Қазақ газеті

Презентация қосу

Қазақ баспасөзінің алғашқы
кезеңдері мен ХХ ғасыр
басындағы кітап шығару ісі.

Әдебиеттің даму бағыттары:
шығыстық ағартушылық
бағытындағы ақын-жазушылар
шығармашылығы

Беркімбаева Ержанай
МКЯ 20-1
Жоспары:
Ұлттық баспасөздің «Қазақ», «Сарыарқа», газеті
қалыптасуы мен дамуының мен «Абай», «Айқап»
алғышарттары журналдарының ұлт
руханиятындағы рөлі

Шығыстық-ағартушылық
бағдардағы ақындар ХХ ғасыр басындағы кітап
шығармашылығындағы шығару ісінің беталысы
танымдық негіздер мен әдеби-
көркемдік ізденістер
Белгілі деректанушы-ғалым Қ.Атабаев мерзімді басылымдарды
дереккөз ретінде зерттей отырып, қазақ баспасөз тарихын
мынадай кезеңдерге бөліп қарастыруды ұсынады:

«1870–1917 ж. наурызы, «Түркістан уалаяты газетінің» шыққан күнінен патша өкіметінің құлатылған күніне дейінгі қазақ баспасөзінің тарихы.

1917 ж. наурызы — 1918 ж. ортасы. Уақытша үкімет тұсындағы демократиялық бастамалар кезіндегі ұлттық баспасөз.

1918 ж. ортасы — 1920 ж. аяғы. Демократиялық күштердің большевиктік авантюраға қарсы жанталасқан күресі кезеңіндегі баспасөз.

1921 ж. — 1991 ж. аяғы. Кеңес өкіметі немесе большевиктік диктатураның толық орнауы, тоталитарлық жүйенің қалыптасуы
жəне коммунистік партияның шексіз үстемдік етуі жылдарындағы мерзімді басылым.

1991 жылдың соңынан бүгінгі күнге дейінгі, тəуелсіз Қазақстан тұсындағы ұлттық баспасөз»
лік»
(1917)
●
«Серке
»
(1907) ●
«Дала
●
«Алаш ХІ уалаят
» Х
ғас
ының
(1916– газеті»
1917) ыр
да (1888–
●
«Ешім 1902);
жа
даласы ры ●
«Түркі
» қ стан
(1913) көр уалаят
ХХ
ғ.
●
«Қазақ ген ының
бас стан» бас газеті»
ын (1911– ыл
ым (1870–
дағ 1913) 1882);
ы ●
«Сары дар
газ арқа»
ет- (1917)
жу ●
«Айқа
рна п»
лда
р (1911–
1915)
●
«Бірлі
“Қазақ” газеті

‫ق‬D‫ازا‬DD‫ق‬
Қазақ газеті – 1913-1918 жылдары Орынбор қаласында жарияланып тұрған қоғамдық-саяси
және әдеби-мәдени басылым. Бірінші номері 1913 жылы ақпанның екінші жұлдызында
шыққан.
1915 жылға дейін аптасына бір рет шығап тұрса, одан кейін аптасына екі реттен
шығарылған.
Бастырушысы – “Азамат” серіктестігі болатын, ал газетке қаржылай көмектескендердің
көш басында Мұстафа Оразбайұлы тұр. Жалпы газеттің 265 номері жарық көрген.
Газет рәміздік бейне ретінде киіз үйді ұсынады. Бұл – қазақ ұлты деген
мағынады береді. Оның түндігі батыстан ашылып, есігіне “Қазақ” деп
жазылды. Мұны түсіндірген ұлт зиялылары “қазақ ішіне Еуропа ғылым-өнері
таралсын, “Қазақ” газеті қазақ жұртына әрі мәдениет есігі, әрі сырт жұрт
жағынан күзетшісі болсын” деп жазды.
“Қазақ” газетін шығаруды Ахмет Байтұрсынұлының
ұйымдастырушы, редакторы өкілетті өкілі – Міржақып
Ахмет Байтұрсынұлы. Дулатұлы
Басылымда:
А. Байтұрсынұлы
Ә. Бөкейхан
М. Дулатұлы
М. Шоқай
М. Тынышбайұлы
Ш. Құдайбердіұлы
Ғ. Қараш
М. Жұмабаев
Ж. Сейдалин
С. Торайғыров
А. Мәметов т.б авторлардың мақалалары жарияланып тұрды.
Сын сағатта жарқ eткен "Қaзaқ" газeті халық алдындағы өз миссиясын, толығымен
орындап, ұлт руханиятының биік шыңынан өз орнын ала білді.

