Жерге мемлекеттік меншік

Презентация қосу

Жерге
меншік
құқығы
Орындағандар: Қалдыбек Аружан,
Абдыхаимова Елдана, Иржан Дамир
Қабылдаған: Киргизбаева Динара
Жерге мемлекеттік меншік
Мазмұны құқығының және жер
Жерге мемлекеттік
учаскелеріне жеке меншік
құқығының пайда болу
меншік құқығының
Кіріспе негіздері мазмұны
1 3 5

2 4 6

Жерге меншік Жерге мемлекеттік және
⪢ Жерге жеке
құқығының түсінігі жеке меншік құқығының
объектілері меншік
және оның түрлері құқығының
2 мазмұны
Кіріспе

⪢ Жерге мемлекеттік меншік құқығы Қазақстан Республикасында алғаш рет
Конституцияда КСРО құрамында болған кезде орнықтырылып, Қазақстан
Республикасының 1995 жылғы Конституциясында бекітілді.
⪢ Мемлекеттік меншік құқығы барлық жерлерді қазіргі кезгі және болашақ
ұрпақтардың мүддесі үшін жоспарлы және ұтымды түрде пайдалануға мүмкіндік
береді. Меншіктің бұл түрі ҚР жер кодексінің 5-бабында көзделген жер туралы
заңнаманың барлық міндеттерін жүзеге асыруға мүмкіндік берді. Бұл жөнінде біз
осы оқу құралының басында атап өткенбіз.
⪢ Жоғарыда аталғандай, Қазақстан Республикасында мемлекеттік және жеке
меншік танылып, теңдей қорғалады.
⪢ Меншікті пайдалану қоғамның игілігіне қызмет етуі тиіс. Меншіктің субъектілері
мен объектілері, меншік иелерінің өз құқықтарын жүзеге асыру көлемі мен
шектері, оларды қорғау кепілдіктері заңмен анықталады. Мұндай заң болып
Қазақстан республикасының Жер кодексі және республиканың меншік құқығы мен
жер пайдалануға қатысты туындайтын қатынастарды реттейтін басқа да заңдары
3 табылады.
2. Жер учаскесіне азаматтар мен мемлекеттік емес заңды
тұлғалардың жеке меншік құқығын орнықтыру — бұл объективтік
қажеттілік. Бұл мыналармен байланысты:
Біріншіден, орман және ауыл шаруашылығындағы жер учаскелері өндіріс құралы
ғана емес, сонымен қатар, орналасу жері, өндірістің және қоғам мүшелері
қызметінің базис-аумағы да болып табылады. Мүліктік сипаттағы объектілер
(тұрғын, бағбандық, саяжайлық, өндірістік үйлер, құрылыстар, ғимараттар) мен
жер құқығы қатынастарының (ғимараттың, құрылыстың жерін пайдалану,
оларды күту, сол жерлерде бағбандықпен және бақшалықпен айналысу)
арасында тығыз байланыс болады.

Екіншіден, жер учаскесіндегі меншік объектілерін пайдалану мен
жер учаскесін нысаналы мақсаты бойынша пайдалану құқығының
субъектісі болып тек бір тұлға (жалға беруді есептемегенде)
табылады.

⪢ Қазақстан Республикасы Азаматтық
кодексінің түсіндірмесінде аталғандай,
табиғи ресурстық құқық (соның ішінде,
жер, су және орман құқықтары) және
экологиялық заңнама құқықтың дербес
салаларына бөлініп шықты. Олардың
өздеріне тән құқықтық қатынастарды
реттейтін нормалары мен азаматтық
заңнаманың арасында қайшылықтар
болған жағдайда аталған құқық
салаларының нормалары жоғарғы заң
күшіне ие болатын болды. Осылай,
азаматтық заңнама табиғи ресурстық
және экологиялық құқықтың
нормаларына айрықша мән береді.
Сол себепті, Қазақстан Республикасы Жер
кодексінің 28-бабының нормалары ҚР
Конституциясының жерге меншік құқығы туралы
нормаларына, Жер кодексінің өзіне және ҚР
Азаматтық кодексінің 1-бабының нормаларына
қайшы келеді. Осыған сәйкес, ҚР Жер кодексінің
2-бөлімі мен 5-тарауының атауларынан «заттық
құқық» сөзін алып тастау қажет. Ал ҚР Жер
кодексінің 28-бабының мәтінін өзгертіп, былай
көрсеткен жөн: «Жер пайдалану құқығы — бұл
тұлғаның мемлекеттік меншіктегі жер учаскесін
мерзімсіз (тұрақты жер пайдалану) немесе белгілі
бір мерзімде (уақытша жер пайдалану), ақылы
немесе ақысыз негізде иелену және пайдалану
құқығы». Бұл өзгерту ҚР Жер кодексінің 12-
бабының 30-тармағына сәйкес келеді.

