Зырян қорғасын комбинаты

Аймақтық өнеркәсіп географиясы дегеніміз не?
Дүниежүзі бойынша аймақтық өнеркәсіп
географиясын талдау
Қазақстан бойынша аймақтық өнеркәсіп
географиясын талдау
1. Аймақтық өнеркәсіп географиясы және дүниежүзі
бойынша аймақтық өнеркәсіп географиясын талдау

Аймақтық өнеркәсіп географиясы өнеркәсіптік өндірісті тұтастай алғанда оның дамуы мен осы
аумақта орналасуының экономикалық және табиғи жағдайларының жиынтығын ескере отырып
зерттейді: а) экономикалық кіші аудандар, тораптар немесе маңызды орталықтар шегінде; б)
экономикалық аудандар шегінде;

в) мыналарды: өнеркәсіптің қалыптасуының тарихи-географиялық ерекшеліктерін; дамудың
қол жеткізілген деңгейіне байланысты жалпы өнеркәсіптің қазіргі заманғы салалық макро -
және микроқұрылымының сипатын; халықаралық (Социалистік немесе капиталистік) еңбек
бөлінісіндегі орындарды зерделеуге баса назар аудара отырып, әртүрлі типтегі және кіші
типтегі елдер немесе өңірлер шегінде (мысалы, КСРО, шетелдік Еуропаның Социалистік
елдері, Еуропаның жоғары дамыған капиталистік елдері, АҚШ, Жапония, Латын
Америкасының, Африканың, Азияның дамушы елдері және олардың топтары және т. б.);;
экономикалық-географиялық жағдайы, табиғи ресурстар.

Өнеркәсіптің аймақтық географиясы аумақтық құрылымның негізгі ерекшеліктерін, өнеркәсіптік
аудандастырудың ерекшеліктерін және өнеркәсіптік аудандардың түрлерін зерттейді.
Әлемдегі ең дамыған өнеркәсібі бар 10 ел
БҰҰ Статистикалық бөлімі
жариялаған мәліметтерге сәйкес,
БҰҰ мәліметтері бойынша, Қытай
қытай әлемдік өнеркәсіптік
әлемде өнеркәсіптік өндірісті
өндірістің 28.4% құрайды. Бұл АҚШ-
дамыту бойынша көшбасшы болып
қа қарағанда 10% артық. Алтыншы
табылады. Оның артынан АҚШ және
орында тұрған Үндістан әлемдік
Жапония сияқты елдер келеді.
өнеркәсіптік өндірістің 3% - ын
құрайды.

2. АҚШ көптеген
1. Қытай өнеркәсіптік жағынан әлемдік
өндіріс көлемі көшбасшы. Сонымен
3. Жапония сонымен
бойынша абсолютті қатар, бұл әлемдегі
қатар әлемдегі ең
көшбасшы болып өнеркәсіп дамуының
экономикалық
табылады. Мұнда тау- ең жоғары деңгейінің
дамыған елдердің бірі
кен өндірісі, машина бірі. АҚШ-та мұнай
болып табылады.
жасау, цемент, қару- және газ өндіру, жеңіл
Машина жасау,
жарақ және басқа да және тамақ өнеркәсібі,
энергетика, жеңіл
салалар дамыған. машина жасау, химия
және тамақ өнеркәсібі
Қытай-өнеркәсіптік өнеркәсібі, сондай-ақ
– Жапонияда дамыған
өнімдердің абсолютті аэроғарыш және
негізгі салалар.
көпшілігінің әлемдегі электрондық өнеркәсіп
ең ірі өндірушісі. сияқты салалар
дамыған.
4. Германия бірқатар өнеркәсіп салаларында көшбасшы болып табылады, бұл ретте ол тауарлар экспорты мен импорты
бойынша көшбасшылардың қатарына кіреді. Өнеркәсіптің негізгі салалары-машина жасау, электр, химия, автомобиль
және кеме жасау, көмір.

5. Оңтүстік Корея-экономикалық жағынан әлемдегі ең дамыған елдердің бірі. Қызмет көрсету саласы ел
экономикасында жетекші рөл атқаратынына қарамастан, өнеркәсіп елдің ЖІӨ-ге де айтарлықтай үлес қосады. Мұнда
тамақ өнеркәсібі, жеңіл өнеркәсіп, мұнай өңдеу, кеме жасау, металлургия, машина жасау, сондай-ақ жоғары
технологиялық өндіріс сияқты салалар дамыған.

