БАЛАЛАР МЕН ЖАСӨСПІРІМДЕР ТАМАҚТАНУЫ

Презентация қосу

БАЛАЛАР МЕН ЖАСӨСПІРІМДЕР
ТАМАҚТАНУЫ
ЖОСПАР;
ДҰРЫС ТАМА ҚТАНУДЫ Ң ма ңызы
Балалар мен жас өспірімдер тама ғы,оларды ң ма ңызы
Заңдылы қтарға сəйкес балалар та ғамын өндіру
Балаларға арналған азы қ-т үліктер балаларды ң жас шамасына байланысты
бөлініуі
Тамақтануды ң тәртібін д ұрыс ұйымдастыру
Қолданылған әдебиеттер тізімі
ДҰРЫС ТАМАҚТАНУДЫҢ МА ҢЫЗЫ ЗОР;
• Адам – өмір бойы психологиялы қ к ө мекке зәру.
• Қазақта «Баланы ң бас ұстазы – ата-анасы» деген с өз бар. Ата-ана балаларының оқ у
үлгеріміне күнделікті назар аударып, қадағалап отыруы керек. Өкінішке орай, кейбір ата-ана
бұған жеткілікті м ән бермейді.
• Жалпы, бала психологиясына белгілі психикалы қ ауыр әсерлерді ң т үрлерін атап өтсек:
біріншіден, баланы ң жігерін жасытатын үкімді с өздер айтпау (мысалы, «Сен ойнай білмейсі ң»,
«сен дұрыс сөйлей алмайсы ң», т.б). Осыдан кейін, баланы ң тауы ша ғылып, талабы қайтып
қалатынды ғы аны қ. Тіпті, о ған б ұдан былай ойнауды ң да, с өйлеуді ң де қиындай беретіндігі
мәлім. Ал керісінше, баланы үнемі к өтермелей жетелеп т әрбиелеудің психикалық мәні зор.
Екіншіден, баланы ң істеген әрекеттеріне теріс те зілді ба ға берумен қоса, оны ң жеке басы ның
намысына тиетін с өздер айтпау. М әселен, «сен ойнай білмейтіні ңмен қоса, ма қтанша қсы ң,
өтірік мақтанасы ң», т.б. деген с өздер баланы ң б үкіл жан-д ү ниесін ауыр жаралайды. Сондықтан
да, балаларды ң іс- әрекеттерін д ұрыс бағаламау, тө мендетіп бағалау, оны ң қалыптасу
қабілетін т ұтылдырумен қоса, ұстамдылығы мен парасатына да қаяу т үсіреді. М ұндай
әрекеттер баланың ө міршең талпыныстарын бірден тоқ татып, тіпті, тіршіліктен де жиренері хақ.
Сөйтіп, оны ң алдындағы армандарын да, сенімдерін де жо ғалта бастайды. Үшіншіден, басқ а бір
баламен салыстырмау керек. М ұндай әрекеттер ар қылы, баланы ң бойына қыз ғанушылы қ пен
өзімшілдікті қалай сіңіргендігіңізді байқамай да қаласыз. Міне, тә рбиедегі психологиялық
әдістерді білмеуді ң салдары осындай аса қиын жайсыздық тарғ а әкеп соғады екен.
• Балалар мен жасөспірімдер тама ғы. Д ұрыс дайындал ған тама қты ң
балалар мен жасөспірімдердін денесі мен а қылыны ң бір қалыпты
дамуы үшін мәні зор. Тама қты ң жетіспеуі балаларды ң бойыны ң өсуі
мен дамуын кешеуілдетіп, организмні ң әр т үрлі аурулар ға
қарсыласуын төмендетеді, ал арты қ тама қтану — зат алмасу процесін
бұзып, астың қорытылуына зиянын тигізеді. Тиімді тама қтану балалар
