Халықаралық еңбек бөлінісіндегі өнеркәсіп географиясының орны

Презентация қосу

Халықаралық еңбек бөлінісіндегі өнеркәсіп
географиясының орны
Халықаралық еңбек бөлінісі

Қоғам
Қоғам дамуының
дамуының бастапқы
бастапқы кезінде
кезінде еңбек
еңбек бөлінісінің
бөлінісінің қарапайым
қарапайым түрі
түрі еңбектің
еңбектің
еркектер
еркектер мен
мен әйелдер
әйелдер арасында,
арасында, ересектер
ересектер мен
мен бала
бала –
– шаға,
шаға, қарттардың
қарттардың
арасында
арасында бөлінуі
бөлінуі болды.
болды.

Өндіргіш күштер дами келе бұл бөлініс қоғмдық еңбек бөлінісіне айналды. Бұл
ұғым – анағұрлым ауқымды ұғым. Ол қоғам ішіндегі болсын, сондай –ақ
экономиканың
экономиканың салалары
салалары арасындағы,
арасындағы, жекелеген
жекелеген кәсіпорындар
кәсіпорындар және
және тіпті
тіпті
жекелеген
жекелеген адамдар
адамдар арасындағы
арасындағы болсын
болсын еңбек
еңбек бөлінісін
бөлінісін қамтиды.
қамтиды.

Қоғамдық еңбек бөлінісінің ажырағысыз бір бөлігі географиялық (немесе
аумақтық) еңбек бөлінісі болып табылады. Мұның өзі аумақтардың мамандануы
және
және олардың
олардың арасындағы
арасындағы арнаулы
арнаулы өнімдермен
өнімдермен және
және қызмет
қызмет түрлерімен
түрлерімен алмасу
алмасу
процесі
процесі болады.
болады.

Географиялық еңбек бөлінісінің ең жоғары түрі – халықаралық еңбек бөлінісі, яғни
жекелеген елдердің шаруашылығының өздері айырбастайтын белгілі бір өнім
түрлерін
түрлерін өндіруге
өндіруге мамандануы.
мамандануы.
Ғалымдардың теориялары

Адам Смит. Елдің нақты байлығы оның азаматтары үшін қол жетімді тауарлар мен қызметтерден тұрады. Егер
қандай да бір ел қандай да бір тауарды басқа елдерге қарағанда көбірек және арзан өндіре алатын болса, онда
оның абсолютті артықшылығы бар. Кейбір елдер тауарларды басқаларға қарағанда тиімді өндіре алады. Ел
ресурстары рентабельді салаларға ағылады, өйткені ел рентабельді емес салаларда бәсекеге түсе алмайды.
Бұл елдің өнімділігін, сондай-ақ жұмыс күшінің біліктілігін арттыруға әкеледі; біртекті өнімді өндірудің ұзақ
кезеңдері жұмыстың неғұрлым тиімді әдістерін әзірлеуді ынталандыруды қамтамасыз етеді.

Давид Рикардо. Максималды салыстырмалы артықшылықтары бар тауарларды өндіруге мамандандыру
абсолютті артықшылықтар болмаған жағдайда да тиімді. Ел өндірісінде ең жоғары абсолюттік артықшылығы
(егер оның екі тауар бойынша да абсолюттік артықшылығы болса) немесе ең төмен абсолюттік мызғымастығы
(егер оның тауарлардың бірде-біреуі бойынша абсолюттік басымдығы болмаса) бар тауарлар экспортына
мамандануға тиіс. Тауарлардың белгілі бір түрлеріне мамандану осы елдердің әрқайсысы үшін пайдалы және
жалпы өндірістің өсуіне әкеледі,

Майкл Портер. Бұл теория елдің бәсекеге қабілеттілігі ұғымын енгізеді. Бұл ұлттық бәсекеге қабілеттілік, Портер
тұрғысынан, өндірістің нақты салаларындағы сәттілік пен сәтсіздікті және елдің әлемдік экономика жүйесінде
алатын орнын анықтайды. Ұлттық бәсекеге қабілеттілік өнеркәсіптің қабілетімен анықталады. Елдің бәсекелестік
артықшылығын түсіндірудің негізінде жаңару мен жетілдіруді ынталандыруға (яғни инновациялар өндірісін
ынталандыруға) негізделген елдің рөлі жатыр.

