Логопедиялық тексеру қағидалары

Презентация қосу

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«М.ӘУЕЗОВ атындағы Оңтүстік Қазақстан университеті»

«ТАРИХ ЖӘНЕ ПЕДАГОГИКА» ФАКУЛЬТЕТІ
«АРНАЙЫ ПЕДАГОГИКА ЖӘНЕ ПСИХОЛОГИЯ» КАФЕДРАСЫ

Тақырыбы:Сөйлеу тіліндегі ақаулықтарды анықтау.

Орындаған: Бектасова Б.
ТП-18-2К1
Қабылдаған:Калыбекова Сауле Кураловна
Сөйлеу тіліндегі ақаулықтарды дұрыс түсініп және тиімді ықпал
жасау үшін оны жоюдың ең ұтымды және үнемді жолын таңдау
керек. Сөйлеу тілі жүйелерінің қай бөлігінің ақауланғанын анықтай
білу және тексеру барысында алынған мағлуматтарды сапалы
талдау қажет.
Сөйлеу тілінің бұзылуын анықтау теориялық және тәжірибелік
тұрғыдан маңызы зор мәселе болып табылады. Анықтау немесе
диагностикалау барысында тек сөйлеу тілінің бұзылу түрі ғана
анықталып қоймайды, сонымен қатар түзету-логопедиялық
жұмысын мақсатты, нәтижелі ұйымдастырудың жағдайлары
анықталады.

Диагностикалық іс-әрекеті - түрлі тексеру тәсілдерін пайдалану
үрдісінде сөйлеу жүйесінің әртүрлі компонентерінің бұзылуын
анықтау мен қатар, оның сипаты, денгейі, күрделілігі және
болашақ мүмкіндігі анықталады.
Тексерудің негізгі мақсаттары
мен міндеттері:
• -ата-ана мен педагогпен әңгімелесу және
құжатармен танысу барысында
• баланың тәрбие жағдайы мен дамуын
анықтау;
• -жетекші әс-әрекетінің денгейін анықтап
жас мөлшеріне сәйкестендіру;
• -танымдық процестерінің, эмоционалдық
тұлғалық ерекшеліктерін анықтау;
• -байланыстырып сөйлеуін анықтау;
• -тіл жүйесінің компоненттерін меңгеру
денгейін анықтау.
Логопедиялық тексеру барысында алынған мағлуматтарды
жинақтап, талдап, сөйлеу тілінің бұзылуын анықтауда толығымен
келесі қағидаларға сүйену қажет:

-даму қағидасы;
-жүйелік;
-сөйлеу тілінің бұзылыстарын психикалық дамудың басқа жақтармен
байланысты көрсету.
Логопедиялық тексеру қағидалары

Логопедиялық тексеру қағидасын-педагогтың өзінің диагностикалық
және коррекциялық іс-әрекетінде негізгі теориялық ұстамдарды
басшылыққа алуы деп түсіну қажет.
Диагностикалық және коррекциялық жұмысты ұштастырудың басты
теориялық негізі Л.С. Выготскийдің, А.Н. Леонтьевтің, Д.Б.Элькониннің
еңбектерінде қарастырылған компенсаторлық және даму заңдылықтары,
баланың дамуының қозғалтқыш күштері туралы ілімдері болып саналады.
Тексерудің бірнеше қағидалары
белгілі:
Жүйелі тексеру қағидасы сөйлеу тілінің әр түрлі компонентерінің: дыбыстық, фонематикалық, лексикалық,
лексикалық-грамматикалық жағының жүйелі байланысына негізделген.

Кешенді ықпал – сөйлеу, интеллектуалдык, танымдық іс-әрекетінің мағлұматтарымен қатар көру, есту, қимыл
сферасы, соматикалық жағдайы, жүйке жүйесінің ерекшеліктерін ескеру болып табылады.

Іс-әрекеттік қағида. Аталған қағиданың іске асыру - түзету жұмысының мақсатын, бағытын анықтап, түзету
тәсілдерін, жұмыс барысында қолданатын іс-әрекет түрлерін (ойлау, оқу, танымдық) анықтауға мүмкіндік береді.

Динамикалық тексеру қағидасы- баланы оқыту процесінде бақылап, тексеріп оның потенциалдық мүмкіндіктерін
анықтауды көздейді.

Онтогеникалық қағида. Тексеру және түзету жұмысын ұйымдастыруда баланың онтогенезде сөйлеу тілінің, психикалық
даму заңдылығын ескеру.