мен жасөспірімдерді ң жасына қарай организмні ң негізгі н әрлі
заттарды қажетсінуін ж әне оларды ң ара қатынасын ескере отырып
ұйымдастырылуы қажет
• Қырыққабат, саумалдық (шпинат) ж әне қызылша . Бұл көкөністер ағзада ғы зиянды, улы
заттармен к үресіп, әлсіреуден, түрлі дерттерден са қтайды. Саумалдық жү йке жү йесін
қалыпқа келтіреді.
• Балық және теңіз өнімдері . Балықтың құрамы фосфор ға, омега-3 қышқ ылына бай екені
көпшілікке белгілі. Міне, осы екеуі миды ң ж ұмысына жауап беретін ж әне өте қажетті
минералдар болып табылады. Әсіресе, тунец, лосось, иваси, майшабақ (кильки) балықтарын
атауға болады.
• Сұлыдан жасал ған бот қа. Жас ағза ға к үш- қуат беріп, Е,В д әрумендерімен, калий, мырыш
элементтерімен толы қтырып отырады. Интелектуальды қ белсенділігін де арттырады. С ұлы
ұнынан құймақ, күлше де пісіруге болады.
• Жаңғақ. Шығыс данышпандары жа ңғ ақты «ақылды өнім» деп атаған. Өйткені,
жаңғақтың қай түрі де е ң алдымен ми қызметін жа қсартып, оны қажетті минералдармен
«азықтандырады». Бас-ми қызметіне қатысатын қан тамырлары үшін грек жа ңға ғыны ң
құрамындағы заттарды ң зәрулігі ерекше. Ұмытша қты қты ң алдын алатын да бірден-бір
жидек осы грек жа ңға ғы екен. Жа ңға қ д әнінде калий, кальций, магний, фосфор, темір, тағы
басқа химиялы қ элементтер өте к өп. Бас қа да жа ңға қтар бала а ғзасына өте пайдалы.
• Бал мен қара шоколад. Бұл екеуі де ми мен ж үйке ж үйесіні ң
жұ мысына пайдалы. Жидектер. Қан тамырларын тазалап, қан
құрамындағы холестеринді қуатын өнім – жидектер. Егер а ғзада
қан айналымы жақсы болса, онда миға да қанмен бірге оттегі қа
жетті мөлшерде барады деген с өз. Барлы қ жидектер есту, к өру, есте
сақтау мүшелерін жа қсартып, оларды т үрлі сыр қаттардан
сақтайды. Мектеп жасында ғы бала үшін пайдасы өте зор. Жидекті
үнемі пайдалан ған жағдайда баланы ң әдеттегіден к өңілді әрі
сергек жүргендігі бай қала бастайды. О қу ға деген құлшыныстары
арта түседі.
Есте сақтау қабілетін жа қсарту үшін:
• СӘБІЗ мидың зат алмасуын жақсарту ар қылы, кез келген н әрсені
жаттаған кезде жа қсы к өмектеседі. Жатар алдында бір т әрелке
ұнтақталған, маймен араластыр ған с әбіз жеу керек.
• МАЙЛЫ БАЛЫ ҚТЫ Ң құрамында, жүйке ж ұмысыны ң д ұрыс ж ұмыс
жасауына керекті омега-3 бар, сонымен қатар, балы қта йод бар.
• АС ҚАБАҚ ШЕМІШКЕЛЕРІНІ Ң құрамында мырыш бар, ол миды ң
ойлау жылдамдығын ұлғайтады, есте сақтау қабілетін жа қсартады.