6. Үндістан әлемдегі ауыр өнеркәсіптің дамуы бойынша көшбасшылардың бірі болып табылады. Мұнда тау-кен
өнеркәсібі, өңдеу өнеркәсібі, сондай-ақ энергетика сияқты салалар дамыған.

7. Италия-бүкіл әлемдегі сән заң шығарушы. Италиядан келген киім, аяқ киім, сөмкелер мен керек-жарақтар үлкен
сұранысқа ие. Сонымен қатар, мұнда автомобиль өнеркәсібі дамыған.

8. Франция-химия және мұнай-химия өнеркәсібіндегі әлемдік көшбасшылардың бірі. Сондай-ақ, мұнда машина жасау,
электротехника сияқты салалар дамыған. Францияның жеңіл және тамақ өнеркәсібі үлкен атаққа ие-Франциядан
келген киім, аяқ киім, шараптар мен ірімшіктер бүкіл әлемде танымал.

9. Тарихи тұрғыдан Ұлыбритания өнеркәсіп саласындағы көшбасшы. Мұнда мұнай өңдеу, химия өнеркәсібі,
металлургия, машина жасау, электротехника және жеңіл өнеркәсіп салалары дамыған.

10. Мексика Латын Америкасындағы ең дамыған елдердің бірі. Мұнда металлургия, машина жасау, химия және мұнай-
химия өнеркәсібі, сондай-ақ тамақ өнеркәсібі сияқты өнеркәсіп салалары дамыған .
ТМД бойынша өнеркәсіптің дамуы

ТМД елдеріндегі
өнеркәсіп
өндірісінің көлемі 2018 жылдың
2018 жылы 3,4%-ға қорытындысы
өсті. Бір жыл бойынша
ЖІӨ-нің ең аз өсуі Бұл көрсеткіштің
ішінде Достастық 2018 жылы Қазақстанда
Әзірбайжанда — ең аз өсуі
елдерінде тұтыну өнеркәсіп өнімдері өнеркәсіптік
1,4%, Ресейде — Украинада — 1,1%,
бағасы 6,2% - ға, өндірісінің үздік өндіріс көлемі
2,3% және Әзірбайжанда —
өнеркәсіп өнімін өсіміне Өзбекстан 27,576 трлн теңгені
Украинада-2,8% 1,5% және Ресейде
өндірушілердің — 14,4%, Тәжікстан (15 қаңтардағы
тіркелді. Барлық — 2,9% тіркелді.
бағасы 11,4% - ға — 11,8% және бағам
ТМД ЖІӨ-нің алдын ТМД бойынша
өсті. ЖІӨ-нің ең көп Беларусь — 5,7% бойынша$72,88
ала өсуі 2,2% - ды орташа мән 2,8% -
өсуі Тәжікстанда — қол жеткізді. млрд) құрады, бұл
құрады. ды құрады.
7,3%, 2017 жылмен
Түркіменстанда — салыстырғанда
6,2% және 4,1% - ға артық.
Арменияда-6%
байқалады.
Украинаның өнеркәсібі, атап айтқанда, ауыр, елдің жетекші экономикалық
саласы болып табылады. Украинаның металлургиялық кәсіпорындары
Донецк, Запорожье, Луганск және Днепропетровск облыстарында
орналасқан. Металл өнімдерінің экспорты бойынша мемлекет үшінші
орында, ал әлемдік қара металлургия өндірісінде украиналық үлес 7% -
дан асады. Металл өнімдерінен басқа, Украина электр энергиясын
Молдавия, Венгрия, Румыния және т.б. елдерге экспорттайды. Росстат
берген ақпаратқа сәйкес, ел Ресей Федерациясының ең ірі сауда серіктесі
болып табылады.

Беларусь өнеркәсібі өзінің перспективалы салаларына ие. Оларға түсті
және қара металлургия, мұнай өңдеу, машина жасау және станоктар
жатады. Беларусьтің Сыртқы экономикалық қызметі Ресей
Федерациясымен және ТМД елдерімен байланысты. Сонымен, Ресей
Беларуссия кәсіпорындарында одан әрі өңдеу үшін Беларуссияға мұнай
экспорттайды.

