Ақуыз молекуласы пішіні

Презентация қосу

«Астана медицина университеті» АҚ
Кафедра: «Профилактикалық медицина және нутрициология» кафедрасы

Тақырыбы: Ақуыздар

Нұр-Сұлтан 2022 ж.
Жоспар:
❑ Кіріспе

❑ Негізгі бөлім:

▪ Ақуыз туралы мәлімет
▪ Аминқышқылдар
▪ Ақуыздардың организмдегі өзгерісі
▪ Ақуыздардың негізгі көздері
▪ Ақуыздардың ауыз қуысындағы кариеске төзімділігіндегі рөлі

❑ Қорытынды
Кіріспе
Ақуыз дегеніміз молекулалары өте күрделі болатын аминқышқылдарынан
құралған органикалық зат; тірі организмдерге тән азотты күрделі органикалық
қосылыс. Аминқышқылдары қалдықтарынан құралған жоғары молекуларлық
органикалық түзілістер.
• қарапайым ақуыздар – протеиндер (альбуминдер, глобулиндер, гистондар, глутелиндер, проламиндер,
протаминдер, протеноидтар);
• күрделі ақуыздар – протеидтер (гликопротеидтер, нуклеопротеидтер, липопротеидтер,
фосфопротеидтер). Бұлардың құрамында амин қышқылдарынан басқа заттар да болады.

Ақуыздардың барлығы екі топқа бөлінеді:
Құрылымы
Ақуыз жасуша құрамына кіретін тірі құрылымдар – ядро, митохондрия,
рибосома, цитоплазма негіздерін құрайды. Сондықтан ол организмде үлкен
орын алады.

Мысалы:
❖ адам мен жануарлар денесінің құрғақ заттарында 45%,
❖ жасыл өсімдіктерде 9 – 16%,
❖ дақыл тұқымында 10 – 20%,
❖ бұршақ тұқымдастар дәнінде 24 – 35%,
❖ бактерия жасушаларында 50 – 93% ақуыздық заттар бар.
Ақуыз молекуласы пішіні
Шар тәрізді домалақ – Талшық тәріздес –
глобулярлы ақуыздар фибриллярлық ақуыздар

Альбуминдер Бұлшық ет ақуызы: миозин, актин
Глобулиндер Сіңір ақуызы: коллаген
Гемоглобин Малдың жүні мен піллә жібегі
Пепсин ақуыздары
Өсімдік жасушасының ақуыздары
Ақуыз молекуласы құрылымын: бірінші реттік, екінші реттік, үшінші реттік және төртінші реттік деп
бөліп қарастырады.

Полипептидтік тізбектегі Ақуыздардың көбінің Ақуыздық оралма тектес Ақуыз молекуласы екі және
аминқышқылдары қалдықтарының кеңістікте спираль тәрізді молекуласы биологиялық одан да көп полипепидік тізбектен
қатаң тәртіппен бірінен кейін оратылуы екінші реттік құрылым процестердің әсерінен, молекула құралса, онда төртінші реттік
бірінің орналасуын бірініші деп аталады. Бұл құрылым, арасындағы сутектік байланыс, —S құрылым түзіледі. Төртінші реттік
реттік құрылым анықтайды. негізінен, спираль оралымдарында —S— дисульфид көпіршесі, құрылым — кейбір ақуыздарда
Ақуызды құрайтын а- орналасқан — CO...HN— күрделі эфирлік көпірше және бірнеше полипептидтік
аминқышқылдарының қалдықтары арасындағы сутектік байланыстар бүйір тізбектегі анион мен тізбектердің бір-бірімен күрделі
өзара пептидтік байланыс (— CO арқылы іске асады. катиондар арасындағы иондық кешенді комплекстерге бірігуі.
— NH —) арқылы жалғасады. байланыстар арқылы өзара
байланысады да, өте күрделі
үшінші реттік құрылым түзіледі.
Аминқышқылдар
Табиғатта аминқышқылдардың 150-ден астам түрі бар. Олардың 20-сына
жуығы ақуыздар түзілісінде аса маңызды қызмет атқаратын мономер блок-
топшалар. Аминқышқылдары барлық ағзалардың зат алмасу процесіне
қатысып гормондар витаминдер мидиаторлар пуринді және пиримидинді
азоттық негіздердің алқолоидтердің т. б. гормондар биосинтезінің негізгі
қосылыстарын түзу қызметін атқарады.