Зейінді жақсарту үшін:
• ПИЯЗ мидың мөлшерден тыс, психикалы қ шарша ған кезінде к ө
мектеседі. Қанды с ұйы қтандырады, миды оттегімен қамтамасыз
етеді. Мөлшері, күнде 1 пиязды ң жартысынан кем емес.
• ҚАРА ЖҮЗІМ– допамин гормонының деңгейін
көтереді, бұл есте са қтау қабілетін жа қсартып, ми
жұмысын ынталандырады. Та ңерте ң 1 ста қан шы
рын, ал кешке жүзімнің 1 талын жесе әр т үрлі ми
қатырғыш сөзжұмбақтарды о ңай шешуге
көмектеседі.
• МЕЙІЗ– құрамында борды ң қосындысы бар, бұл
есте сақтау қабілетті арттырады.
• ГРЕК ЖАҢҒАҒЫ – құрамында лецитин бар, бұл
мидың жұмысын жақсартып, есте сақтау қабілетін
белсендіреді. Күніне бес жа ңға қ жеу керек, б ұл С
дәруменінің тәуліктік нормасы.
• Баланың оқу үлгерімі төмендесе, ми ж ұмысын
арттыратын азықтарды пайдаланған ж өн.
Балалардың немесе жасөспірімдерді ң тама қ құ
рамы оның күнделігіндегі ба ғалар ға әсер ететінін
есте ұстаңыздар.Ұсынылған кеңестерді
ұстанымыңызға айналдырса ңыз екі- үш ай
көлемінде өз нәтижесін берері с өзсіз.
Заңдылықтарға сəйкес балалар та ғамын
өндіру мына заттар бол ғанда ғана м үмкін:
• 1) балалар тағамын өндіруге санитарлы қ-эпидемиологиялы қ
қорытынды;
• 2) мемлекеттік санитарлы қ-эпидемиологиялы қ қада ғалау
органдарымен бекітілген ж əне келісілген өндірісті ба қылау
бағдарламалары;
• 3) бекітілген т əртіп бойынша келісілген техникалы қ
құжаттар.
Балалар тағамын өндіру үшін қолданылатын шикізат санитарлы қ-
эпидемиологиялық талаптар ережелері мен нормаларына сай болуы керек;
Санитарлы қ-эпидемиологиялы қ ережелер мен нормативтерге
• сəйкес келесі аталатын шикізат т үрлерін қолдану ға болмайды:
• 1) қыш қылдығы 150º Тернерден ас қан а қ ірімшік;
• 2) өзге қосындылармен u1078 ж əне нан қорларыны ң зиянкестерімен
• ластанылған соя ұны, д əндер ж əне д əндік та ғамдар;
• 3) ж үрек, бауыр ж əне тілден бас қа к өжелік ішек- қарындар;
• 4) үшінші жəне т өртінші категориялы қ сиыр еті;
• 5) д əнекер ж əне майлы тіндерді ң массалы қ үлесі 9% астам бірінші
• жəне екінші категориялы қ шандырлы сиыр еті;
• 6) д əнекер ж əне майлы тіндерді ң массалы қ үлесі 12% астам
• шандырлы ш ұжы қты қ сиыр еті;
• 7) д əнекер ж əне майлы тіндерді ң массалы қ үлесі 20% астам
• шандырлы котлеттік сиыр еті;
• 8) үшінші жəне т өртінші категориялы қ шош қа еті;
• 9) шандырлы шош қа еті;
• 10) шандырлы ш ұжы қты қ шош қа еті;
Балаларға және жасөспірімдерге арнал ған та ғамдарды ң
қаптамасы жəне этикетка ға жазылатын а қпарат

