Психологиядағы тұлға мәселесі

Презентация қосу

«Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті» коммерциялық емес
акционерлік қоғамы

Психологиядағы тұлға
мәселесі

Тексерген: Кусаинова Г. Т.
Орындаған: АНК-214, Сахи Ғалия
Жоспар
І. Кіріспе

ІІ. Негізгі бөлім
А) Жеке адамның психологиялық құрылымы
Б) Тұлғаның өзіндік санасы

ІІІ. Қорытынды

ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
Адам қоғамнан тыс тәуелсіз өмір сүре алмайды, өйткені оның тәні де,
жаны да айналадағылармен қарым-қатынас жасау процесінде, әлеуметтік
жағдай әсерінде ғана кісілік мән - мағынаға ие болады. Мысалы, жаңа туған
нәрестені адам деп атауға толық болады, бірақ әлі тұлға емес, себебі онда
білім, тәжірибе, іс-әрекет, көзқарас жоқ.
Адам санасының дамып, өсіп жетілуі оның ортасымен (отбасы, мектеп,
т.б.) тығыз байланысты. Сондықтан тұлға психологиясын дұрыс ұғыну үшін,
ең алдымен, оның әлеуметтік жағдайын, яғни оның қандай ортаның өкілі
екендігіне, сондай-ақ оның көзқарасы, наным-сенімі, бағыт-бағдары білімі
мен іс-тәжірибесі, икем-бейімділігі, нақты кәсібі, білімі бар екендігіне назар
аударуымыз қажет.
Тұлға - әлеуметтік қатынастарымен саналы іс-
әрекетті жүзеге асырушы, нақты қоғамның мүшесі, өзін
басқалардан ажырата білетін, өзінің кім екенін
түсінетін есі кірген ересек кісі.
Жеке адамның дамып қалыптасуында жəне психологиялық құрылымы мен барлық сферасында
негізгі роль атқаратын ол өзі жеке адам. Жеке адамның психологиялық құрылымы күрделі тұтастық.
Олар:
- адамның психикалық қасиеттері (бағыттылығы, мінез, темперамент. қабілет)
- өмірлік тəжірибе
- психикалық жағдайлар
- психикалық процестердің индивидуалды ерекшеліктері.

Психологиялық құрылымның келесі бір сферасы бойынша:
- интелектуалды – танымдық -
эмоционалды
- ерікті
- қажеттілік, мотивтері
- психомоторлы
Адамның психологиялық құрылымында орталық негізі –
қажеттіліктерінің мотивтер сферасы мен бағыттылық əр алуан қасиеттерден
өзара байланысты қажеттіліктер мен мүдделер, мінез-құлық мотивациясы
жүйесінен құрылады. Жеке адамның психологиялық құрылымын
зерттеушілер өкілдері: К.К.Платонов, А.Г.Ковалев, С.Л.Рубинштейн жəне
шетелдік психология өкілдері: З.Фрейд, Э.Фромм, Э.Берн, А.Маслоу, К.
Родижерс жəне т.б.

К. К. Платонов А. Маслоу К. Родижерс
(1906-1984 ж.ж.) (1908-1970 ж.ж.) (1902-1987 ж.ж.)
Жеке адамның психологиялық құрылымын жалпы
топтастырып қарастырсақ 4 топқа бөлуге болады.

1. Жеке адамның 2. Адамның білімдері 3. Жеке адамның 4. Жеке адамның
əлеуметтік өмірге мен дағдысы, өзіндік психикалық биологиялық тума
қатысты ерекшеліктері биімділігі қабілеті процестері қасиеттері

Қызығу, ынта, Бұлар адамның даралық
Жоғары жүйке жүйесі
талаптары, мақсат- қасиеттері мен өзіндік
Олар зейін, ойлау, қызметі, темперамент,
мұраты, даму деңгейін, тəлім-
қабылдау, ес, сезім, ерік, адамның жас жəне
дүниетанымдық тəрбие негізінде
т.б. процестер жыныстық
көзқарас, сенім жəне қалыптасқан
ерекшеліктері
адамгершілік қасиеттері тəжірибесін көрсетеді
Тұлғаның өзіндік ерекшелігі мотивтері мен дүниетанымынан, сенімінен, талғам,
мұратынан, бағыттылығынан, қажеттілігі мен қызығуынан жақсы байқалады.
Қызығу – шындықтағы заттар мен құбылыстарды белсенділікпен танып, білуге
бағытталған адамның тұрақты жеке ерекшелігінің көрінісі.