Молдованың ең стратегиялық маңызды өнеркәсіптік кәсіпорындары елдің
ірі қалаларында орналасқан. Кеңес дәуірінде мемлекетке экономикалық
пайда әкелген ауыр өнеркәсіптің барлық салалары сәтті дамып келеді.
Молдова аумағында пайдалы қазбалар іс жүзінде жоқ, сондықтан энергия
ресурстары Ресейден және басқа мемлекеттерден импортталады. Ауыр
өнеркәсіп өз қажеттіліктерін қамтамасыз ету үшін жеткілікті дамыған.
Жетекші сала-машина жасау, негізгі кәсіпорындар Кишинев, Бельцы,
Бендер және Тирасполда жұмыс істейді.
Шетелдік Еуропа бойынша өнеркәсіптің дамуы

Шетелдік Еуропа-өнеркәсіп
өндірісі, сондай-ақ алтын-
валюта қоры және туризмді
дамыту бойынша әлемдік
көшбасшы. Аймақтың жоғары
экономикалық көрсеткіштерін
Еуропа елдерінің
"авангардтық үштігі"
анықтайды-Германия,
Франция және Ұлыбритания.
Германияның өнеркәсібі өте жоғары деңгейде. Елдің кәсіпорындарында
өндірілетін дайын өнім әлемдік нарықтарда көш бастап тұр.

Өндірістің Жалпы машина
Ең прогрессивті
Автомобиль жасау электротехникалы жасау;Көлік
салалар:
қ сегменті өндірісі

Өндірістің жалпы
химиялық және
Фармакологиялық
Нақты механика Оптика парфюмерлік-
өнеркәсіп
косметологиялық
саласы

Инновациялық
және
Қара металлургия Авиация секторы Кеме жасау
коммуникациялық
техника.
Ұлыбританияның өнеркәсібі ЖҰӨ-нің шамамен 36% - ын
береді, бұл барлық жұмыс істейтіндердің 35% - дан астамын
құрайды. Ол негізінен импортталған шикізатты
пайдаланады және сыртқы нарыққа көбірек назар
аударады.

Бір жағынан, Англия прогрессивті технологияны
(электроника, жалпы және дәл машина жасау, химия
өнеркәсібі) қолданатын қазіргі заманғы салалардың тез
өсуімен сипатталады, екінші жағынан, ескі салалардың
артта қалуы (көмір өндіру, мақта және жүн өнеркәсібі, кеме
жасау, қара металлургия).

Ұлыбритания өнеркәсібінің шоғырлану процесі көптеген
салаларда, әсіресе қазіргі заманғы, ірі монополиялардың
құрылуына әкелді.

Елдегі ең ірі өнеркәсіптік монополиялар - " Империал
кемикал индастриз "(ИКИ)," Юнилевер"," Бритиш Лейланд","
Дженерал Электрик компаниясы", оларда 200 мың адам
жұмыс істейді.
Франция өнеркәсібінде, басқа жоғары дамыған елдердегідей, салалардың
біркелкі дамымауы ерекшеленеді. Ауыр индустрияның кейбір салаларында,
әсіресе электр энергиясын өндіруде, химия, мұнай өңдеу, электр
өнеркәсібінде, қолдау көрсетілетін өндіріс, атап айтқанда, әскери
тапсырыстардың арқасында артып келеді. Сонымен бірге, металлургияда
өндіріс азаяды, ал тұтыну тауарларын өндіретін бірқатар салаларда,
мысалы, тоқыма өнеркәсібінде тоқырау байқалады.

Жетекші рөлді ауыр өнеркәсіп атқарады. Жыл сайын көмір өндіру он
сегіз миллион тоннаны, газ өндіру 11млрд текше метрді, мұнай
өндіру 1,4 миллион тоннаны, электр энергиясын өндіру 246 миллиард
киловатт/сағатты құрайды, бұл ретте өндірілетін энергияның отыз
пайызы АЭС - ке тиесілі.

Металл уран өндіретін бірнеше зауыт Париждің жанында, Маркулде,
сондай-ақ Пьерлатта жұмыс істейді. Қара металлургия үшін шикізат-
жылына жиырма тоғыз миллион тонна өндіретін меншікті кен.
Сондай-ақ, жыл сайын елде он тоғыз миллион тонна шойын және
жиырма үш миллион тонна болат балқытылады.