• Тұтынушылар құқығын қорғау саласында ғы за ңдылы қтарды ң қа ғидаларына
сəйкес, оны ң ішінде Қаза қстан Республикасыны ң « Қаза қстан Республикасыны ң
халқының санитарлы қ-эпидемиологиялы қ аман-саулы ғы туралы» та ғамдарды ң
қаптамасы айналымны ң барлы қ кезе ңінде қауіпсіздік пен та ғамды қ құндылы қты
бұлжытпай қамтамасыз етуге тиіс.
• Балаларға арналған та ғамдар ға қаптама ретінде бекітілген т əртіп бойынша
балалар та ғамына жанасу ға р ұқсат етілген материалдарды ғана пайдаланылады
• Ерте жастағы балалар ға арнал ған та ғамдар, əдетінде ауа кірмейтін қаптамаларда
ұсақ күйде дана-дана етіп шы ғарылады; ерте жаста ғы балалар ға арнал ған
тағамдар сұйы қ күйде м өлшері 0,35 л аспайтын қаптамада шы ғарылады.
• Балалар тағамыны ң этикеткасына жазылатын а қпарат қа талаптар т ұтынушы ға
қажетті ақпаратты этикетка ға жазу ға регламенттелінген іс ж үзіндегі за ңды ж əне
нормативтік құжаттар бойынша бекітіледі.
• Қазақстан Республикасыны ң за ңдарыны ң қа ғидаларына с əйкес балалар ға
арналған та ғамдарда ғы а қпаратта қолданылу аясы ж əне жас шамасына
байланысты кеңестер жайлы м əліметтер болуы керек.
Балаларға арналған азық-т үліктер
балалардың жас шамасына байланысты б өлініп
есептелінеді. Осыған орай балалар мына
топтарға бөлінеді:
• 1) ерте жастағы балалар – туылғаннан бастап 3
жасқа дейін;
• 2) мектеп жасына дейінгі балалар – 4-тен 6 жас қа
дейінгі балалар;
• 3) мектеп жасындағы балалар – 7-ден 16 жас қа дейінгі
балалар.
• Нәресте кезіндегі с әби балаларды ң (1 жастан 3 жас қа дейін) тама ғында а қуыз ға бай
сүт және сүт өнімдері, ет, ж ұмырт қа болуы тиіс. Балаларды ң к үн т әуліктік
рационында кем дегенде 600—800 мл с үт, ал мектеп жасында ғы балаларды ң
рационында 400—500 мл с үт болуы тиіс. С әби балаларды ң майды қажетсінуін
өсімдіктерден алынатын (к үнба ғыс, ж үгері майы) маймен қамтамасыз ету керек,
өйткені оларды организм жа қсы сі ңіре алады. Өсімдік майын к өк өніс пюресі мен
салатқа қосып беру керек. Балаларды ң тама ғына жидек, жемістердегі ж әне оларды ң
өңделген өнімдеріндегі организмге тез сі ңетін к өмірсуларды ң болуыны ң м әні зор.
Сәби балалар мен ересек балаларды ң тама ғында ғы белоктар, майлар мен
көмірсуларды ң ана ғұрлым қолайлы ара қатынасы с әбилер үшін 1:1:3, ересектерге
1:1:4 болуы тиіс. М ұндай ара қатынастан ед әуір ауыт қу тама ққа жетерліктей
мөлшерде нәрлі заттар мен витаминдерді ң енгізілуіне қарамастан денсаулы ққа
зиянын тигізуі м үмкін.
• Көмірсулардың арты қ болуы да зат алмасуын б ұзып, семіртеді, ал т әттіні м өлшерден
артық пайдалану балалар мен жас өспірімдерде диабет ауруыны ң өрістеуіне әкеліп
соғады. Балалар мен жас өспірімдерді ң тама ғы әр т үрлі болуы тиіс, ал біркелкі тама қ
балаларды ң т әбетін нашарлатады. Майлы етті тек мектеп жасында ғы ересек балалар ға
(14—17 жаста ғы) беруге р ұқсат етіледі. Шала қуырыл ған немесе ыстал ған с үр етті бала
организмі нашар сі ңіреді ж әне о ған уланып қалу не ішек құрты ж ұғуы м үмкін. Сонды қтан
оларды бала ға бермеген д ұрыс. Сондай-а қ т ұзы к өп немесе б ұрыш, қыша, сілті к өп
қосылған ет ж әне балы қ та ғамдары 8—10 жаста ғы балаларды ң тама қтану рационынан
алынып тасталуы керек. Алкоголь ішімдіктерді ң барлы қ т үрі (сыра, үй наливкасы,
тұнбасы) балалар мен жас өспірімдерді ң организміне зиянды әсерін тигізеді. Ащы кофе,
какао, шай ішсе, сондай-а қ шоколадты к өп жесе, әсіресе, 3 жас қа дейінгі балалларды ң
нервісі қозады. Балалар мен жас өспірімдер т өрт мезгіл, оны ң өзінде т өмендегідей
мөлшерде тама қтану ға тиіс: та ңерте ңгі ас—30%, т үскі тама қ—40—45%, т үстік—10%,
кешкі тама қ—15—20%. Егер бала яслиге, балалар ба қшасына немесе бас қадай балалар
мекемесіне барып т өрт мезгіл тама қ ішетін болса, онда үйде қосымша тама қ беруді ң
қажеті жо қ. Ал бала барып ж үретін балалар мекемесі тама қты екі немесе үш рет беретін
болса, үйден қосымша тама қтандыру керек. Со ңғы тама қ ұйы қтардан 1,5-2 са ғат
бұрын ішілуі тиіс
БАЛАЛАРДЫҢ ТАМАҚТАНУЫНЫ Ң РАЦИОНАЛДЫ
БОЛУЫ, ТАМАҚТАНУДЫ Ң Т ӘРТІБІН Д ҰРЫС
ҰЙЫМДАСТЫРҒАНДА ҒАНА М ҮМКІН. ОЛ ҮШІН
ТӨМЕНДЕ КӨРСЕТІЛГЕН ШАРАЛАРДЫ Ң ОРЫНДАЛУЫ
ҚАЖЕТ:

• Тамақтану уақытын және уақыт аралы қтарын қатал
сақтау;
• Тамақ қабылдаудың физиологиялы қ рационалдылы ғы;
• Жеке тамақтану уақыттарына с әйкес, та ғамды м өлшері
мен сапасына байланысты дұрыс б өлу;
• Балалардың тамақтану жағдайы және тама қтану
кезіндегі балалардың тәртібі.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР;
• Білім беру мекемелерінде балалар тама қтануын
ұйымдастыру.Мектептік тама қтануды ұйымдастырушылар ға
арналған нормативтік ж əне ғылыми- əдістемелік материалдарды ң
жинағы «МЕКТЕПТІК ТАМА ҚТАНУ» СЕРИЯСЫ АСТАНА-АЛМАТЫ-2008
• http://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB%
D0%B0%D1%80_%D0%BC%D0%B5%D0%BD_%D0%B6%D0%B0%D1%8
1%D3%A9%D1%81%D0%BF%D1%96%D1%80%D1%96%D0%BC%D0%B
4%D0%B5%D1%80_%D1%82%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D2%93%D1%8
B
• http://17.astana-bilim.kz/roditelyam?lang=kz

Ұқсас жұмыстар

Балаларға арналған ақуызды сүт өнімдері

“Балалар мен жасөспірімдер арасындағы рационалды тамақтануды ұйымдастыру”

Балалар мен жасөспірімдер гигиенасы

Ерте жастағы балаларға тіс жегі профилактика бағдарламасы

Жасөспірімдердің дұрыс тамақтануы, денсаулыққа зиян тағамдар және арттық салмақтың зияндылығы туралы білімдерін жүйелеу, кеңейту

Дұрыс тамақтануға және денсаулығын сақтай білуге тәрбиелеу

Балалар мен жасөспірімдерге гигиеналық тәрбие беру

НӘРЕСТЕГЕ ҮЙІНДЕ ПАТРОНАЖ ЖАСАУ

ШЫҢҒЫС АЙТМАТОВТЫҢ 90 ЖЫЛДЫҚ МЕРЕЙТОЙЫ (1928 – 2008)

Балалар эстетикалық талғамы, музыкалық театры

Пәндер