Тадеуш Рыбчинский. Теорема, егер өндірістің екі факторының біреуінің мәні өссе, онда тауарлар мен факторлар
бағасының тұрақтылығын сақтау үшін осы өсіп келе жатқан фактор қарқынды қолданылатын өнімнің өндірісін
ұлғайту және белгіленген факторды қарқынды қолданатын қалған өнімдердің өндірісін азайту қажет деген
тұжырымға негізделген. Тауарлардың бағасы тұрақты болып қалуы үшін өндіріс факторларының бағасы
өзгеріссіз қалуы керек.
Халықаралық географиялық еңбек бөлінісі — қоғамдық еңбек бөлінісі дамуының жоғары сатысы;
әлемдік өндірістің даму сатысы. Ол бір ел шеңберінде ғана емес, сонымен бірге мемлекетаралық,
аумақтық еңбек бөлінісіне негізделеді. Еңбек бөлінісінің бұл сатысында мемлекеттер шикізаттың,
тауарлардың жекелеген түрлерін өндіруге, қызметтердің жекелеген түрлерін көрсетуге, яғни жекелеген
елдер өнімнің осы елдер айырбастайтын белгілі бір түрлерін өндіруге маманданады. Халықаралық
еңбек бөлінісі халықарлық сауда мен әлемдік нарықтың белсенді түрі және тұрақты дамуының аса
маңызды факторы болып табылады

Халықаралық еңбек бөлінісі жүзеге асырылады:

әлем елдері мен өңірлері арасында;

әр түрлі елдердің фирмалары арасында;
фирмалар ішінде (трансұлттық
корпорациялар) оларға кіретін
кәсіпорындар арасында.
“
Қазіргі даму кезеңіндегі халықаралық еңбек бөлінісі екі формада ұсынылуы
мүмкін:

1) Өндірістің халықаралық мамандануы (ӨХМ) — бұл ұлттық өндірістерден кейіннен өткізу үшін бір типті өнімді өндіру үшін
қажетті кейбір салаларды және олардың құрамдастарын бөліп шығару арқылы құрылған Халықаралық еңбек бөлінісінің
нұсқасы. Халықаралық Маманданудың екі бағыты бар: өндірістік және аумақтық. Біріншісіне келетін болсақ, ол екі түрлі
болуы мүмкін: өндірісті индустрияландыру процесінен туындаған салааралық немесе жеке салада болады.
Мамандандырудың екінші бағыты бір өнімді өндірумен біріктірілген елге немесе елдер тобына қатысты. Өнімнің белгілі бір
түрін өндірудің үлкен көлеміне баса назар аударатын әр мемлекеттің өз ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыруға
және олардан максималды экономикалық пайда алуға барлық мүмкіндігі бар.

2) Халықаралық өндірістік кооперация (ХӨК) — елдер арасындағы өзара алмасудың тұрақты ағындарының болуымен
сипатталатын Халықаралық еңбек бөлінісінің нысаны. Бұл әр өндіруші дайын өнімді құрудың жеке тізбегіне жауап
беретіндігінде. Бұл шығындарды азайтады, тезірек әрекет етуге мүмкіндік береді, бәсекеге қабілеттілік пен айналым
көлемін арттырады. Кооперативті ынтымақтастықтың ең көп таралған түрлері: сауда-экономикалық, сатудан кейінгі қызмет
көрсету, ғылыми және өндірістік.
Халықаралық еңбек
бөлінісіне әсер ететін
факторларды шартты түрде
келесі үш топқа бөлуге
болады:

1) Әлеуметтік және географиялық 2) Табиғи және климаттық 3) Техникалық-экономикалық
факторлар факторлар факторлар

