Қазақстанның қазіргі заманғы тарихы пәні бойынша СӨЖ

Презентация қосу

.

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министірлігі
Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік университеті
Тарих және дінтану кафедрасы

«Қазақстанның қазіргі заманғы тарихы» пәні бойынша СӨЖ №8
Тақырыбы: «Қазақстан Республикасының халықаралық және аймақтық ұйымдармен ынтымақтастығы»
Жоспары:
• 1)Кіріспе
• 2)Ислам Ынтымақтастық Ұйымы
• 3)Негізгі мақсаты
• 4)Қазақстан 1995 ж ИЫҰ-ның толық құқылы мүшесіне айналуы
• 5)Қазақстанның ИЫҰ-ға төрағалығы
• 6)Ислам Даму банкі және ИЫҰ нәтижелері
• Қорытынды
• 7)Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе:
Зайырлы мемлекет ретінде Қазақстан бүгінде ислам өркениетінің ажырамас бір бөлігі болып табылады. Халқының саны жағынан еліміз
мұсылман әлемінде 23-ші орынды иеленсе, жер көлемі жағынан олардың арасында бірінші орында. Еліміздің тарихы мен рухани мәдениеті
мұсылман әлемімен ғасырлар бойы сабақтас болып келеді.
1995 жылдан бері ИЫҰ-ға мүше мемлекет ретінде Қазақстан бұл Ұйымның іс-шараларына белсене араласып, оның әлем қауымдастығы
алдындағы беделінің өсуіне атсалысып келеді. Ендеше, 2011 жылы осы беделді ұйымға басшылықтың Қазақстанға өтуін жер жүзіндегі
мұсылман қауымдастығы тарапынан біздің елге көрсетілген үлкен сенім мен қолдау деп қабылдаған жөн. Мұндай сенімді қатынастарға ең ал
дымен еліміздегі дінаралық және ұлтаралық келісім негізінде орнаған тұрақтылық себеп болып отыр. Сондықтан Қазақстанның Ислам
Ынтымақтастығы Ұйымына төрағалығы еліміздің дінаралық және мәдениетаралық үнқатысу мен келісім бағытындағы бастамаларына тың
серпін берері сөзсіз.Біздің мемлекетіміздің сыртқы саясатындағы елеулі оқиғаның бірі еліміздің ЕҚЫҰ-ның төрағалық етуімен қатар сол
жылы Ислам Конференциясы Ұйымына да (ИКҰ) төрағалық етуімен ерекшеленеді. Қазіргі кезде кең ауқымдылығы және маңыздылығы
жағынан Біріккен Ұлттар Ұйымынан кейінгі екінші орынды иемденетін Ислам Конференциясы Ұйымы 1969 жылы құрылған болатын.
Алғашқы кезде бұл ұйым Бүкіләлемдік ислам конференциясы (1926 ж.) деген атпен құрылып, кейін Ислам конференциясы форумы және
Әлемдік ислам конференциясы деген атауларды да иеленген.Бүгінгі таңда халықаралық ұйымдар әлемде орын алып жатқан мәселелерді
шешуде тек мемлекеттерге емес, сондай-ақ, барша әлемдік тәртіпке өз септігін тигізе алатындай маңызды рөлге ие болып отыр. Олардың
құзырына мемлекеттер арасындағы тиімді халықаралық ынтымақтастықты жан-жақты дамыту сияқты бастамалар кіреді. Сондықтан,
Қазақстан үшін халықаралық пішіндегі бастамаларына қолдау табу және оларды алға тарту өзекті болып отыр. Бұл бағытта ел әлемдік
деңгейде серіктес тауып, 2010 жылы ЕҚЫҰ төрағалығын жүзеге асырды. Асырып қана қоймай, 2011 жылдың 1-2 желтоқсанында осы
Ұйымның Саммитін өткізді. Еліміздің халықаралық деңгейдегі дәрежесі бұдан кейін де өсіп, 2011 жылы Ислам Конференциясы Ұйымының
(ИКҰ) Сыртқы істер министрлері кеңесіне (СІМК) төрағалық етуге дайындалуды. Бұл – біз үшін үлкен мәртебе. Өйткені, Ислам
Конференциясы Ұйымы ислам әлемінің басты үкіметаралық органы ретінде әлемдік қоғамдастықта ерекше орын алып отыр
Ислам Ынтымақтастық ұйымы
• Мұсылман мемлекеттері басшыларының 1969 жылғы 25 қыркүйекте Рабатта өткен конференциясында негізі
қаланған Ислам ынтымақтастығы ұйымы (ИЫҰ) – ең ірі және ықпалды үкіметтік әрі халықаралық мұсылман
ұйымы. Қазіргі уақытта ол жалпы саны шамамен 1,5 миллиард адамды қамтитын 57 елдің басын біріктіріп отыр.
ИЫҰ-ның негізгі қағидаттары мыналар:
• толық теңдік;
• әр халықтың өз тағдырын өзі шешу құқығына деген құрмет;
• ішкі істеріне араласпау;
• мемлекеттердің егемендігін, тәуелсіздігін және аумақтық тұтастығын құрметтеу;
• ИЫҰ-ға мүше мемлекеттер арасындағы даулы мәселелерді келіссөз, араағайындық немесе арбитраж арқылы
бейбіт жолмен шешу;
• ұйымға мүше мемлекеттер аумақтарының тұтастығына, сонымен бірге саяси тәуелсіздігіне де қарсы күш
қолданбау немесе қоқан-лоққы көрсетпеу.
.