Қазақстан Республикасындағы жерге
меншік ҚР жер заңдарының
міндеттеріне, нарық жағдайындағы
экономиканың даму шарттарына
жауап береді.
Қазақстан Республикасындағы жерге
меншіктің, ҚР Конституциясы мен Жер
кодексінде аталғандай, екі түрі бар:
мемлекеттік және жеке меншік.
Мемлекеттік меншік — бұл Қазақстан
Республикасы аумағының шегін
қамтитын және оның меншігі болып
танылған жерлер.
Жер учаскесіне жеке меншік құқығы —
азаматтардың және мемлекеттік емес
заңды тұлғалардың өздеріне тиесілі
жер учаскесін осы Кодексте
3. ҚР Жер кодексінің «Жер учаскесі —

“
меншік
құқығының
құқығының,
және
жер
өзге
пайдалану
де заттық
құқықтардың объектісі ретінде» атты 5-
тарауында мынадай ережелер
қарастырылған:
⪢ Жер учаскелерін объектілер
құрылысы үшін беру (44-бап);
⪢ Құрылысқа байланысты емес жер
учаскелерін беру (45-бап);
⪢ Оралмандарға жер учаскелерін беру
(46-бап);
⪢ Мемлекеттік меншіктегі жер
учаскелеріне құқықтар алу (47-бап);
⪢ Мемлекеттік меншіктегі жер
учаскелеріне құқықтарды сауда-
саттықта (конкурстарда,
аукциондарда) алу (48-бап);
⪢ Мемлекет меншігіндегі жер
43-бабының нормаларын атауға болады.
Жерге орналастыру жобаларын ҚР Жер
ресурстарын басқару жөніндегі
агенттігінің құрылымдық бөлімшелері
жаса, ал комиссияның қорытындысы —
бұл жергілікті өкілдік органның
депутаттары, жер ресурстарын басқару,
сәулет және қала құрылысы жөніндегі
аумақтық органдар мен жергілікті өзін
өзі басқару органдарының өкілдері
қабылдаған құжат.
Жер учаскелерін таңдау нәтижелері
құрылыс салу үшін, ал қажет болған
жағдайларда оның күзет немесе
санитарлық-қорғау аймағын белгілеу
үшін жер учаскесін таңдау туралы
актімен рәсімделеді. Осы актіге әрбір
жер учаскесін таңдаудың ықтимал
нұсқаларына сәйкес олардың
шекарасының жобалары қоса беріледі.
объектілері болып жеке меншікке
берілмеген жерлердің барлығы табылады.
Бұл мәселені ҚР Жер кодексінің 26-бабы
толығырақ ашады. Оған сәйкес,
мемлекеттік билік органдарына,
мемлекеттік ұйымдар мен мекемелерге
берілген, қорғаныс қажеттеріне
пайдаланылатын, ерекше қорғалатын
табиғи аумақтар алып жатқан, сауықтыру
және тарихи-мәдени мақсаттағы, орман
және су қорларының, елді мекендер
жеріндегі ортақ пайдаланудағы, босалқы
жер, оның ішінде арнайы жер қорының
жер учаскелері, кенттер мен ауылдық елді
мекендердің маңындағы жайылымдық
және шабындық алқаптар, сондай-ақ,
жеке меншікке берілмеген шалғайдағы
жайылымдар мен басқа да жерлер
меншікте болады.