Бұл белгілі бір елге тән жағдайларды Халықаралық еңбек бөлінісінің
білдіреді: басқа мемлекеттерге қатысты Табиғи және климаттық факторлар да техникалық-экономикалық факторлары
орналасуы, олардың аумағы арқылы Халықаралық еңбек бөлінісі әртүрлі елдердегі ғылыми және
сауда тұрғысынан маңызды мәселелерінде маңызды болып техникалық даму деңгейінің әртектілігін
маршруттардың өтуі. Халыққа ерекше табылады. Бұл аймақтың су немесе білдіреді. Нақты білімді, жаңа жабдықты
мән беріледі. Оның саны мен халықтың орман ресурстары бар ма, егістік және жұмысшылардың жеткілікті
құрылымы туралы сұрақтарға жауаптар жеткілікті ме және климаттық белдеу біліктілігін қажет ететін кез-келген
негізгі болып табылады. Халықтың қажетті дақылдарды өсіруге ықпал ете заманауи өндірісті құру үшін барлық
тарихи тәжірибесін, оның дәстүрлерін, ме, жоқ па, соны нақты түсіну керек; мемлекеттер осы өлшемдерге сәйкес
менталитетін ескеру маңызды. келе алмайтындығын ескеру қажет.
Жалғыз. Бұл
елдердің өнім
өндірудің
Жеке. ХЕБ-нің
белгілі бір
бұл түрі
кезеңінде ғана
өндірістің
мамандануы
әртүрлі
туралы.
Жалпы. Бұл тип салаларында
Технологиялық
өңдеуші және өндірілген
процестің
өндіруші дайын
белгілі бір
салалардың өнімдердің
сатысында
тауар деңгейінде әлемдік
мамандандыру,
алмасуды, саудасын
Халықаралық мысалы, кез-
мысалы, дамытуды
еңбек келген
өнеркәсіптік қамтиды. Бұл
бөлінісінде үш бөлшектерді
тауарлармен сала ішіндегі
түрі бар: өндіруге
алмасуды алмасу-өнімнің
мамандандыру.
қамтиды; белгілі бір түрі
экспортталады;
Қазіргі халықаралық еңбек бөлінісінде әртүрлі елдер әртүрлі
орындарды алады. Бұл көбінесе олардың өндірістік
Халықаралық экономикалық еңбек бөлінісі жүйесінде
күштерінің даму деңгейіне байланысты, және, әрине,
Германия машина жасау (негізінен станоктар, химиялық
индустриалды дамыған елдер жетекші орындарды алады,
жабдықтар, теңіз кемелері, оптикалық аспаптар және
өйткені олардың көпшілігі қымбат өнімдерді —
басқалар), химия, полиграфия және жеңіл өнеркәсіп
машиналарды, бағдарламалық басқарылатын жабдықтарды
өнімдерін жеткізуші ретінде әрекет етеді. Германия әлемдегі
экспорттаумен айналысады. Азия, Африка және Латын
жетекші индустриалды елдерге жатады. Ол жалпы
Америкасындағы бұрынғы колониялар, Халықаралық еңбек
экономикалық көлемі бойынша әлемде үшінші орында.
бөлінісіндегі жас елдер шикізат немесе ауылшаруашылық
өнімдерін жеткізушілер болып табылады.

Жапония халықаралық еңбек бөлінісіне белсенді қатысады
және халықаралық саудаға өте тәуелді. Ресурстардың
кедейлігі елді олардың көптеген түрлерін импорттауға
мәжбүр етеді-шамамен 100% мыс кенін, темір кенін,
мұнайды, көмірді импорттайды. Жапония азық-түлік
тауарларын АҚШ, Канада, Австралиядан импорттайды. Бірақ
теңіз өнімдерін өндіру көлемі бойынша ол әлемде бірінші
орын алады. Жапонияның халықаралық мамандануы
машина жасау өнімдері экспортының күшеюімен және
жоғары технологиялық тауарлар өндірумен сипатталады.
Халықаралық еңбек бөлінісінің
қалыптасуы ірі машина өндірісіне
байланыстырылып,
байланыстырылып, одан
одан шикізатпен
шикізатпен
жанар - жағар май өнімдерін
барынша арттыруды талап етеді.
Көптеген елдерде қалаға
шоғырландырудың
шоғырландырудың өсуін
өсуін тудырып,
тудырып,
азық-түлік
азық-түлік тауарларына,
тауарларына, ауыл
ауыл

Халықаралық еңбек шаруашылық өнімдеріне сұранымды
кәдімгідей
кәдімгідей арттырады.
арттырады.

бөлінісінің пайда
болуы, оның дамуы
мен тереңдеуі
өндіргіш күштердің
қуаттылығымен
анықталады.

Халықаралық еңбек бөлінісі-бұл елдердің белгілі бір тауарлар мен
қызметтерді өндіруге және оларды әлемдік нарықта алмасуға
мамандануы. Халықаралық Маманданудың 4 түрі бар:

салалық-экономиканың бастапқы секторының өнімдерін өндіру және
экспорттау: астық, Дөңгелек орман, мұнай, мыс кені және т. б.;

пәндік-дайын тауарлар мен қызметтер түрінде өңдеу өнеркәсібі
өнімдерін өндіру және экспорттау: автомобильдер, аяқ киім және т. б.;

технологиялық-қандай да бір технологиялық процестің бір бөлігін өндіру
және экспорттау: алюминий өнеркәсібінде глинозем өндіру;

деталь-Жекелеген тораптар мен бөлшектерді: аккумуляторларды,
шиналарды, микросхемаларды өндіру және экспорттау.
Өнеркәсіптің жалпы географиясы өнеркәсіптің аумақтық құрылымының қалыптасуы мен
дамуының жалпы заңдылықтарын, Халықаралық (географиялық) еңбек бөлінісіндегі
өнеркәсіптің орнын, оның қоғамдық өндірістің басқа салалары арасындағы орнын, өнеркәсіптік
аудандастыру мәселелерін, әртүрлі типтегі және масштабтағы өнеркәсіптің аумақтық
үйлесімдерінің (оның ішінде өнеркәсіптік агломерациялардың) қалыптасуын, жеке және
мемлекеттік өнеркәсіптік корпорациялар қызметінің аумақтық құрылымын, өнеркәсіптің
қоршаған ортаға әсерін және т. б. зерттейді.