Қазақстан 1995 жылы 9-12 желтоқсанда Конакри қаласында (Гвинея Республикасы) өткен Ислам
Ынтымақтастығы Ұйымының (ИЫҰ) Сыртқы істер министрлері кеңесінің (СІМК) 23-ші
сессиясында ИЫҰ-на мүше болды.
Қазақстан Республикасының ИЫҰ жанындағы Тұрақты өкілдігі 2010 жылдың наурыз айында
Джидда қаласында жұмыс істей бастады.
2019 жылдың наурыз айынан бастап БерікАрын Сақбайұлы, Қазақстан Республикасының Сауд
Арабиясы Корольдігіндегі Елшісі әрі Қазақстан Республикасының ИЫҰ жанындағы тұрақты өкілі.
Қазақстан Республикасы мен ИЫҰ арасындағы ынтымақтастық тарихындағы маңызды оқиға 2011-
2012 жж. Қазақстан Республикасының ИЫҰ-ға төрағалығы болды. Төрағалық ету барысында 2011
жылғы 28-30 маусымда Қазақстан Астанада ИКҰ СІМК 38-ші отырысын өткізді, оның
қорытындысы бойынша Ислам конференциясы ұйымының(ИКҰ) атауынИслам ынтымақтастығы
ұйымына (ИЫҰ) өзгерту туралы тарихи шешім қабылданды. Сондай-ақ, отырысқа қатысушылар
ИЫҰ-ның Астана декларациясын қабылдады, ол Ұйымның ХХІ ғасырдағы модернизациясы мен
реформасын жариялай отырып, Ұйымның ең прогрессивті құжаты болды.
Негізгі мақсаты
Ұйымның ұстанған негізгі мақсаты – мұсылман елдерінің өзара қарым-қатынастарын тереңдете түсіп,
нәсілдік кемсітушілікті және отарлаудың барлық түрлерін жою, әділдікке негізделген халықаралық
бейбітшілік пен қауіпсіздікті сақтау үшін қажет шараларды қолдану, қасиетті жерлерді қорғау және
мүше мемлекеттер арасындағы ынтымақтастықты қолдау, саяси-экономикалық, әлеуметтік-мәдени
және ғылыми салаларда ынтымақтастықты бекіту. ИЫҰ-ның басты мақсаттарының бірі - діндер
арасындағы үнқатысуды дамыту болып табылады. ИЫҰ ережесінің І-бабының 11 және 12-тармақта
рында: «Төзімділікке негізделген ислам ілімдері мен құндылықтарын сақтау мен тарату, ислам
мәдениетін дамыту және ислам мұраларын қорғау»; «Исламның шынайы бейнесін қорғау, өрке
ниеттер мен діндер арасындағы диалогты дамытуға үлес қосу» деген мақсаттар айқындалған.
Көпэтносты және көпконфессиялы мемлекет болып табылатын Қазақстан өркениеттер мен діндер
арасындағы үнқатысуды дамытуға бағытталған жаһандық үрдістердің барлығына қолдау жасауға
мүдделі.
Қазақстан 1995 жылы Ислам ынтымақтастығы
ұйымының толық құқылы мүшесіне айналды.
Астанада 2011 жылғы 28-30 маусымда Ислам ынтымақтастығы ұйымы Сыртқы істер министрлері кеңесінің
(СІМК) 38-ші сессиясы өтті. Сол сәттен бастап Қазақстан осы халықаралық ұйымға төрағалық етуге кірісті. Бұл
басқосуды тарихи оқиға деп атауға болады, өйткені, онда Ислам конференциясы ұйымы атауын (ИКҰ) Ислам
ынтымақтастығы ұйымы (ИЫҰ) деп өзгерту туралы шешім қабылданды және Адам құқықтары жөніндегі
тұрақты комиссия құрылды. Алғашқы рет ИЫҰ-ның Орталық Азиямен ынтымақтастық жөніндегі іс-әрекет
жоспары қабылданды.
Жаңғырту мен реформаларды ХХІ ғасырдағы Ислам әлемі дамуының негізі деп жариялаған, мазмұны жөнінен
ұйымның ең прогресивті құжаты болған Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың
мұсылман үмметі алдындағы бағдарламалық сөзі ИЫҰ Астана декларациясының негізін қалады.
Сыртқы істер министрлері кеңесі (СІМК) жүзден астам қарар қабылдады, соның ішінде Қазақстанның
бастамасымен ұсынылған Ауғанстандағы заңсыз есірткі өндіру және оның айналымымен күресу, бұрынғы
Семей ядролық полигоны мен Арал теңізі өңірлерін сауықтырып, қалпына келтіру жөніндегі құжаттар бар.
Қазақстанның ИЫҰ-ға төрағалығы ҚР Тұңғыш Президенті – Елбасы
алға қойған бес бастамасы негізінде қалыптастырылды