Сөйлеу тілінің бұзылуын тексеру және түзету жұмыс барысында алынған мағлұматтарды сапалы талдау қағидасы
динамикалық тексеру қағидасымен тығыз байланысты. Барлық аталған қағидалар өзара тығыз байланысты және бұл
қағидалар түзету жұмысында кеңінен қолданылады
Логопедиялық
тексеру түрлері

үстірт

терең

жеке

топпен
Логопедиялық тексерудің кезеңдері

1 кезең Бағдарлау кезеңі

2 кезең Сөйлеу тілін және іс-әрекетін
бағдарлау кезеңі
3 кезең Оқу барысында баланы
динамикалық бақылау және сөйлеу
қорытындысын анықтау кезеңі
Логопедиялық
тексерудің әдістері

ұйымдастыру эмпирикалық статистикалық интерпретациялық
Балалардың сөйлеу тіліндегі кемшіліктерді анықтаудың тәсілдері

Сөйлеу тіліндегі ақаулықтарды дұрыс түсініп және тиімді ықпал жасау үшін
оны жоюдың ең ұтымды және үнемді жолын таңдау керек. Сөйлеу тіліндегі
мүкістіктің ішкі сырының ерекшелігін және оның ауқымдылығын анықтай білу
қажет. Сөйлеу тіл жүйелерінің қайсы бөлігінің ақауланғанын талдай білу қажет.
Сөйлеу тілнің мүкістерінің ерекшелігі мен оның күрделілігіне байланысты әрбір
нақтылы жағдайға сәйкес тапсырмаларды пайдаланып тексеру ішінара
жекеленген болу керек. Бірақ қандай жағдай болмасын кейбір негізгі талаптарды
естен шығармау қажет.
Мүкістіктер сөйлеу тілінің фонематикалық, лексикалық және грамматикалық
жақтарын да қамтитыны белгілі. Бұл сөйлеу тілінің фонематикалық барысын,
сөздік қорын, грамматикалық құрылысын жан-жақты тексеру деген сөз. Сонымен
бірге мектеп оқушыларының оқуы мен жазуын да тексеру қажет.
Сөйлеу тілін тексермес бұрын ата-аналармен әңгіме өткізу қажет. Әңгімелесу
барысында баланың қандай аурумен ауырғаны, жара-қаттанғандығы және сөйлеу
тілінің дұрыс қалыптасуына зиянын тигізетін тәрбие жағдайы анықталады
(анамнез жинақтау). Ата-аналардың берген мәлімдемелері баланың сөйлеу тілі
бұзылуының көрінісін түсінуге жәрдемін тигізеді.
Сөйлеу тілі ақаулыктарының шығу себептерін дұрыс анықтау үшін, логопед
баланың сөйлеу тілінің қалай дамығандығын көз алдына келтіру керек.
Сондықтан, баланың тілі қай жасынан бастап шыққаны, бірінші сөзді қашан
айтқаны және сөздің басын құрап сөйлеуді қашан бастағаны, одан ары қарай
сөйлеу тілінің қалай дамығандығы, мектепке барардың алдында оның сөздік
қорының және грамматикалық құрылысының шамасы қалай қалыптасқандығы
туралы мәліметтерді ата-аналардан сұрай отырып жинау қажет.
Есту кабілеті дұрыс бала, логопедтің 6-7 м. жерден сыбырлап айтқан сөзі мен қысқа
сөйлемін жақсы естиді және қайталайды. Бала логопедтің сөзін теріс қарап тұрып
қайталайды. Баланың есту кабілетін жақыннан бастап, сосын ара қашықтығын біртіндеп
алыстата отырып тексереді. Тексеру жүргізетін бөлменің бұндай сынаққа ыңғайы келмесе,
онда логопед керекті қашыктыққа сәйкес келетіндей етіп теріс қарап тұрып сөйлеп тексереді.
Құлағының жеңіл мүкістігі бар бала бір қалыпты дауыспен сөйлеген сөзді 6-дан 8 метрге
дейінгі, ал сыбырлаған сөзді 3 метрге дейінгі қашықтықтан естиді. Құлағының мүкістігі
ауыр баланың есту қашықтығының алшақтығы қысқарады және соған лайық сыбырлаған
сөзді анық естуі мен оны қайталауы қиындайды. 1 метрге жетпейтін қашықтықта
сыбырлаған сөзді анық түсіне алмаса, онда есту мүкістігінің ауыр екендігін көрсетеді.
Тексеруге кірісерде логопед ең алдымен баланың сөйлеу тілінің толықтығы,
анықтылығы, ырғақтығы, жатықтығын толығымен түсініп алуы керек.
Анамнез жинау
Анамнез жинау барысында сөйлеу тілінің, моторикасының
ерекшеліктері туралы деректер логопедке баланың жағдайын дұрыс
бағалауға, сосын логопедиялық түзету жұмысын жоспарлауға мүмкіндік
береді.
Анамнезді мүмкіндік болса анасымен әңгімелесу барысында жинақтау
тиімді, болмаса жақындарынан жиналады.