Өнеркәсіптің өңірлік географиясы өнеркәсіптік өндірісті тұтастай алғанда оның дамуы мен осы
аумақта орналасуының экономикалық және табиғи жағдайларының жиынтығын ескере отырып
зерттейді: а) экономикалық кіші аудандар, тораптар немесе маңызды орталықтар шегінде; б)
экономикалық аудандар шегінде; в) мыналарды: өнеркәсіптің қалыптасуының тарихи-
географиялық ерекшеліктерін; дамудың қол жеткізілген деңгейіне байланысты жалпы
өнеркәсіптің қазіргі заманғы салалық макро - және микроқұрылымының сипатын; халықаралық
(Социалистік немесе капиталистік) еңбек бөлінісіндегі орындарды зерделеуге баса назар аудара
отырып, әртүрлі типтегі және кіші типтегі елдер немесе өңірлер шегінде (мысалы, КСРО,
шетелдік Еуропаның Социалистік елдері, Еуропаның жоғары дамыған капиталистік елдері, АҚШ,
Жапония, Латын Америкасының, Африканың, Азияның дамушы елдері және олардың топтары
және т. б.);; өнеркәсіптің аймақтық географиясы аумақтық құрылымның негізгі ерекшеліктерін,
өнеркәсіптік аудандастырудың ерекшеліктерін және өнеркәсіптік аудандардың түрлерін
зерттейді.
Өнеркәсіп географиясы, өнеркәсіптік өндірістің
орналасуын, оның факторлары мен
заңдылықтарын, әртүрлі елдер мен аудандарда
өнеркәсіптің дамуы мен орналасуының
шарттары мен ерекшеліктерін зерттейтін
3) өнімге экономикалық география саласы.
шығарылған
шығын оны
сататын елге алып
келгенде,
бастапқы
бағасынан қымбат Өнеркәсіп географиясының халықаралық еңбек
болу керек. Яғни,
бөлінісінде алатын орны ерекше. Яғни, елде
өнім өндірушіге
табыс алып келуі өнеркәсіптің әртүрлі түрлерінің дамуы оны
қажет. халықаралық еңбек бөлінісіне шығарады. Және
сондағы орнын белгілеп береді.

2 ) ол шығарылған
өнімге деген басқа
елдердің
Мысалы, Жапония-ғылымды көп қежет ететін
қажеттілігі болуы салаларға (автомобиль, кеме,
керек, радиоэлектроника, робот) маманданған. Кез
келген мемлегеттің ХЕБ-ге байланысты.
Сондықтан да дамыған капиталистік елдер
халықаралық еңбек бөлінісінде бастапқы
1) елдің өзінің салыстырмалы
позицияны алады.
ерекшелігі болуы (табиғи ресурс
байлығы), елдер алдында
өндірістік өнім шығаруы қажет;

Дамушы елдердің әлемдік экономикада алатын
орны жаңа индустриялды елдердің даму
қарқынының күшеюіне байланысты.Соңғы
жылдары ғана біраз өзгеріске ұшырады .
Өңдеуші
Жеке

Ерекше
+ ҒТР

Өнеркәсіп

Өндіруші Жалпы Әлеуметтік-
экономикалық
жағдайлар
Пайдаланылған әдебиеттер:

1. Бычин Б.В., Малинин С.В., Шубенкова Е.В., Организация и нормирование труда. Учебник
для вузов – Москва, 2003 год
2. Разорвин И.В., Митин А.Н., ЭКОНОМИКА ТРУДА, Учебно-методический комплекс, -
Екатеринбург, 2003 год
3. Карл Каутский. "Экономическое учение Карла Маркса" – Москва, 2007 год
4. А.Смит "Исследование о природе и причинах богатства народов", Москва, 1999
5. Рыбалкин А. "Международные экономические отношения" , // Москва , "Прогресс", 1998г.
6. Мировой экономический форум http://business.polbu.ru/fomichev_inttrading/ch10_xiv.html

Ұқсас жұмыстар

Экономикалық көрсеткіштерді есептеу

Халықаралық еңбек бөлінісі

Қазақстан Республикасы үрдіс алған мемлекеттік бағдарламалар - әлемдік тәжірибе нәтижесі

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ САУДА ШАРТТАРЫ

Әлемдік экономика

Зырян қорғасын комбинаты

Қазақстан Республикасындағы экономика

Халықаралық еңбек бөлінісі. Халықаралық интеграция. Халықаралық сауда. Халықаралық қаржылық, валюталық ұйымдар. Халықаралық жұмысшы күші, миграциясы

Валюталық саясат

Шетелдік инвестицияларды тарту әдістері Шетелдік инвестицияларды шектеу әдістері

Пәндер