Қара және түсті металлургияның негізгі орталықтары Лотарингия,
сондай-ақ Лион ауданы мен солтүстік болып табылады. Барлық түсті
металлургия импорттық шикізатта жұмыс істейді. Франция
энергетикасының ерекшелігі-атом электр станциялары санының өсуі.
Қазақстан бойынша аймақтық
өнеркәсіп географиясын талдау.
Мен еліміздің аймақтық географиясын 5 экономикалық аудандар
бойынша қарастырдым.

Солтүстік

Батыс Орталық Шығыс

Оңтүстік
Тамақ өнеркәсібінен балық аулау саласы жақсы дамыған. Бұл экономикалық ауданда
жүзбе балық зауыттары мен қоса, балық өңдейтін бірнеше комбинаттары да бар.

Батыс Қазақстан әктас, мергель, гипс және т. б. құрылыс материалдарына бай.
Маңғыстауда ұлутас өндіретін карьерлер жұмыс істейді. Ақтаудың негізгі құрылыс
материалдары әктас- ұлутас болып табылады.

Химия өнеркәсібі мұнай және мұнай-химия ондірістері негізінде дамыған. Ірі химия
өнеркәсібі орындары: Атырау полиэтилен зауыты, Ақтөбе хромды қосылыстар
зауыты.

Машина жасау өнеркәсібінің құрамына Атыраудағы мұнай өндіру үшін жабдықтар
шығару, Ақтөбедегі рентген аппаратурасы зауыты, Орал қаласында механикалық,
арматура зауыты, прибор жасау, құрылыс-монтаж құралдарын жасайтын және кеме
жөндейтін зауыттар бар.

Ақтөбе қаласында хром қосылыстары мен ферроқорытпа зауыттары жұмыс істейді.
Ақтөбе облысында хромит кенінің мол қоры бар, облыстың солтүстік-шығысында
хромитті және никельді кендерге бай Кемпірсай кен орны игерілуде.

Мұнайдың басты кен орындары Доссор, Мақат, Теңіз, Шубаркулык, Темір және басқа.
Маңғыстау бассейнінде Жетібай, Озен, Қаламқас т,б мұнай кен орындарымен бірге,
табиғи газ басым болып, оның кен орынларына Теңге, Дүнге және Үстірт т. б. жатады

Женіл өнеркәсіптен тері-тон жасау, киіз басу, былғары, аяқ-киім, тігін салалары
жақсы дамыған.
Орал қаласында байпақ-киіз басатын фабрика орналаскан. Женіл өнеркәсіптің
құрамында тағы бір ірі өндіріс орны - «Клара Цеткин» атындағы тігін фабрикасы.
Мұнай-химия
өнеркәсібінің
дамуы үшін өте
көп су қоры қажет, Ақтау каласында мүнай-газ-химия негізінде
ал бұл ауданда су пластмассатжасап шығарылады. Батыс
қоры тапшы Қазақстанда барлығы 20-30 пайыз ғана дайын
өнім өндіріледі. Бұл ауданның қазіргі кездегі
міндеті – мен энергияға тапшы аудандарға
мұнайды энергетикалық мақсатта пайдалану
үшін шығару. Мұнай өңдеу мен
газ өнеркәсептерін
одан әрі дамытуға
себебін тигізетін
басқа да
кәсіпорындар
салынуда.
Маңғыстау аумақтық өндірістік
кешені.

Атырау-Ембі өнеркәсіп торабы.

Ақтөбе өнеркәсіп торабы.

Орал өнеркәсіп торабы.
Оңтүстік Қазақстан

Қаратау мен Жоңғар Алатауы тау қойнауындағы полиметалл қазба- негізінде Ащысай полиметалл
комбинаты, Текелі қорғасын-мырыш, Шымкент қорғасын зауыттары салынды.

Ауданда түсті металлургия өнеркәсібімен тығыз байланыста химия өнеркәсібі дамуда. Өнеркәсіптің
бұл саласы бойынша химия-фармацевтік және фосфор тұздарын өндіретін зауыттар маңызды рөл
атқарады.

Қаратау фосфориті шикізатына негізделген Қаратау кен-химия комбинаты еліміздің экономикасы
үшін маңызы зор. Шымкентте химия-фармацевт және фосфор тұздарын өндіретін зауыттар, Таразда
суперфосыат зауыттары жұмыс істейді.