Қоғамдық
Материал Саяси
дық

Танымды Қызығулар мазмұнына,
Кәсіптік
қ бағытына қарай:

Спортты Эстетика
қ Оқырманд лық
ық
Жеке адам психологиясының неге бағытталғандығын көрсететін негізгі
компоненттердің бірі – адамның дүниетанымы мен сенімі.
Дүниетаным – адамның табиғат, қоғамдық өмір туралы білімдерінің желісі.
Нағыз дүниетаным мистика мен идеализмге жат, дәйекті ғылыми-мистикалық
дүниетаным. Оның басты ерекшелігі – ғылымға негізделетіндігі.
Дүниетанымның мынадай сапалары болады:

1) мазмұндылығы мен ғылымилығы;

2) жүйелілігі және мақсаттылығы;

3) логикалық дәйектілігі мен дәлелділігі;

4) жалпылау дәрежесі мен нақтылығы;

5) іс-әрекетпен және мінез құлықпен байланыстары.
Сенім дегеніміз - адамның өмірде өзі ұстанатын принциптері мен мұраттарына
терең әрі негізделген нанымы. Кімде кімнің идеялары өз сезімі мен еркімен тоғысып
жатса, кім де кім өз принциптеріне кереғар келетін қылықтардан бойын аулақ ұстаса, сол
адамның сенімі зор болып саналады. Сенімі зор адам дегеніміз - өзінің көзқарастары
мен ісін қорғап қала алатын, өз борышын өтеу жолында құрбандыққа бас тігуге әзір,
жаны жайсаң, жігерлі адам. Сенім жоғалған жерде тіршіліктің мәні де шамалы. Сенім,
пікірталас, көзқарас қақтығысыңда, ынтымаққа кең жол ашылғанда ғана шыңдала
түседі.
Тұлғаның психикасын нұрландыратын қасиеттің енді бірі - мұрат (идеал). Бұл -
адамның өзіне өмірден өнеге іздеуі, біреуді ардақ тұтып, қастерлеуі.
Мұрат - адамның алдына қойған ең ардақты, ең асыл мақсаты. Адам осыған жету
үшін қолдан келгеннің бәрін пайдаланады. Өзін тәрбиелеуге кіріседі. Барлық күш-
жігерін соның соңына сарп етеді. Мұрат өмірді бейнелейді. Дұрыс мұрат болмыста
бар нәрселердің барлық жақсы жақтарын жалпылау нәтижесінде пайда болады.
Сонымен, тұлға дегеніміз – ол тұрақты психологиялық сипаттамалар жүйесінде
алынған нақты адам. Ондай сипаттамалар қоғамдық байланыс пен қатынастарда
көрініс беріп, адамның өзі мен оны қоршағандар үшін маңызды орын алады, оның
адамгершілік қылықтарын айқындайды және оның өзіне, ортасы үшін маңызды мәнге ие.
Қазіргі уақытта тұлға – психологиядағы ең көкейкесті мәселелердің бірі болып отыр.
Өйткені қоғамымыздың қарқынды әлеуметтік дамуы, жан-жақты дамыған тұлғаны
қалыптастыруға жоғары талап қояды.
Қоғамның қазіргі жағдайында, елдің саяси, мәдени, әлеуметтік экономикалық
жақтарын жаңарту кезінде — жас ұрпақтың болашақта ізгі ниетті азамат болып дамуына
олардың тұлғасының дұрыс қалыптасу процесі үлкен ықпалын тигізетіні сөзсіз.
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. «Жалпы психология» Жарықбаев Қ. Алматы, 2004 ж.

2. «Психология пәні бойынша оқу құралы» Сыздыкова Б. Р.,
Кусаинова Г. Т., Шонова Б. А. Көкшетау, 2020 ж.

3. «Психология» Егенисова А. Қ. Ақтау, 2010 ж.

Ұқсас жұмыстар

Стресске тұрақтылық түсінігі

Тұлға психологиясы

Мотивацияның психологиялық теориялары

Стресстің даму кезеңдері

Тұлға психологиясы бөлімі

Жеке тұлға

Өнер психологиясы

Қарым - қатынас топтары

Адам өмірінднгі құндылықтар

Эмоциялар және эмоционалдық интеллект

Пәндер