Адам организмі қажетті аминқышқылдарының жартысынан астамын
өздігінен синтездей алады. Ал сегіз аминқышқылын адам организмі синтездей
алмайды. Олар ауыстырылмайтын аминқышқылдары деп аталады. Организмде
синтезделмейтін аминқышқылдарын адам қоректік заттармен қабылдауы
керек.
Алмасатын аминқышқылдар: Біздің денеміз табиғи жолмен
өндіре алады + тамақ өнімдерінен қамтамасыз етіле алады.
Шартты түрде алмасатын аминқышқылдар:
⮚ сау ағзада өндіріледі;
⮚ аштық немесе туа біткен метаболикалық ауытқулар кезінде
өндірілмейді.
Алмаспайтын аминқышқылдар: Олар организмде синтезделмейді
немесе өте аз мөлшерде синтезделеді, сондықтан олардың
организмге қажеттілігі тек қана тағаммен қамтамасыз етіледі.
Амин қышқылдары адам ағзасына сіңуі
Адам ақуызды тұтынған кезде оны ағзаға аминқышқылдарын сіңіру үшін
оны "бұзу" немесе гидролиздеу қажет. Ол үшін "протеазалар" деп аталатын
ферменттер, яғни ақуыздарды аминқышқылдарына және / немесе пептидтерге
бөлетін ферменттер әрекет етеді.
Адам ағзасындағы аминқышқылдарының жолы
Дене ақуыздарды гидролиздей бастайды, нәтижесінде аминқышқылдары,
дипептидтер және трипептидтер ішекте сіңеді. Сіңіргеннен кейін олар қанға
енеді және әр адамның қажеттіліктеріне сәйкес әртүрлі бағыттарға түсуі
мүмкін.
Ақуыздың жаңару және ыдырау процесі ағзада үнемі жүреді және бұл
"ақуыз айналымы« деп аталады. Осының арқасында біз өмір сүру үшін
қажетті динамизмге қол жеткіземіз. Ақуыздардың айналымы сөзсіз, сондықтан
ағза әрқашан денені жеткілікті қоректік заттармен қалдыруға тырысады.
Тағамдық ақуыздар
алмаспайтын
аминқышқылдармен
қамтамасыз етеді.

Бұл ағзаның өзіндік
ақуыздарын, гормондарын
және т.б. маңызды
молекулаларды өндіруге
көмектеседі.

он екі елі ішек
Ақуыздардың организмдегі өзгерісі
Ақуыздар аса маңызды тағамдық, заттар (ет, жұмыртқа, сүт, нан, т.б.)
құрамында болғандықтан, ас қорыту жолдарында ферменттер әсерінен
аминқышқылдарына дейін ыдырап гидролизденеді.

Аминқышқылдары ішек қабырғалары арқылы қанға өтеді. Көмірсулар мен
майлардан айырмашылығы — аминқышқылдары организмде қор болып
жиналмайды. Олардың біразы адам немесе жануар организмінің өзіне тән
ақуызын түзеді. Ал аминқышқылдарының бір бөлігі ақуыз емес азотты
қосылыстардың, нуклеин қышқылдарының синтезіне жұмсалады.
Кейбіреулері тотығып, ең ақырғы өнімдерге (С02, Н20, т.б.) дейін ыдырап,
энергия бөледі.
Азықтардың аты Құрамындағы ақуыздары
Ақуыздардың негізгі Соя 34,0
Үрме бұршақ 23,2
көздері Бұршақ 23,4
Сыр 14,3-26,8
Сиыр еті 18,0-21,0
Тауық еті 20,3-22,4
Балық 14,0
Қой еті 16,4-20,8
Түйе тауық еті 20,6-24,5
Үйрек еті 11,4-17,8
Сүзбе 16,1
Жұмыртқа 12,5
Қарақұмық жармасы 12,5
Бидай жармасы 12,0
Макарондар 11,0
Ақуыздардың негізгі Күріш 7,6
көздері Қара бидай наны 6,3
Бидай наны —
Сүт 3,3
Картоп 2,0
Орам жапырақ (капуста) 1,8
Сәбіз 1,5
Алша 0,8
Алма 0,4
Таңғы ас