Өнеркәсіп салалары арасында шикізатты кешенді пайдалану жақсы жолға қойылған. Мысалы,
фосфор өндірісінің қалдықтары, шлакты цемент өндірісінде пайдаланса, фосфорды қара
металлургияда пайдаланады.

Машина жасау және металл өңдеу өнеркәсібі ауданда 1950 жылдан бастап дами бастады. Оның негізгі
салалары электротехника, прибор жасау жолдары құрылысы машиналары, станок жасау өндірістері
Алматы, Шымкент, Тараз, Кентау қалаларында орналасқан.
Жеңіл өнеркәсіптің ірі кәсіпорындарына Шымкент мақта
тазалау зауыттары және мақта-мата комбинаттары,
Жамбыл былғары-аяқ киім комбинаты, Шымкенттің
байпақ-шұлық және костюм шығаратын фабрикалары,
Қызылорданың аяқ-киім фабрикалары жатады.

Республика бойынша тамақ өнеркәсібі өнімдерінің 50
пайыздан астамы осы ауданға тиесілі. Тамақ
өнеркәсібінің ірі кәсіпорындары Алматы ет, жеміс - жидек
комбинаттары, шарап жасау зауыты, темекі комбинаты,
Тараз, Талдықорған қант зауыттары, Арал түз комбанаты,
Қызылорда күріш тазалау зауыты, Балқаш, Арал және
Алакөл балық өңдеу кәсіпорындары. Мемлекетіміздегі
жекешелендіру саясатына сәйкес шаруашылықтың
өнеркәсіп саласына жататын көптеген кәсіпорындар
меншіктің жаңа түрлеріне айналды.
Солтүстік Қазақстан

Сүт және май шайқау маңызы жөнінен ет
Өнеркәсіптің қалыптасуы мен дамуы Жеңіл өнеркәсіп ауыл шаруашылық
өнеркәсібінің кейін екінші орында. Ал
ерте кезден бастап-ақ ауыл шаруашылық шикізаттарын өңдеумен айналысып,
сары май, ірімшік, брынза, құрғақ сүт т. б.
шикізаттарын өндеумен байланысты оның тігін, аяқ-киім салалары едәуір
сүт өнімдерін шығарады. Оның ірілі-
болып, ал ауыр өнеркәсіп ХХ-ғасырдың дамып олар облыс, өнеркәсіп
ұсақты кәсіпорындары мол болып, соның
60-шы жылдарынан кейін ғана дами орталықтары, кей ауылдық елді-
бірі Павлодар сүт - консерві зауыты, ол
бастады. мекендерде орналасқан.
құрғақ сүт өнімінде шығарады.

Қазақстанның дербестік даму
Аудан өнеркәсібінде тамақ және жеңіл
жағдайында үн тарту өнеркәсібінің
өнеркәсіп жетекші орын алады. Оның
ролі арта түсіп, даярланған астықты өз
ішінде әсіресе тамақ өнеркәсібінің
кәсіпорындарымызда өңдеу жүзеге
маңызы зор болып, оның ет, сүт, май
асуда. Ұн тарту комбинаттары Ақмола,
шайқау, үн-жарма тарту тамақ өнімінің
Петропавл, Көкшетау, Павлодар,
басымын беріп, республика көлемінде
Қостанайда орналасқан, олар жоғары
маманданған салалар болып
сапалы ұн, жарма, мал азықтық
табылады. Петропавл, Павлодарда былғары
құрама-жем т. б. өнімдер береді.
зауыттары, аяқ-киім, тігін
фабрикалары Ақмола, Қостанай,
Павлодар және Петропавл штапель
жасанды талшық комбинаты
Ет тамақ өнеркәсібінің маңызды, Қостанайда жұмыс істейді.
ежелгі саласының бірі болып, ет Солтүстік Қазақстанда сыра қайнату,
комбинаттары облыс орталықтары, спирт өндірісі едәуір орын алады.
Екібастұз, Рудный, Жетіқарада Оның ірі кәсіпорындары Петропавл
орналасқан. Аудан ет, ет консервісін, спирт комбинаты, Лисаков арақ,
шұжық, тамақтық май т. б. өнімдер Көкшетау маңындағы Айдабол спирт-
береді. Оның ішінде ең ірісі Петропавл арақ зауыттары.
ет комбинаты.
Солтүстік Қазақстанда ауыр
өнеркәсіптің әр түрлі пайдалы қазба
өндіретін тау-кен өнеркәсібі елеулі орын
алады. Қостанай темір рудасы
бассейнінде Соколов-Сарыбай, Лисаков,
Қашар кен-байыту комбинаттары жұмыс
істеп, темір рудасын байыта отырып,
оның концентратын шығарып, онымен
Қарағанды және Орталық, Оңтүстік
Оралдың қара металлургиялық
комбинаттарын қамтамасыз етеді.
Солтүстік Қазақстанда
Ақмола облысының Теміртау т. б. тасымалды
Ақбейіт, Бестөбе, металында жұмыс істейтін
Екібастұз, Майкөбен және Жолымбет, Степняк, бірнеше машина жасау
Торғай бассейнінің Васильков Павлодар және металл өндеу
Обаған, Құсмұрын кен облысының Майқайын, кәсіпорындары бар.
орындарынан тас, қоңыр кен орындарынан алтын Машина жасау
көмір өндіріледі. Екібастұз өндіріледі. Павлодар кәсіпорындары өздерінің
көмірінде Қазақстан, облысының Бозшакөл кен өнімдеріменегізінде
Ресейдің Орал және Батыс орынынан мыс рудасы, агроөнеркәсіп кешенін,
Сібір аудандарының 20 Коряковск, Таволжан, аздап өнеркәсіп
астам жылу электр Қалқаманда ас тұзы салаларын және көлікті
стансалары жұмыс істейді. шығарылады. қамтамасыз етеді.

