адамзат адамның әртүрлі
ауруларымен күресуге дәрілік өсімдіктерді пайдаланды.
Әрине ол әртүрлі елдерде әрқалай, әртүрлі дәрежеде
пайдаланылады. Өркениетті елдерде дәрілік өсімдіктерді
пайдаланудың өте бай тәжірибесі жинакталды. ХХ
ғасырда ғылым мен техниканың дамуы нәтижесінде
фармакологияда синтетикалық химияның дамуы
көптеген ауруларды емдеуге пайдалануға болатын
жасанды препараттарды өмірге әкелді. Соның
нәтижесінде көптеген елдерде сол синтетикалық
препараттарды пайдаланудың нәтижесінде дәрілік
өсімдіктерге деген көзқарас өзгере бастады, яғни
қызығушылық төмендеді. Бірақ та соңғы жылдары
дәрілік өсімдіктерге деген көзқарасы өзгеріп, оларды
кеңінен пайдалана бастады.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы өсімдіктерден
алынған дәрілерге өте үлкен мән береді. Өйткені көптеген
кедей мемлекеттер халықтарының дәріханалардан дәрілер
сатып алуға шамалары жоқ. Сондықтан олар бұрынғыша
емдеудің дәстүрлі әдістерін қолданады. Дүниежүзілік
денсаулық сақтау ұйымы (ДДСҰ) бағасы бойынша дүние
жүзі халқының 80%-ы осындай жағдайда. Кейбір Азия
мемлекеттерінде, мысалы Қытай, Жапония, Индия
бұрынғыша қазіргі заманғы медицина жетістіктерімен
қатар халық емшелерінің емдерін кеңінен қабылдауда.
Соңғы жылдары дамыған елдерде ауырған адамдардың көбісі
табиғи жолмен алынған дәрілерді арттық көре бастады.
Мысалы, Жапонияда фармацевтикалық жолмен алынған
препараттарды сатып алу 2,6 есе өссе, табиғи жолмен
алынған дәрілер 15 есе өсті. Қытайда 1993 жылы
өсімдіктерден алынған дәрілер сатудың жалпы бағасы 2,5
млрд. доллар болды.
Зерттеу жұмысының өзектілігі: Қазақстанда
кедесетін өсімдіктерді соның ішінде емдік
қасиеттері бар шөптерді зерттей отырып, оның
емдік қасиетін, халық шаруашылығындағы
маңызын біле отырып, өсімдіктерді қорғау және
мақтан тұту.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Бүгінгі жас ұрпақ өз
елінің,жерінде қандай өсімдіктер өсетіндігін,
олардың қандай пайдасы бар екендігін зерттеу
арқылы емдік қасиеттерін біліп, одан сабақ алуы
тиіс.
Бұл мақсатқа жету үшін келесідей бірнеше міндеттерді алдымызға
қойдық:
оқушыларды дәрілік өсімдіктердің шипалық қасиеттері мен таныстыру;
дәрілік өсімдіктерді пайдалану ережелерін сақтау ;
дәрілік өсімдіктерді танып білуге және оларды емдеу үшін пайдалануға
үйрету;
дәрілік өсімдіктерді үй жағдайында бау – бақшаларда, жүйекте өсіруге
баулу.
Гипотезасы: Дәрілік өсімдіктерді қолдана білу біліктіліктері, кейбір
ауруларды материалдық шығынсыз емделуіне, жазылуына
көмектеседі.
Зерттеу жұмыстың жаңалығы Қазақстандағы өсімдіктердің
пайдасы, маңызы туралы біле отырып олдардың көптеген емдік
қасиеттерінің барын ұғындым. Табиғаттың алуан түрлі өсімдікке
бай екендігіне көз жеткіздім.
Зерттеу жұмыстың объектісі шипалы дәрілік өсімдіктер.
Зерттеу ақпарат көздері: ғылыми әдебиет, мұрағат материалдары,
интернет, баспасөз материалдары.
Зерттеудің кезеңдері:
• Дайындық кезеңі: Тақырып және оның мақсаты белгіленіп,
керекті әдебиеттер, мақалалар жинақталды.
• Жоспар құрылып, мақсаттар қойылды.
• Зерттеу жұмыстары жүргізілді.
• Қорытынды шығарылды.
• Оқушылар арасында ағарту жұмыстары жүргізілді (сауалнама
жүргізу).
НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. What do we know about the plant?
The plant is the source of life. The existence of a living being cannot be imagined
without the plant world.
The human race, from ancient times to the present day, has developed plants for its
own needs and benefits. Therefore, the people regarded plants as another refuge, a
refuge for the soul. On the territory of the Republic of Kazakhstan there are more
than 6000 species of plants, from which it is possible to produce the necessary
medicines. So far, only 500 species of them are used as raw materials for the
production of medicines.
Without plants, people could not live. We eat plants. We breathe the oxygen that
plants produce. And we need plants for another, very different reason: we need
them for their beauty.
Imagine a world with no plants. Imagine no flowers with their sweet smells, their
beautiful colours and their lovely shapes. Imagine, when the wind blows, not being
able to hear the leaves in thetrees or watch the branches swing from side to side.
Imagine not being able to see the buds on the trees open and turn to
colourful blossom.
Everywhere people need the beauty of plants. That is why even in big
modern cities, we have parks full of trees, bushes and flowers. That is
why architects always try to design houses with room for somegrass and
a garden. That is why in every city apartment you are sure to find some
green houseplants growing in pots, or freshly cut flowers in a vase of
water.
Do you talk to your plants? Do you give them love and attention? According
to Peter Tompkins and Christopher Bird, authors of a book called "The
Secret Life of Plants", you should talk to them and give them love.
Tompkins and Bird describe an experiment in which two seeds were planted
in different places. While the plants were growing, one plant was given
love and positive ideas. The other plant was given only negative ideas.
After six months, the loved plant was bigger. Under the earth, it had more
and longer roots; above the earth, it had a thicker stem and more leaves.
So be careful when you are talking in front of your plants. They may be
listening to you!
2.2. Туған өлкемізде кездесетін пайдалы дәрілік өсімдіктер