Азық-түлік қауіпсіздігі жүйесін құру, Шағын және орта бизнесті қолдау тетігін құру, жетекші ислам экономикалары үшін диалог
алаңын құру, энергетика саласындағы инвестициялық және технологиялық ынтымақтастық құруды талап етуі және ИЫҰ
өкілдерінің «G-20» жұмысына қатысуын қамтамасыз етуі.
Сондай-ақ, СІМК-нің 38-сессиясы аясында жүзден астам тарихи шешімдер қабылданды, оның ішінде Қазақстанның бастамасымен
ұсынылған - Ауғанстаннан есірткінің заңсыз өндірісі мен айналымына қарсы күрес және бұрынғы Семей ядролық полигоны мен
Арал теңізінің қалпына келтіру кіреді.
Қазақстандық төрағалықтың қамқорлығымен өткізілген кең ауқымды науқан аясында Сомалиге жалпы сомасы 500 миллион
доллардан асатын қаржылық ресурстар жиналды.
Қазіргі кездегі ИЫҰ қызметіне Қазақстанның қатысуы үшін мүше мемлекеттердің сұранысына ие және қолдауын тапқан
Елбасының ислам әлемі үшін жасаған ауқымды бастамалары негіз болып табылады:
- Азық-түлік қауіпсіздігі жөніндегі Ислам ұйымын (АҚИҰ) құру;
- Исламдық татулықты ілгерілету (Islamic Rapprochement);
- «Исламдық инфрақұрылымның интеграциясы» стратегиялық бағдарламалық құжатын әзірлеу.
.
Қазіргі уақытта барлық үш бастама ИЫҰ-дағы Қазақстанның маңызды күн тәртібін құрайды.