Арқалықта боксит Павлодар облысының
өндіріліп, ол суы және Ақсу қаласында Орталық
электр энергиясы мол және Батыс Қазақстанның
Ертіс жағалауындағы марганец, хромит
Павлодар глинозем рудаларын, оларды
зауытына жіберіліп, тасымалды кварцитпен
мұнда алюминий тотығы үштастырып пайдалану
алынады. барысында сапалы болат
шығаратын ферроқорытпа
зауыты жұмыс істейді.
Машина жасаудың негізін ауыл
Аудан электр энергиясының
шаруашылық машиналары
негізін жылу электр стансалары
алып, Астана қаласында
Химия өнеркәсібін дамытуда құрап, мұндай қуатты
"Астанасельмаш",
Майкөбен қоңыр көмірі, кәсіпорындар Петропавл,
"Қазаксельмаш" зауыттары
Павлодар маңы тұзы оның Солтүстік Қазақстанда тас, құм, Қостанай, Астана, Рудный,
орналасып астық ору, шөп
шикізат базасы болып саз, әктас сияқты құрылыс Екібастұз, Павлодарда жұмыс
жинау, эрозияға қарсы
табылады. Қостанайда материалдары мол, соның істейді. Әрқайсысының қуаты 4
қолданылатын техника түрлерін
тасымалды шикізатта штапель негізінде құрылыс материалдар млн квт. Екібастұз МАЭС- 1,2
шығарса, Павлодарда трактор,
жасанды талшық комбинаты, өнеркәсібі қалыптасқан. және қуаты 2,4 млн квт. Ақсу,
Қалқаманда бульдозер,
Павлодарда Батыс Сібір сонымен бірге Павлодар т. б.
Макинкада автомобиль мен
мұнайын өңдеу зауыты бар. ЖЭС –ры өзімен бірге басқа
тракторға бөлшектер
аудандарды да қамтамасыз
шығаратын зауыттар жұмыс
етеді.
істейді.
Солтүстік Қазақстанда бірнеше өнераптары
қалыптасқан. Павлодар-Екібастұз аумақтық-
өндірістік кешені құрамына Павлодар,
Екібастұз, Ақсу, Қалқаман қалалары,
сонымен бірге Коряковск, Таволжан,
Майқайын, Бозшакөл қала типтес
поселкалары кіреді.

Кешеннің қалыптасуында Екібастұз тас
көмірі, Майкөбен қоңыр көмірі маңызды
Қостанай темір рудасы бассейнінде
орын алады. Сонымен қатар трактор, мұнай
Соколов-Сарыбай, Лисаков, Қашар кен-
өңдеу, глинозем, үн тарту, құрғақ сүт, Ақсу
байыту комбинаттары қалыптасқан. Кешен
ферроқорытпа зауыттарының да алатын
құрамына Қостанай, Жетіқара, Рудный
орны ерекше. Қостанай өнеркәсіп торабы
қалалары кіреді.
темір рудасы, асбест, қоңыр көмір өндіру
негізінде қалыптасқан.
Орталық Қазақтан

Табиғат ресурстары отын-энергетика, металлургия, химия және құрылыс материалдары
өнеркәсіптерін дамытуға мүмкіндік береді.