Ата-анасымен әңгімелесу барысында
анықталатын:
• 1.Жүкті болу мен босануы
• 2.Бір жасқа дейінгі кезең
• 3.Сөйлеу анемнезі
• 4.Баланың тәрбие жағдайы
1.Жүкті болу мен босануы:

• -жүктілігі қалай өтті (токсикоздың байқалуы бірінші немесе
екінші
• кезеңінде ме, ананың жүкті кезінде ауырған туралы мағлұмат,
зақымдалуы, операция, т.б.);
• -босануы (уақытында, ерте, кеш, өзбетімен немесе дәрінің
(стимуляция) көмегімен;
• -бала туғаннан кейінгі кезең (бірден айқайлады ма, асфиксия
болса қандай түрі: ақ-көк; зақымдалу болды ма; айқайдың
сипаты-қатты, әлсіз, т.б.);
• -омырауды бірден алды ма, әлде ______ сағаттан кейін;
-тамақтануы
•2.Бір (омыраумен,
жасқа дейінгі кезең: жасанды).

• -отбасының жағдайы;
• -ұйқысы, тәбеті;
• -немен ауырды (инфекциялық, соматикалық);
• -моторлы дағдылары (басын қашан ұстады, отырды, жүрді).
3.Сөйлеу анемнезі:

• -уілдеу, былдырлау уақыты;
• -уілдеуі мен былдырлаудың ерекшеліктері (белсенділігі, дыбыстардың
сипаты, әртүрлігі, дауыс реакциясының сипаты);
• -алғашқы сөздің пайда болған уақыты;
• -алғашқы сөйлемнің, байланыстырып сөйлеу уақыты;
• -фразалық сөйлемге көшкен кезеңдегі байқалған қиындықтар;
• -сөйлеу тілінің бұзылыстары.

4.Баланың тәрбие жағдайы:

• -әлеуметтік ортасы (қайда тәрбиеленді- үйде, балалар үйінде, әжесінде,
т.б.);
• -сөйлеу ортасы (сөйлеу тілі бұзылысы бар адамдармен қатынасы,
билингвизм, қай тілде сөйлеуі басым);
• -сөйлеу қатынасының ерекшелігі: сөйлеу қатынасы жеткіліксіз, сөйлеуде
ынталандыруды керек ете ме, балалар әдебиетін оқу, ол жас
ерекшелігіне сай келе ме, қай жастан өлең, тақпақ жаттай бастады,
еске сақтауы қалай, қандай мөлшерде;
• -отбасындағы психологиялық жағдай (тым қатаң немесе қорғаштау,
қатынас бірқалыпты, сөйлеу режимі (шамадан тыс телевизор көру, кітап
оқу, т.б.);

Ұқсас жұмыстар

Логопедиялық тексеру

Мектеп жасындағы балалардың сөйлеу тілін тексерудің негізгі бағыттары

Баланың сөйлеу тілінің даму кезеңдері

ДИЗАРТРИК БАЛАЛАРДЫ ЛОГОПЕДИЯЛЫҚ ЖҰМЫСҚА

СӨЙЛЕУ ЖЫЛДАМДЫҒЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫН ТҮЗЕТУ

Арнайы мекемелерде жүргізілетін диагностикалау және түзету жұмысының бағыттары

Тұтықпа - сөйлеу аппаратының бұлшық еттерінің тырысу салдарынан сөздің жылдамдығы мен ырғағының бұзылуы

Мүмкіндігі шектеулі түрлі категориядағы балаларға инклюзивті білім беру жағдайлары

Фонетико – фонематикалық жетіспеушілік

Қозғалыс функцияларын дамыту

Пәндер