2018 жылғы наурызда АҚИҰ Жарғысы толық заңды күшіне енді. Ұйымның штаб-пәтері Нұр-Сұлтан қаласында
орналасқан және өз қызметін ресми түрде 2018 жылғы 19 ақпанда бастады, ал 2019 жылғы 12 желтоқсанда оның ресми
ашылуы болды. АҚИҰ-дың негізгі мақсаты - ИЫҰ мүше мемлекеттерінің Азық-түлік қауіпсіздігі саласындағы
мүмкіндіктерін шоғырландыру.

Қазіргі уақытта АҚИҰ-ға 34 мемлекет мүше, олардың 12-сі (Қазақстан, Нигер, Буркина-Фасо, Кувейт, Ауғанстан,
Гамбия, Палестина, Бангладеш, Катар, БАӘ, Сауд Арабиясы, Египет) Ұйымның Жарғысын ратификациялады және бұл
құжат толық заңды күшіне енді.

2016 жылғы 14-15 сәуірде Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Ыстамбұлда өткен ИЫҰ кезекті 13-ші саммитіне
қатысты. Саммитте Мемлекет басшысы Түркия Президенті Р.Ердоғанмен бірлесе отырып, Исламдық татулықты
ілгерілету (Islamic Rapprochement)процесін бастау туралы бастама көтерді.

ИЫҰ-мен білім беру, мәдениет, ғылым және технология саласында ынтымақтастықты дамыту Қазақстан үшін маңызды
болып табылады. Білім беру, ғылым және мәдениет бойынша Ислам ұйымымен (ИСЕСКО) тығыз байланыс орнату
Қазақстанға мәдени мұра ескерткіштерін қалпына келтіру мен сақтау, ислам әлемінің тарих және мәдениет, тіл дамыту
салаларындағы зерттеулері бойынша тәжірибе алмасу сияқты ұлттық жобаларды жүзеге асыруға мүмкіндік береді.
Бұл бағытта Қазақстан өзінің ИЫҰ-ға төрағалығы кезінде бірқатар іс-шаралар жүргізуді жоспарлап отыр. Қазірдің
өзінде Ұйым шеңберінде жоғары оқу орнының оқытушылары өзара тәжірибе алмасуда. Медицина саласындағы,
компьютер бағдарламаларын дайындаудағы жетістіктер алмасылуда. Ислам елдерінде дәрі-дәрмек өндіру, ауыл
шаруашылығы салалары дамытылып, жаңа зауыттар салынуда, нанотехнологиялық әдістер қолданысқа енуде. Осы
орайда исламды қолдап, қорғау, ислам мәдениетін жаңа белеске көтеру мүмкіндіктері де ИЫҰ-ның күн тәртібінен
түспеуі тиіс. Екінші мұсылман ренессансының алғышарттарын жасау мүмкіндіктерін ИЫҰ аясында қарастыруға
болады.
.

