ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ТҮСІНДІРМЕ СӨЗДІГІ - қазақ тіліндегі сөздердің мәнін ұғындыратын лұғаттық, анықтамалық құрал

Презентация қосу

СӨЗДІКТЕРДІҢ
СӨЗДІКТЕРДІҢ
ТҮРЛЕРІ
ТҮРЛЕРІ

№4-практикалық
№4-практикалық жұмыс
жұмыс
Абдиуалиева
Абдиуалиева Анар
Анар
ПиМНО-21А
ПиМНО-21А
Қазіргі
Қазіргіқазақ
қазақтілі
тілілексикасын
лексикасынмеңгеру
меңгеруүшін
үшінқазақ
қазақтілінің
тілініңсөздік
сөздік
құрамындағы
құрамындағысөздерді
сөздердізерттеп,
зерттеп,олардың
олардыңстильдік
стильдікайырмашылығын
айырмашылығын
білу
білукерек.
керек.Ол
Олүшін
үшінқазақ
қазақтілінің
тілініңсөздіктерін
сөздіктерінпайдалана
пайдаланабілу
білукерек.
керек.

«Сөздік»
«Сөздік»деген
дегенұғым
ұғымбұрын
бұрынбір
бірғана
ғанаатау
атауболған,
болған,қазір
қазіртүрлі
түрлімәнді,
мәнді,
кең
кеңмағыналы
мағыналысөз.
сөз.Сөздікті
Сөздіктікөне
көнетүрік
түріктілдерінде
тілдерінде лұғат
лұғатдеп
депатаған.
атаған.
Сөздік
Сөздік––белгілі
белгілібір
біртілдің
тілдіңсөздік
сөздікқұрамындағы
құрамындағыжалпы
жалпыяябелгілі
белгілібір
бір
саладағы
саладағыжеке
жекесөздердің
сөздердіңалфавиттік
алфавиттіктәртіппен
тәртіппентізіліп,
тізіліп,жүйеге
жүйеге
түскен
түскенқұрал
құрал
көп
көп
салыстырм
салыстырм
тілдік
тілдік екі
алы
алы тілдік

Сөзді
Сөзді
ктер
ктер

шет
шет
түсіндірм
түсіндірм тілдік
ее академиял тілдік
академиял
ық
ық
Түсіндірме сөздіктер адамзат тарихының әрқилы кезеңдерінде,
әртүрлі мақсат- мүдделерге сай, алуан түрлі жүйе мен құрылымда
жасалып келеді. Мәдениет үлгілері ертерек хатқа түсіп, жазба
дәстүрі үздіксіз дамып келе жатқан елдерде бұл сала – халықтық
білім мен біліктің шежіресі іспеттес.

Түсіндірме сөздік екі түрлі жолмен
жасалады.