The flora of Kazakhstan is very rich in useful plants, including medicinal
ones, which are of particular importance. It is known that drugs made
from them have become effective. As a result, рhytotherapy is
developing significantly on this day. Recently, some medicinal plants
have been on the verge of extinction or completely destroyed as a result
of wasteful use. In this regard, we must promote not only the use of
medicinal plants, but also their protection.
Medicinal plants are the main source of raw materials, which are still
obtained by various medicinal products."I don't know," he said. In the
treatment of serious, malignant diseases of the human body, preparations
made from plants are widely used.
Dandelion (Taraxacum) - perennial, sometimes one or two-year-old
herbaceous plants belonging to the family of complex flowers. There are
59 species in Kazakhstan, of which 23 are considered rare. The most
common are: medicinal Dandelion (t. offycinale), koksagyzbak (t.
koksagnuz). They grow on Meadows, lawns, roadsides, and mountain
slopes.
Емдік қасиеті
Бақбақтың жапырақтарында каротиноидтық заттар. С және В2
витаминдері бар, ал тез сіңетін кальций, фосфор, темір, магний,
марганец тұздарының көптеген жапырықты көкөніс- тердегінен
көбіне асып түседі. Жапырақтарынан және гүл сабақшаларынан
қант ― инозит табылған. Тамырлары мен жапырақтарындағы
сүтсымақта шырыш және ащы зат ― гликозид тараксацин бар.
Тамырларында крахмалдың орнына, әсіресе күзде, 25% дейін
инулин жиналады. Жапырақтарындағы ашқылтым дәмінен құтылу
үшін жапырақтарды әбден ағарғанға дейін сабанмен бүркейді,
немесе жапырақтың кесінділерін 30 мин тұзды суда ұстайды, аш-
қылтым дәмі қайтқанда және қуырғанда кетеді. Тағамға, әсіресе
көктем кезінде, маринадталған гүл сабақшаларын да пайдаланады,
ал қуырған тамырларын кофе орнына ішеді. Емдік мақсатқа
жапырақтары мен тамырларының сөлін тәбет ашатын,асқортуды
жақсартатын және қан тазартатын дәрі ретінде пайдаланады.
Бақбақтан істелген тағам бауырды жақсартады және зат алмасуды
дұрыстайды деген ұйғарым бар. Әр түрлі халықтың медицинасында
тамыр мен құрғақ шөптің қайнатпасын асқазанның әр түрлі
ауруларына, өт айдайтын, іш босататын, қақырық түсіретін дәрі
ретінде, сондай-ақ май толық сіңбегенде қолданады.
Rosehip is a multi-stemmed, prickly shrub, the
fruit is red, the seeds are covered with
prickly hairs. It is distributed in all parts of
the country , including Kazakhstan. It
grows in open areas of wooded areas,
among shrubs. To medicine it uses fruits,
flowers, and leaves. The fruit contains
vitamins C, A, B, K, P , and the grain
contains vitamin E. In medicine, it is
mainly used for the treatment of stomach
and liver diseases, its flowers can be drunk
instead of tea.
Millet is a perennial herbaceous plant.It
grows in Groves and meadows of
Kazakhstan, among trees, along roads.
For medicinal purposes, flowers and leaves
are used. Millet leaves contain
alkaloids, essential oil, vitamin
C ,organic acids and other
substances.Decoction of this herb is
used to stop bleeding , treat stomach
diseases ,various external wounds.
Chamomile. With chamomile flowers,
you can find a set of anti -
inflammatory, antiseptic properties. Its
first flowering is useful, and its healing
properties are also strong during this
period. Chamomile can be used against
allergies due to its allergic components,
contributing to the pumping of bile, the
opening of appetite. It is effective for
men if it is used for diseases of the
gallbladder, Genital Diseases of
women, rectum, stomach ulcers .
Menduana-the seeds and leaves of menduana are
used for medicinal purposes. It contains
alkaloids.It is used for asthma, eye and
toothache.It is included in the composition of
asthmatolla powder, which is drunk in case of
asthma.Menduana has a strong toxic property, so
it is advisable to consult a doctor in advance. In
principle, it is better to use the oil of menduana,
which is sold in pharmacies. Due to the fact that
it contains alkaloids that irritate the central
nervous system, it dilates the pupil and is
therefore indispensable during eye surgery.
Итошаған (череда)- (Bіdens) –
күрделігүлділер тұқымдасына
жататын бір жылдық шөптесін
өсімдік. Итошаған – дәрілік өсімдік,
халық медицинасында кеңінен
қолданылады. Ол тәбет ашып, ас
қорытуды жақсартады, тері ауруы
кезінде зат алмасуды қалыпқа
келтіреді. Қан кетуді тоқтатып,
жүйке жүйесін тыныштандырады.
Үштармақты итошағанның
жапырағы мен гүлін қайнатып,
балалар шірінше (золотуха)
ауруымен ауырғанда ішкізеді.
Мұның шөбінде каротин, аскорбин
қышқылы, эфир майы, илік заттары
бар. Шырының әр түрлі ауруларға –
экземаға , дизентерияға, буын
ауырғанда, қан азайғанда , диатезді
емдеуге қолданады.
ПРАКТИКАЛЫҚ БӨЛІМ
3.1. Сауалнама
Сауалнама қорытындысы бойынша, қазіргі мектеп
оқушылары өсімдіктердің пайдасы туралы естігендері
бар, бірақ дәл қай өсідіктің қандай пайдасы бар екендігін
айта алмайды. Қазақстандағы дәрілік өсімдітердің түрін
ажыратаалса, емдік қасиетін көбісі біле бермейді, себебі
барлығының ата-анасы көбіне дәріханадан алынған
емдік дәрі-дәрмекпен емдейді екен. Тек, 20 пайыз
оқушылар ғана емдік шөптерді қолданатынын айтты.
3.2. Дәрілік өсімдіктер туралы мақал-мәтелдер
1.Жалғыз ағаш орман болмас.
2.Ақыл басқа бітеді, қына тасқа бітеді.
3.Жігіттің екі сөйлегені өлгені, еменнің иілгені сынғаны.
4.Қорада малың болсын, көшеде талың болсын
5.Дәрі шөптен шығады, дана — көптен шығады.
6. Адам көркі - шүберек,
Ағаш көркі - жапырақ.
7. Жұмсақ ағаш құртқа жем,
Жуас адам жұртқа жем.
8.Бәйтерек бұтағымен,
Адам ұрпағымен жасайды.
9.Темірді от, ағашты мөр,
адамды сөз балқытады.
Дәрілік өсімдіктер туралы жұмбақтар
1.Қар астында қыстайды, ақпен бүркіп тастайды.
2.Өзіне шап-шақ, киген қалпағы аппақ, балалары тұр қаптап .
3.Тіршіліктің қуатын өз бойына жинайтын,
Жинай-жинай азықты, адамзатқа сыйлайтын.
4.Дәні алтын, асырайды халқын.
5.Тау-тау үйілген ақ алтын, табады оның кім атын?
6.Бойы бір қарыс, сақалы екі қарыс.