5. Мемлекет — Қазақстан Республикасы меншік құқығының субъектісі
ретінде белгілі бір әрекеттерді өз бетімен жүзеге асыру құқығына ие.
Заң бұл әрекеттерді жерге меншік иесінің құқықтары шегінде
анықтайды. ҚР Жер кодексінің 21-бабына сәйкес, меншік иесінің өзіне
тиесілі жер учаскесін иеленуге, пайдалануға және оған билік етуге
құқығы бар. Жер иелену құқығы — жерді іс жүзінде иеленуді жүзеге
асырудың заңмен қамтамасыз етілген мүмкіндігі.
Жер пайдалану құқығы — тұлғаның мемлекеттік меншіктегі жер
учаскесін ақылы және (немесе) ақысыз негізде шектеусіз мерзімге
(тұрақты жер пайдалану) немесе белгілі бір мерзім ішінде (уақытша жер
пайдалану) иелену және пайдалану құқығы.
Жерге билік ету құқығы — мемлекеттің Қазақстан Республикасы
аумағындағы жердің заңдық тағдырын айқындаудағы заңмен
қамтамасыз етілген құқығы, сондай-ақ жердің жеке меншік иесінің өз
жер учаскесіне қатысты Қазақстан Республикасының заң актілерінде
тыйым салынбаған мәмілелер жасауға құқығы (ҚР ЖК 12-бабының 28,
30, 31-тармақтары).

⪢ 6. Қазақстан Республикасының Жер кодексінің 21-бабының 1-тармағы
меншік құқығының мазмұнын ашады, ол жерге мемлекеттік меншіктің
мазмұнының түсінігі мен жерге жеке меншік құқығының мазмұнын қамтиды
және меншік иесіне өз учаскесіне қатысты иелену, пайдалану және билік
ету құқықтары тиесілі екендігін көздейді.
⪢ ҚР Жер кодексіне сәйкес, жер учаскесінің меншік иесі Жер кодексінде және
ҚР өзге де заң актілерінде көзделген негіздерде, шарттар мен шектерде
меншік құқығын жүзеге асыра алады.
⪢ Жерді иелену, нақтырақ айтқанда, жер учаскесін иелену құқығы — бұл
жерді (жер учаскесін) меншік иесінің жерді іс жүзінде иеленуді жүзеге
асырудың заңмен қамтамасыз етілген мүмкіндігі.
⪢ Жеке меншігі құқығындағы жер учаскесін жер пайдалану құқығын жер
учаскесін нысаналы мақсаты бойынша пайдалану іс жүзінде пайдалану деп
түсінген жөн (ҚР ЖК 64-бабы). ҚР Жер кодексінің 12-бабының 30-
тармағында берілген анықтама жер учаскелеріне жеке меншік құқығына
қатысы жоқ, себебі, бұл анықтама мемлекеттік меншіктегі жер учаскелерін
көздейді.
12 ⪢ Жеке меншіктегі жер учаскесіне билік ету — бұл жердің жеке меншік
Қорытынды
Заңдармен жерді табиғи ресурс, Қазақстан Республикасы
халқының өмірі мен қызметінің негізі ретінде сақтау және оны
ұтымды әрі нысаналы пайдалану қағидалары бекітілген. Ол үшін
жерлерді экологиялық пайдаланудың маңызы экономикалық
пайдаланудан кем емес.
Жердің меншік объектісі ретіндегі ерекшелігі оның кеңістікте
белгілі бір шекарада шектелуінен, жылжымайтындығынан және
табиғи жағдайлар мен қоршаған ортаға тәуелділігінен
байқалады.

Назарларыңызға
рахмет!

Ұқсас жұмыстар

ЖЕР ҚҰҚЫҒЫ

Жер қатынастары негізінде туындайтын құқық бұзушылықты реттеу

Жер пайдалану құқығы және жерге өзге де құқықтар

Жер қатынастары, жерге орналастыру және жер кадастры ұғымдары

ЖЕР ҚАТЫНАСТАРЫ, ЖЕРГЕ ОРНАЛАСТЫРУ ЖӘНЕ ЖЕР КАДАСТРЫ

Жер құқығы қатынастары

Жер құқығығының негіздері

Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер субъектілері

ЖЕР ҚҰҚЫҒЫ НЕГІЗДЕРІ

Жерге меншік құқығы

Пәндер