Бұдан бөлек, біздің Мемлекет басшысының жаһандық 3 бастамасы БҰҰ-да қолдау тапты. Атап айтқанда: 29 тамызда
сынақтарға қарсы іс-қимылдың халықаралық күні деп жариялау және Ядролық сынақтарға баршаға бірдей тыйым салу
туралы шарттың күшіне енуі, Ауғанстаннан тасымалданатын заңсыз есірткі айналымына қарсы әрекет ету, сондай-ақ
ИЫҰ мен ықпалды өңірлік ұйымдар арасындағы өзара ықпалдастықты нығайту жөніндегі бастамалар қолдау тапты.
Сондай-ақ Қазақстан Ислам ынтымақтастығы ұйымының Сауда және экономикалық ынтымақтастық жөніндегі тұрақты
комитеті (КОМСЕК) төрағасының орынбасары болып сайланды. Бұл комитет – ИЫҰ-ның ұйымға мүше мемлекеттер
арасында сауда-экономикалық өзара әрекеттестікті жүзеге асыруға жауапты басты органы.
ИЫҰ бас хатшысы Экмеледдин Исханоглу Қазақстанның төрағалығының мазмұндылығы мен кәсіпқойлық деңгейінің
жоғары болғандығын атап өтіп, ұйымның тарихында ол жарқын белестің болып қалатынын айтты.
ИЫҰ халықаралық деңгейде Қазақстанның бастамаларын қолдауды жалғастырып, олардың сәтті жүзеге асырылуына өз
үлесін қосып келеді. Атап айтқанда, Азиядағы өзара іс-қимыл және сенім шаралары жөніндегі кеңес пен Әлемдік және
дәстүрлі діндер көшбасшыларының съезін шақыру жөніндегі бастамалар Ұйымның жыл сайынғы құжаттарында көрініс
табады. ИЫҰ Қазақстанның «Шығыс – Батыс» жүлгесі бойынша қарым-қатынаста өзіндік көпір қызметін атқаратын
өркениетаралық және дінаралық диалогты дамыту саласындағы маңызды үйлестірушілік рөлін мойындайды.
.

Ықпалдастықтың аса маңызды қыры ретінде ИЫҰ-ның қаржылық құрылымдарымен, әсіресе мұсылман
әлеміндегі ең ірі инвестордың бірі – Ислам даму банкімен арадағы ынтымақтастықты дамыту ісін санауға
болады. Ислам даму банкінің жалпы инвестициялық портфелі Қазақстанда 700 миллион доллар
шамасында.
ИЫҰ ұйымның Орталық Азия жөніндегі арнаулы бағдарламасын жасауды қолдайды. Бұл жоба Орталық
Азияның да, мұсылман қоғамдастығының да ортақ мүддесіне сай келетін сауда операцияларын,
инвестиция салуды ынталандыруға, өнеркәсіптік жобаларды жүзеге асыруға ұйым тарапынан жасалатын
қолдау мен өзара ықпалдастықты көздейді.
2017 жылғы 10-11 қыркүйекте Қазақстан Республикасы Президенті Нұрсұлтан Назарбаев Ислам
Ынтымақтастық ұйымының ғылым және технологиялар жөніндегі 1-ші Саммитін ашты. Делегациялардың
басшылары Ислам Ынтымақтастық Ұйымының ғылым мен технологиялар жөніндегі 1-ші Саммитінің
«Ғылым, технология, инновация және ислам әлемінің жаңғыруы» атты Астана декларациясын қабылдады
.