Дәрілік өсімдіктер туралы өлеңдер
Тауқонақ, шәйшөп, маңқа, құлынембес,
Сүттіген, еңлік мүйіз, киізкиік.
Ақшалғын, көкемарал, бетеге, раң,
Жапырақ теңге, бұйра, қисық, иық.
Балдырған, у қорғасын, атқұлақты,
Елік жүр сонысында соны қиып.
Желкеуір, бәрпі, шырыш, шытыр,
Сауыны бие емшектің кеп тұр иіп.
Қорытынды
Біздің халқымыз ерте замандардан бері дәрілік өсімдіктердің құпиясын білген, әрі оларды
әртүрлі ауруларды емдеуге шебер қолданып келген. Шипалы өсімдіктерден дәрі жасау
әдістері ұрпақтан - ұрпаққа өтіп, бұл дәстүр атадан жалғасып отырған.
Қазақстан табиғи жағдайлары әртүрлі болып келетін орманды, далалы, таулы аймақтардан
тұрады. Республика аймағында 6000 - ға жуық өсімдік түрлерін кездестіруге болады
екен десек, оның 500 түрінен дәрілік заттар алынады екен. Осынша байлықты игерумен
бірге дәрілік өсімдіктерді зерттеудің, оны танып, білудің маңызы зор. Ерте заманнан
бері мал бағумен айналысқан көшпелі қазақ халқы шөптердің, жалпы өсімдіктердің
емдік қасиеттерін ертеден білген.
Әбу - Насыр - Әл Фараби, Әбу - Әли Ибн - Сина, Беруни, Әл - Джуржани қазақ халқының
медицинасының дамуына әсері дәрілік өсімдіктерді тауып пайдалануына зор ықпал
етті. Жер жүзіндегі дәрілердің 40 -%- ы өсімдіктен дайындалады екен. Қазіргі кезде
шөппен емдеу әдіс - тәсілдері кеңінен қолданылып жүр. Үй жағдайында кеңінен
қолдануға жеткілікті. Ол үшін «дәрісіз ем - дом» дәрілік өсімдіктерден іздеуіміз керек.
Қай заманда болсын, адам өсімдік өнімдерінің тағамдық жағына ғана емес, сонымен қатар
емдік, шипалық жағына да көңіл бөлген. Қазіргі кезде «дәрі ауруы», аллергияның
шығуы, иммунитеттің азаюы сияқты құбылыстардың байқала бастауына байланысты
оның маңызы арта түспесе кеміген жоқ. Дәрілік өсімдіктерді ем ретінде пайдалану
сонау көне заманнан бері дағдыға айналған, мұны ескі ескерткіш қолжазбалардан айқын
көре аламыз.
Қазақ емшілерінің ауру - сырқаулармен ұзақ жылдар күресу барысында
қолданып келе жатқан алуан түрлі дәрі - дәрмектердің қайнар көзі – ұлы
табиғаттағы өсімдіктер дүниесі. Олай болса, аяғымыздың астында өсіп
жатқан дәрілік өсімдіктерді танып, білім зерттеп ауруымызға шипа етпеске.
Біздің ауыл маңындағы жерлерде өсетін көптеген дәрілік өсімдіктер бар.
Оларға түймедақты, итмұрынды, бақбақты, өгейшөпті, жусанды, аскөкті,
киікотын жатқызуға болады.
Шипалы өсімдіктер қатарына әртүрлі сәнді өсімдіктер де жатады, өйткені
олардың көпшілігі ляззат мүмкіндігімен ғана (бұлардың шипалы күші де
осында) шектелмейді, бойындағы физиологиялық сергек заттардың
арқасында (меруетгүл, шегіргүл, гүлшетен) олардың денсаулығымыздың
серігі де бола алады. Сондай - ақ біздің бау – бақшамызда аяқ астында қаптап
өсетін арамшөптер жөнінде де осыны айтуға болады, өздерінің жер үстіне
және жер астында өсетін мүшелерінде аса бағалы «үй дәріханасына» қажетті
заттардың болуы арқылы олардың көпшілігі аса пайдалы, мәселен, бақбақ ата
заманнан «өмір нәрі» аталған, ал қалақай – витаминдер қоймасы саналады.
Өсімдіктерді отап тастауға асықпай, алдымен олардың пайдалы қасиеттерін
біліп алуға тырысу керек.
Ғылыми жұмыс бойынша ұсынысым:

Қазақстандағы дәрілік шипалы өсімдіктері туралы көмекші әдістемелік
құралдар шығарылса.
Шипалы дәрілік өсімдіктер туралы, олардың емдік қасиеті, пайдасы туралы
көбірек насихатталса.
Мектепте эксперименттер жасаса.
Жолжелкен, алоэ, итмұрын өсімдіктердің емдік қасиеті болғандықтан күтіп-
баптау қолға алынса.
Дәрілік, шипалы өсімдіктердің емдік қасиетін кейінгі жас ұрпақ білу
мақсатында дүниетану бағдарламасына енгізілсе.
НАЗАРЛАРЫҢЫЗҒА
РАХМЕТ!

Ұқсас жұмыстар

Емдік шикізат ретінде өсімдік маңызы

Дәрілік өсімдіктердің морфологиялық белгілері

Қазақстандағы дәрілік өсімдіктер, соның ішінде өзіміздің Жамбыл облыстарында кездесетін дәрілік өсімдіктер

Қазақстандағы дәрілік интродукциялау жолдары өсімдіктердіөсімдіктерді интродукциялау жолдары

Қазақстандағы дәрілік өсімдіктер, соның ішіндегі өзіміздің өлкеде кездесетін дәрілік өсімдіктер

Дәрілік өсімдіктер

Қос жарнақты тұқымда

Төменгі молекулярды дірілік заттардың ерітінділері. Жоғары молекулярды ерітінділердің қосындылыры және коллоидтар

Дәрілік шөптерді оқыту

Дәрілік өсімдіктерден шикізатты дайындау процессінің негізі

Пәндер