Асқазан сөлі мен оның ферменттері: құрамы, қызметі және секрециясының механизмдері

БОӨЖ4 «КӨМІРСУЛАРДЫҢ, БЕЛОКТАРДЫҢ ЖӘНЕ ЛИПИДТЕРДІҢ ЫДЫРАУЫН ТЕЗДЕТЕТІН АСҚАЗАН СӨЛІНІҢ ФЕРМЕНТТЕРІ»

Орындаған: Юсупова Ш. Д.

Мамандығы: ЖМ

Тобы: 203 А

Қабылдаған: Токтамысова А. Б.

ЖОСПАР:

Кіріспе

Негізгі бөлім:

Асқазан сөлі

Асқазан сөлі ферменттері

Асқазан сөлі пепсиндері

Тұз қышқылының қарындағы ролі

Қарын сөлінің бөліну кезеңдері

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Азық қорыту дегеніміз - күрделі қоректік заттардың қарапайым түрге айналуы және оларды ағзаның сорып, өзіне сіңіруі. Азық қорыту жүйелерінің атқаратын негізгі қызметтері: сөл бөлу, ұсақтау, араластыру, жылжыту, керексіз заттарды сыртқа шығару және сору. Қабылданған азық ағзада физикалық, химиялық және биологиялық түрде өнделеді.

Ас қазан СӨЛІ

Қарында үш түрлі клеткалар орналасқан. Олар бас, қосымша және айнала қоршалған клеткалар. Бас клеткалар ферменттер бөледі, қосымша клеткалар сөл және айнала қоршалған клеткалар тұз қышқылын бөледі. Осы көрсетілген үш түрлі клеткалардан бөлінген заттарды қарын сөлі дейді.

Қарын сөлі түссіз, қышқыл реакциялы (рН 0, 8-1, 0) сұйық зат. Сөлдін құрамында су 99, 2-99, 6%, 0, 4-0, 8% құрғақ зат бар. Құрғақ заттар органикалық емес және органикалық қосылыстардан құралған.

Қарын сөлінің құрамында төрт фермент бар:

1- пепсиноген тұз қышқылының әсерінен пепсинге айналады. Пепсин белоктарды альбумоз бен пептондарға дейін ыдыратады;

2 - реннин - сүттің казеиноген белогін казеинге ауыстырады, немесе сүтті ірімшікке айналдырады;

3 - қарындық липаза -эмульсияланған майды глицерин мен май қышқылдарына дейін ыдыратады;

4- желатиназа - желатинді сұйықтандырады.

1- протеазалар - белоктарды ыдыратушылар;

2- карбогидралазалар - қанттарды ыдыратушылар;

3- эстеразалар липоидтарды ыдыратады.

Ферменттердің классификациясы

Оксиредуктаза - электрондардың тасымалын катализдейді, тотығу-тотықсыздану реакциялары. Мысалы, каталаза ферменті.

Трансфераза - функционалды топтардың және молекулалық қалдықтардың бір қосылыстан екінші қосылысқа тасымалдайды. Мысалы, фосфотрансфераза, аминотрансфераза.

Гидролаза - гидролитикалық ыдырау реакция жылдамдығын жылдамтады. Мысалы, пепсин, мальтаза т. б.

Лиазалар - молекулалар арасындағы химиялық байланыстарды гидролиз реакциясыз катализдейді, бір өнімнің ішінде қос байланысты түзеді. Субстратты ыдыратады және жаңа өнімді синтездейді.

Изомеразалар - бір субстрат молекуласының құрылымдық немесе кеңістіктік өзгерістерді катализдейді, изомерлі формалар түзіледі.

Лигазалар - синтез раекцияларын жылдамдатады, энергияңа бай байланыстарды ыдыратады. Изомеразалар - бір субстрат молекуласының құрылымдық немесе кеңістіктік өзгерістерді катализдейді, изомерлі формалар түзіледі.

Асқазан сөлінің негізгі пепсиндері:

Пепсин А - рН = 1, 5-2, 0 кезінде ақуыздарды гидролиздейтін ферменттер тобы. Пепсиннің шамамен 1% - ы қанға өтеді, бүйректе сүзіледі және несеппен шығарылады (уропепсин) .

Гастриксин, пепсин С, асқазан катепсині. Асқазан сөліндегі пепсин А мен гастрикиннің арақатынасы 1: 1-ден 1:5-ке дейін. РН = 3, 2-3, 5 кезінде ферменттің оңтайлы әсері. Пепсин В, парапепсин, желатиназа-желатинді сұйылтады, дәнекер тінінің ақуыздарын ыдыратады. РН 5, 6 дейін ферменттің оңтайлы әсері.

Ренин, пепсин Д, химозин-параказеин мен сарысуы бар ақуыз түзе отырып, Са иондарының қатысуымен сүт казеинін ыдыратады.

Асқазан сөлінде бірқатар нейротеолитикалық ферменттер бар: асқазан липазасы, лизоцим, муколизин, карбоангидраза, уреаза. Лизоцимді беткі эпителий жасушалары шығарады және асқазан сөліне бактерицидтік қасиеттер береді.

Асқазан сөлінің амилолитикалық және липолитикалық белсенділігі аз.

Асқазан сөлінде басқа протеолитикалық емес ферменттер табылды: трансаминазалар, аминопептидазалар, сілтілі фосфатаза, рибонуклеазалар және басқалар.

Тұз қышқылының қарындағы ролі:

Қарын сөлінің бөліну кезеңдері

1- рефлекторлық кезең

Тамақ жегеннен соң итте 5 минуттан кейін басталып, 1-2 сағатқа созылады.

Тамақты қабылдаған кезде ауыздағы және қарындағы рецепторлар тітіркеніп, тітіркену сопақша мидағы сөл бөлу орталығына барады.

Ол орталықтан қарынға кезеген жүйке арқылы беріледі де итте сөл бөлу басталады.

2- нейрохимиялық кезең

Итте тамақ қабылданғаннан соң 30-40 минуттан кейін басталып, секреция 5-8 сағатқа дейін созылады

Бұл кезеңде көкөністер мен ет сорпасында болатын гистамин, қарында бөлінетін прогастрин тұз қышқылының арқасында гастринге ауысып, қанға сорылып, сопақша миға барып бөлінуді реттейтін орталықты қоздырады.

Осы орталықтан қозу қарынға тағы да кезеген жүйке арқылы беріледі де сөл бөліне бастайды.