2017 жылғы 10-11 қыркүйекте Нұр-сұлтан қаласында Елбасының бастамасымен ИЫҰ тарихындағы «Ислам
әлемінің ғылымы, технологиялары, инновациялары және модернизациясы»тақырыбында Ғылым және
технологиялар жөніндегі 1-ші Саммиттің өткізілуі Қазақстанның ИЫҰ-мен ынтымақтастық желісі бойынша ірі
оқиға болды. Саммиттің басты қорытындысы Астана декларациясының және «2026 жылға дейін ғылымды,
технологиялар мен инновацияларды дамыту жөніндегі ИЫҰ бағдарламасының» қабылдануы болды.
2017 жылғы 10-11 қыркүйекте Нұр-сұлтан қаласында өткен ИЫҰ Ғылым және технологиялар жөніндегі 1-ші
саммитінде ислам елдерінің білім және ғылыми әлеуетін арттыру мақсатында Елбасы осы саладағы он бес
жетекші мұсылман елдерінің ішінен ИЫҰ-15 халықаралық тобын құру бойынша кешенді механизм орнатуды
ұсынды.
ҚР Ғылым және технологиялар саласындағы бастамаларын жүзеге асыру мақсатында ИЫҰ Бас хатшысының
ғылым және технологиялар жөніндегі орынбасары қызметіне Қазақстан азаматы Елші А. Мусинов сайланды.
Ислам Даму банкі және ИЫҰ нәтижелері
• Қазақстанның жылдар бойы орнатқан дипломатиялық қарым-қатынастары арқасында 1997 жылы Алматы қаласында
ИДБ-нің аймақтық бөлімін ашу туралы шешім Қазақстанның Ислам Даму банкімен әрі қарайғы ынтымақтастық қа
рым-қатынасына ерекше мәртебе берді. Сонымен қатар, жеке секторды дамыту бағдарламаларын жүзеге асыру
мақсатында Қазақстан Ислам корпорациясына кірді. Бұл Қазақстанда шағын және орта бизнесті қолдау үшін
жеңілдетілген несие алуға мүмкіндік берді. Ал 2003 жылы оңтүстік астанамызда 55 мемлекеттен 600 делегат қатысқан
Банк жетекшілері кеңесінің 28-ші отырысы өткізіліп, ортақ жобалар жүзеге асырыла бастады. Бұл отырыс ТМД
елдеріндегі ИКҰ мен ИДБ өткізген алғашқы жоғары деңгейлі іс-шаралардың бірі болды. ИДБ-нің президенті
М.Алимен болған кездесуде Елбасымыз Н.Назарбаев Қазақстанның экономикасын индустрияландыру жоспарын
жүзеге асыруда ИДБ-ге үлкен үміт артатындығын атап өтті. Осылайша, ИДБ-нің ауылшаруашылық және
инфрақұрылымдық салалардағы жобалар кірген Алматы – Гүлшат автожолы, Қарағанды – Астана жолының жөндеу
жұмысы, Сызғанов атындағы Хирургия орталығына қаржылық үлес, Қазақ гуманитарлық заң университетінің жаңа
ғимаратының салынуы сияқты 2003-2006 жылдарға арналған бағдарламалары қолға алынды. Білім беру, ғылым және
мәдениет бойынша және Қазақстанға мәдени мұра ескерткіштерін қалпына келтіру мен сақтау, ислам әлемінің тарих
және мәдениет, тіл дамыту салаларындағы зерттеулері бойынша тәжірибе алмасу сияқты ұлттық жобаларды жүзеге
асыруға мүмкіндік берді және сол шаралар бойынша бірқатар жұмыстар атқарылды.
Қорытынды:
• Қазақстанның ИЫҰ-мен ынтымақтастығы ізгілікті дамып келе
жатыр.Қазақстанның ИЫҰ жұмысына қатысуы мен республиканың
мұсылман қауымдастығындағы жағымды иммиджі қатынастардың
екіжақты және көпжақты форматын одан әрі нығайтудың маңызды негізі
болып табылады.Қазақстанның бұл ұйымға мүшелігі еліміздің сыртқы
саяси бастамаларын жүзеге асыруға зор көмек келтіреді.
Пайдаланылған әдебиеттер:
• https://egemen.kz/
• Кузминь Н.Символ модернизации «Эксперт Казахстан» №25/2011ж

Ұқсас жұмыстар

Қазақстанның қазіргі заман тарихы пәні

Әлем халықтарының этнологиясы пәні

Қазақстан Республикасының қазіргі заманғы сыртқы саясаты және әлемдік қауымдастықтағы бітімгершілік рөлі

Ұлт жоспарын білім саласында іске асыру

Электр станцияларын жіктеу

Ұлттық идея

Салауатты өмір салты ересектер мен балалар арасында аурулардың алдын алу негізі ретінде

ЖҰМЫСЫН ЖҮРГІЗУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ

МӘДЕНИ МҰРА

Бірінші микроскопиялық кезең

Пәндер