Бірінде
Бірінде––тілдегі
тілдегі екіншісінде
екіншісінде––сөздік
сөздікұя
ұяжүйесімен
жүйесімен
сөздер
сөздералфавит
алфавит жасалады.
жасалады.Мысалы,
Мысалы,орыс
орыстілінің
тілінің
тәртібімен
тәртібімен академик
академикВ.И.Даль
В.И.Дальжасаған
жасаған
реестр
реестретіліп
етіліп түсіндірме
түсіндірмесөздігі
сөздігіұя
ұяжүйесімен
жүйесімен
беріледі;
беріледі; берілген
берілген..Мұндай
Мұндайсөздіктің
сөздіктіңпайдалы
пайдалы
жағы
жағы––кітаптың
кітаптыңкөлемін
көлемін
ықшамдайды,
ықшамдайды,берілетін
берілетінсөз
сөзсаны
саны
Түсіндірме
Түсіндірмесөздік
сөздікбір
біртілдің
тілдің азаяды,
негізгі азаяды,төркіндес
төркіндессөздер
сөздертопталады,
топталады,
негізгісөз
сөзбайлығын
байлығынқамти
қамти сөз
сөзтөркіні
төркінікөрінеді.
көрінеді.В.И.Дальдің
В.И.Дальдің
отырып,
отырып,солсолтілдің
тілдіңәдеби
әдебитілінің
тілінің сөздігінде
нормасын сөздігінде200
200мыңнан
мыңнанастам
астамсөз
сөз
нормасынқалыптастырады.
қалыптастырады. болса,
болса,Д.Н.Ушаковтың
Д.Н.Ушаковтыңсөздігінде
сөздігінде
Сондықтан
Сондықтаноны онынорматив
норматив 85000
сөздік 85000сөз
сөзбар,
бар,бірақ
бірақекеуі
екеуікөлем
көлем
сөздікдеп
дептетеатайды.
атайды. жағынан
жағынанқарайлас.
қарайлас.Ал Алұялы
ұялы
сөздіктен
сөздіктеніздеген
іздегенсөзді
сөздітабу
табуқиын.
қиын.
Сондықтан
Сондықтанұя ұяжүйесімен
жүйесіменжасау
жасауосыосы
ҚАЗАҚ ТІЛІНІҢ ТҮСІНДІРМЕ СӨЗДІГІ – қазақ тіліндегі
сөздердің мәнін ұғындыратын лұғаттық,
анықтамалық құрал. Тіліміздің лексика-
граммататикалық, мағыналық, стильдік үлгілерін
көрсетеді.
Сөздік
Сөздікекі
екірет
ретжарық
жарықкөрген
көрген
2)
2)он
онтомдық
томдықакадемиялық
академиялық
сөздік
сөздік(1974
(1974––86,
86,жалпы
жалпы
1) екі томдық түсіндірме редакциясын
редакциясынбасқарған
басқарған––
сөздік (1959 – 61, жалпы А.
А.Ысқақов).
Ысқақов).Мұнда
Мұнда66 66мың
мың
редакциясын басқарған – 994
994атау
атаусөз,
сөз,24
24мың
мың508
508
академик І. Кеңесбаев). фраезологиялық
фраезологиялықтіркес
тіркес
Мұнда 18135 сөз, 3371 қамтылған,
қамтылған,барлығы
барлығы91 91
фразеологиялық тіркес мың
мың502
502лексикалық
лексикалықбірлік
бірлік
қамтылған; алынып,
алынып,оларға
оларға103
103мың
мың
708
708мағыналық
мағыналықсипаттама
сипаттама
берілген.
берілген.
Сөздердің қазақ тілінің бүгінгі қолданысында бар екендігін
дәлелдеу үшін 1089 автордың 2597 кітабынан, 180 жеке кітап пен
жинақтан, 12 аударма әдебиеттен, 17 оқулықтан, 14 журнал мен 7
газеттен – барлығы 2827 жазба нұсқадан жалпы саны 250 мыңға
жуық мысал-үзінділер келтірілген.
Аударма
Аударма сөздік
сөздік лингвистикалық
лингвистикалықсөздіктің
сөздіктің
бір
біртүрлі.
түрлі.Аударма
Аудармасөздік
сөздікекі
екітілді
тілдінемесе
немесе
көртілді
көртілдіболып
болыпкеледі.
келеді.
Аударма сөздіктің негізгі объектісі белгілі
бір тілдегі сөздер мен тұрақты сөз
тіркестерін екінші тілдегі тәржімалау

Аударма сөздік лексикография
ғылымының принциптеріне сәйкес
жасалады. Сөздер әліпби тәртібімен
беріледі

Аударма сөздіктер екінші тілді оқып
үйренуге, тілдерді оқыту үйрету
процесінің тиімді жолға қойылуына,

Сондай-ақ тәржіманың ғылым –
практикалық жұмыстарының жоғары
деңгейде қалыптасуына игілікті ықпал
етеді
Орысша-қазақша сөздік (Н.Сауранбаев, 1954)

Арабша-қазақша сөздік (Н.Оңдасынов,
1989)

Парсыша-қазақша сөздік (Н.Оңдасынов,
1974)

Ағылшын-қазақ сөздігі (С.Ахметова, 1960)

Немісше-қазақша сөздік (М.Тәттімбаева)

Ұқсас жұмыстар

АУДАРМА СӨЗДІК

Бей үндес буынды кірме сөздерге қосымша жалғаудың орфографиялану

Терминологиялық сөздіктердің түрлері

Тіл білімі

Лексикография туралы түсінік

Өнегелі өрісі кең ғалымдық жол

Қазақ тілінің мәдени лексикасының түркі тілдер жүйесінде зерттелуі

Клиникалық терминдердің латын тіліндегі дәріптелу

Жаңа сөздердің жасалу жолдары

Төртжолақты қарашұбар жылан

Пәндер