Орталық Қазақстан тек Қазақстанның ғана емес, ТМД-ның ірі көмір- металлургиялық
базасының бірі. Қарағанды көмір бассейні кокстелінетін көмірдің 100 пайызын,
Қазақстанда өндірілетін көмірдің 45 пайызын береді.

Орталық Қазақстанның және Қостанай бассейнінің темір рудасы, Қарағандының
кокстелінетін көмірі негізінде ТМД-ғы төртінші Қарағанды қара металлургия базасы
қалыптасуда.

Жезқазған және Балқаш мыс балқыту зауыттары Қазақстан түсті металлургнясының ірі
орталықтары болып, оларды Оңтүстік Кореяның «Самсунг» компаниясы немденіп
«Қазақмыс» компаниясына қарайды.

Химия өнеркәсібінің маңызды орталықтарына Теміртаудың кальций карбиды және
синтетикалық каучук зауыттары, Саран мен Қарағандының резинотехникалық
бұйымдар зауыттары жатады. Ақтауда Қарағандының цемент комбинаты жұмыс
істейді. Қарағанды кен-шахта жабдықтарын шығаратын ірі орталық.
Шығыс Қазақстан

Аудан шаруашылығында өнеркәсіп, оның ішінде түсті металлургия жетекші орын алады. Мұнда түсті металдарды
өндіру және байытудан бастап, оларды металлургиялық қорыту, қорғасын, мырыш, мыс, кадмий т. б. Таза
металдарды алу, мұндай процесс кезінде бөлініп шығатын күкіртті газдарды іске асыру барысында күкірт қышқылын
шығаруға дейінгі барлық сатылары қалыптасып жұмыс істеуде.

Түсті металлургияның, әсіресе, полиметалл, яғни қорғасын-мырыш өнеркәсібі, энергияны көп қажет ететін титан
және магний сияқты түсті металдар өндірісі еліміз көлеміндегі маманданған саласы болып табылады. Түсті
металлургияның мұндай бағытта мамандануы мұнда металдардың көптеген түрлерінің, энергетика базасының
болуы және олардың бір-біріне
жақын орналасу ерекшелігімен байланысты.

Полиметалл өнеркәсібі түсті металлургияның басты саласы. Полиметалдың құрамында әр түрлі қосындылар болып,
олар жеке-жеке зауыттарда қорытып алынады.

Шығыс Қазақстан түсті металлургиясының Өскемен қорғасын-мырыш, Риддер полиметалл комбинаттары сияқты ірі
кәсіпорындары бар. Аудан кәсіпорындары бәріне қажетті шикізаттың 50-60 пайызымен қамтамасыз етілген.
Риддер полиметалл комбинаты Риддер
және Тишинск кен орындары және байыту
фабрикаларының концентраттары,
қорғасын-мырыш зауыттарын біріктіріп,
тазартылған қорғасын және мырыш
шығарады. Одан әрі тазарту үшін
қорғасын, мырыш Оскемен комбинатына
жіберіледі. Комбинаттың пирит
концентраты күкірт қышқылын алу
мақсатында Тараз суперфосфат зауытына,
ал мыс концентраты Глубокое
Комбинаттың Өскеменде салынуы поселкасында Ертіс мыс балқыту зауытына
Шығыс Қазақстан түсті металлургиясының
мол шикізат базасының, арзан жөнелтіледі.
ірі кәсіпорны Зырян қорғасын комбинаты.
Өскемен су электр стансасының, Бірақ мұнда металлургиялық қорыту
кәсіпорын салуға ыңғайлы тегіс процесі болмай, байытылған қорғасын-
жазықтың, қолайлы байланыс мырыш концентраты Өскемен корғасын-
жолдарының болуы мүмкіндік мырыш комбинатына жіберіледі. Сонымен
берді. Комбинат қорғасын және Шығыс Қазақстандағы қорғанын, мырыш
және мыс өнеркәсіптерімен екі ірі фирма
мырышпен бірге алтын, күміс, "Қазақмырыш" және "Қазақмыс"
кадмий, телур, талий т. б. акционерлік қоғамдары айналысады.
металдарды балқытады.