Түскі ас

Кешкі ас
Ақуыздардың ауыз қуысындағы кариеске
төзімділігіндегі рөлі
Теңгерімді тамақтану тіс тіндерінің
кариеске төзімділігін дамытудың
негізгі факторларының бірі болып
табылады. Кариозды кезеңге дейін
тістің сүйектері мен тіндеріндегі
фосфор-кальций алмасуының өзгеруі
зерттелетін объектіде кариогенді
диетаның болуымен анықталады деп
есептеледі.
Ақуыздардың ауыз қуысындағы кариеске
төзімділігіндегі рөлі
Кариогендік диета екінші күні минералды және ақуыз алмасуының
бұзылуын тудырады. Кариогендік диета одан әрі тіс эмальының дұрыс
қалыптаспауына әкеледі.

Тістің қатты тіндері кейбір тағамдық компоненттердің жетіспеушілігіне өте
сезімтал. Тістердің жетілу кезеңінде белоктардың жетіспеушілігі тіндердің
көлемінің азаюына және тістердің құрылымының өзгеруіне әкеледі.
Ақуыздардың жеткіліксіз мөлшерімен апатиттердің түзілуі және жинақталуы
фосфор мен кальцийді жеткілікті түрде пайдаланған кезде де дұрыс емес
жүреді.
Қорытынды
Қорытындылай келе, тірі ағзалардың негізгі құрамды бөлігі ақуыз болып
табылады. Ақуыз дегеніміз - барлық тірі организмдердің құрамына кіретін
заттардың ішіндегі ең маңызды биологиялық макромолекулалар. Клетканың
құрғақ массасының 50%-ы ақуыздар болады.
Ақуыздар клетканың тіршілік процестерінде әр түрлі маңызды қызметтер
атқарады.
Мысалы:
✔ ақуыздар клетка мембранасының құрамында рецептор ретінде қызмет
атқарады,
✔ бұлшық еттің жиырылуына қатысады,
✔ организмнің иммундық жүйесінде антиденелер ретінде қорғаныштық
қызмет атқарады.
Пайдаланылған әдебиеттер
1. Тель З.Т. « Нутрициология ». - Алматы: Эверо, 2012ж, 588 бет.
2. Сералиева М.Ш., Илакбаева У.С. « Тағам гигиенасы » Шымкент, 2009ж,
298 бет.
3. Терехин С.П. « Қәзіргі таңда нутрициологияның өзекті сұрақтары кесте
және схема түрінде »: оқу-әдістемелік құрал. – Алматы: Эверо, 2012ж, 334
бет.
4. Королев А.А.« Гигиена питания »: учебник. -3-е изд.перераб.М., 2008ж,
528 бет.
5. Тель З.Т. « Нутрициология ». - Алматы: Эверо, 2012ж, 588 бет.
6. Ли М.В., Бужикеева А.Б., Ушанская Е.Ю. « Гигиена питания »: учебно-
методическое пособие. - Алматы». Эверо, 2014 ж, 246 бет.

Ұқсас жұмыстар

Нәруыздың құрамына кіретін Тірі құрылымдар

Рнқ молекуласы

Ақуыз биосинтезі

Жеке ақуыздар құрылысының ерекшеліктері. Доменді және фибриллярлы ақуыздардың құрылысының ерекшеліктері және биологиялық маңызы

Ақуыз құрамы

Ақуыздың құрылысы және қызметі. Ақуыз фолдингі. Шаперондар, жасушадағы қызметі

Ақуыз.Нуклеин қышқылдары

Майлардың құрамы мен құрылысы

Транскрипция процессі

Бактериялардың ферменттері

Пәндер