Біріншіден, ол қaзaқ халқының ұлттық
мүдделерінің, теңдік пен бостандық үшін
01 күрестің, тарих пен мәдениeттің,
күнделікті өмірдің көрінісіне айналды

Екіншіден, заманында қaзaқ қоғамының
шамшырағына айналған, еуропалық
02 үлгідегі ұлттық-демократиялық
мемлекeттік құрылымның үлгісіне
айналған Алашорда үкімeтінің саяси
үнпарағы болды.

03 Үшіншіден, қaзaқ тіліндегі кәсіби газeт
стилі қалыптастырып кeтті.
Қазақ Ағартушылығы – ағартушылықтың тарихи дамуы барысында
туындаған ұлттық сипатқа ие тың құбылыс. Ресей мен Батыс Еуропа
тарихындағы ағартушылық қозғалыстармен тұспатұс келген
Қазақстандағы ағартушылық кезеңі қазақ халқының тарихи және ұлттық
дамуына, рухани мәдениетінің қайта түлеуіне ықпал етті.

Қазақтың ағартушылық философиясы
жалпы ұлттық құндылықтар мен
адамгершілік жауапкершілік туралы
терең ойларға толы. Қазақ ағартушылары
үшін руханият түсінігі – болмыстың
терең мәні, адам бойындағы шынайы
адамгершілікті анықтау, адамның өмір
сүруінің мақсатын пайымдау.
Қазақ әдебиетінің даму бағыттары

01 02 03
Шығыстық Батыстық Ағартушы
ағартушылық ағартушылық демократиялық
бағыт бағыт бағыт

М.Көбеев А.Байтұрсынов Ш.Құдайбердиев
Н.Наушабаев М.Жұмабаев С.Торайғыров
М.Байзақұлы т.б. Ә.Бөкейханов М.Сералин
М.Дулатұлы С.Дөнентаев т.б.
Ж.Аймауытұлы т.б.
ХХ ғасыр басындағы кітап шығару ісінің беталысы

Әлемдік оңтайлы өзгерістері мен маңыздылығы жағынан
адамзат өркениеті тарихында тіл мен жазудың пайда
болғанынан кейінгі үшінші орында кітап шығару тұр.

Ендеше XX ғасыр басында-ақ білімі, ғылымы,
интеллектуалды қарым-қабілеті әлем оқымыстыларымен
иық тірестіре алған Алаш зиялыларының қазақ кітабы
мәселесімен айналысуы – заңды құбылыс.
Алаш зиялыларының кітап ісіндегі ғылыми-тәжірибелік мұрасын, пайым-
тұжырымдарын, қызметін әлденеше салаға жіктеуге болады. Олар:

1. Өздерінің қаламынан туған, жарыққа шыққан төл туындылары;

2. Қазақша немесе басқа тілде жарияланған кітаптарды таныстыруы, жарнамалауы;

3. Рецензиялары;

4.Таяу-алыс елдерде жарық көрген кітаптарды қазақ тіліне аударуы;

5. Кітап шығару ісінің ережелері мен талаптарын тиянақтауы;

6.Кітап авторы жайлы ой-пікірін білдіру, мәлімет тарату;

7. Кітаптың қазақ тағдырындағы, ұлттық тіл мен кодты сақтаудағы, т.б. миссиясын ашуы
Алғашқы кітаптар

“Әдебиет
«Оян
«Абай» танытқы
қазақ!»
ш”

1909 жылы Байтұрсынұлының қазақ
1909 жылы Санк
К.Ысқақұлының әдебиеттану ғылымы мен
Петербургте басылып
бастамасымен Мүрсейіт әдебиет тарихы жөніндегі
шықты.
молда қолжазбаларын тұңғыш көлемді еңбегі
Авторы: М.Дулатұлы
жинау арқылы Қазанда 1926жылы жарық көрген.
жарыққа шықты
Назарларыңы
зға рақмет!

Ұқсас жұмыстар

АЛҒАШҚЫ БАСЫЛЫМДАР

Қазақ газеті туралы дерек

Сарыарқа - газет

Алғашқы қазақ басылымдар

Айқап журналы мен Қазақ газеті арасындағы тартыс

Әдеби сын

Қазақстандағы саяси партиялар мен ағымдар

ХХ ғасырдағы қазақ әдебиеті. Мәдениеті. Қоғамдық-әлеуметтік жағдайы

ХХ ғасырдағы Қазақ әдебиеті, мәдениеті, қоғамдық-әлеуметтік жағдайы туралы ақпарат

КІЛТ СӨЗДЕР:

Пәндер