Түсті
металлургия
Биік тау беткейлерінен құлап ағатын Ертіс
Полиметалл кендері құрамында сульфидтер Шығыс Қазақстанның түсті металдарды өзені және оның салалары бойында
түріндегі күкірттің мол қоры бар. өндіру, байыту және балқыту аудандарында каскадтар түрінде бірнеше су электр
Металлургиялық қорыту кезінде оның оның шлак түріндегі тасталған қалдықтары станциялары салынған. Шағын қуатты Үлбі,
құрамынан күкіртті газ бөлінеді, ол күкірт тау-тау болып үйіліп жатады. Оны террикон Жоғарғы Хариус, Тишинск су электр
қышқылын алудың шикізаты. Күкірт қышқылы дейді. Мұндай қалдықтар құрамында толық станциялары мунда соғысқа дейінгі
суперфосфат тыңайтқышын алудың құрамдас шығарылып алынбай қалған қоры мол жылдарда-ақ салынса, одан кейінгі жылдар. а
бөлігі. қосымша элементтер болады. қуаты жоғары Өскемен, Бұқтырма және
Шүлбі станциялары іске қосылды.

Шығыс Қазақстан еліміздегі маңызды алтын
Ауданда түсті металлургияның дамуы су
өндіретін аудан. Ауданға Қазақстандағы 141
электр энергиясымен байланысты. Соған
кен орындарының 62 келеді. Алтын Шығыс Қазақстанның бүкіл электр стансалары
қарамастан энергетикалық шаруашылықтың
әндірумен бірнеше,яғни Күршім өзенінің орта бір-бірімен байланысып Алтай энергетикалық
негізін жылу және су электр станциялары
ағысында шашыранды алтын өндірумен жүйесін құрап, Рубцовск арқылы Ресейдің
құрайды. Ертіс өзені және оның салаларының
"Алтай", ал Жанан негізгі алтын кенін Алтай өлкесімен, ал Ертіс бойы Павлодар
су энергетикалық ресурсы 7 млн квт, жылына
"Бунашам", Суздаль және Орталық Мұқыр және Ақсу электр стансаларымен жалғасқан.
62 млрд квт сағ. электр энергиясын алуға
кендерімен "Алел", "Андас-Алтын"
мүмкіндік береді.
кәсіпорындары айналысады.

Түсті металлургия мен машина жасау және
Жалпы республикалық түсті және бағалы
металл өңдеу өнеркәсібі байланысты.
металл өндіру мен балқытудагы Шығыс
Шығыс Қазақстан еліміз басқа аудандарының Өскеменнің "Шығысмаш" зауыты
Қазақстанның үлесі төмендегідей: қорғасын
ішінде электр станциялардың жалпы қуаты, металлургия зауыттары мен байыту
өндірудің - 66 пайызы, мырыштың - 75,
электр энергиясын өндіру мөлшері фабрикалары үшін бұрғылау және жүк тиейтін
мыстың - 30, алтынның - 57, күмістің - 36,
/республиканың 20 пайызы/ электр жүйесінің машиналар, кен шахта құрал-жабдықтарын
концентраттағы мысты алудың /балқытудың/
ұзындығы жөнінен жетекші орын алады. (лебедька) т. б. шығарады. Бұл ТМД
- 27, аффинажды алтынның - 81, аффинажды
елдеріндегі осы тұрғыдағы ірі
күмістің - 33, титанның - 100 пайызы келеді.
кәсіпорындардың бірі.

Ұқсас жұмыстар

Қазақстанның пайдалы қазбалары

Каспий теңізіндегі мұнайды бұрғылау

Саяси репрессиялар

Мырыш пен қорғасынның қолданысы

Металлдар өндірісі жайлы

Екіншідүниежүзілік соғыс басталар қарсаңында Қазақстан қорғасын өндіруден

ҚАЗАҚСТАН - ФРОНТ АРСЕНАЛЫ

Металлдар өндірісі

Қазақстан Республикасының пайдалы қазбалары

ТАУ - КЕН ІСІ КАРЬЕР ЖӘНЕ ШАХТА ТУРАЛЫ ЖАЛПЫ

Пәндер